«Η αντιμετώπιση της εμπορίας προσώπων, πρέπει να είναι ολιστική, με έμφυλη διάσταση και βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και συνεπώς οφείλουμε να στοχεύσουμε στη μείωση της ζήτησης και να ακολουθήσουμε τα χρήματα (follow the money), μέσω της συνεργασίας των τοπικών, εθνικών αρχών, αλλά και μεταξύ των χωρών», τόνισε η λειτουργός του Γραφείου Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων Νιόβη Γεωργιάδη, σε χαιρετισμό της εκ μέρους της Επιτρόπου Τζόζης Χριστοδούλου, στην εκπαιδευτική ημερίδα με θέμα «Trafficking στην Κύπρο: Εργασία – Μετανάστευση – Γεωπολιτική», που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 30 Οκτωβρίου 2025 στην αίθουσα εκδηλώσεων του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού στη Λευκωσία.
Επρόκειτο για μια πολυπρόσωπη εκδήλωση, που οργάνωσαν η μη κυβερνητική οργάνωση Center for Social Innovation (CSI), η Αναπτυξιακή Εταιρεία Λευκωσίας (ΑΝΕΛ) και ο Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Κύπρου, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου «INTEGRALITY – Πολυμερείς στρατηγικές για την προώθηση της ένταξης και της νομιμότητας της απασχόλησης των μεταναστών στη γεωργία», το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το «INTEGRALITY», παρουσίασε η υπεύθυνη έργων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μαρία Χατζηδανιήλ εκ μέρους της ΑΝΕΛ, αναφέροντας ότι εταίροι στο έργο, μαζί με την Κύπρο, είναι η Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία και Αυστρία και ότι «γενικός του στόχος, είναι να συνεισφέρει στην ένταξη και την ενσωμάτωση προσφύγων και μεταναστών από τρίτες χώρες, στον αγροτο-κτηνοτροφικό τομέα». Βιντεοσκοπημένο μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Trafficking 2025 (που είναι η 18η Οκτωβρίου κάθε έτους), έστειλε στην ημερίδα η – Αιγυπτιακής καταγωγής – Ghada Waly, εκτελεστική διευθύντρια του Γραφείου του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC – United Nations Office on Drugs and Crime).
«Νόμιμη» εκμετάλλευση και παράνομη θυματοποίηση
Μέσα από τις παρεμβάσεις των ομιλητριών/ών, που ήταν πέραν των δέκα, παρουσιάστηκε μια πολυπρισματική προσέγγιση του φαινομένου του trafficking και των διαφόρων εκφάνσεών του. Όπως τόνισε ο εκπρόσωπος του CSI νομικός Βαγγέλης Γέττος, που συντόνισε την εκδήλωση, «η εργασιακή εκμετάλλευση, μπορεί να είναι «νόμιμη», ενώ το trafficking είναι a priori παράνομο», προσθέτοντας ότι «στην εργασιακή εκμετάλλευση, υπάρχει συναίνεση του εργαζόμενου, ενώ στο trafficking, η ελευθερία της βούλησης του εκμεταλλευόμενου, καταπατάται».
Αναφορά στη πτυχή αυτή, έκανε στην ομιλία της στην εκδήλωση και η εκτελεστική γραμματέας της ΠΕΟ Μαρίνα Κούκου Σταυρινού, που είπε ότι «η εργασιακή υπερ-εκμετάλλευση, δεν είναι πάντα «παράνομη» στα χαρτιά, αλλά παραβιάζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Είναι η υποπληρωμή ή καθόλου πληρωμή, η εργασία χωρίς άδειες/ασφάλιση, οι κακές συνθήκες στέγασης και υγείας, ο φόβος απόλυσης ή απέλασης. Από την άλλη πλευρά, το εργασιακό trafficking, είναι η αναγκαστική εργασία, μέσω απάτης, πίεσης, απειλών ή στέρησης ελευθερίας και περιλαμβάνει κατάσχεση εγγράφων, απειλές απέλασης, εξάρτηση από τον εργοδότη για στέγη και τροφή και από ιδιωτικά γραφεία εξευρέσεως εργασίας». H ημερίδα απευθυνόταν ιδιαίτερα σε επαγγελματίες πρώτης γραμμής και επιχειρηματίες όλων των τομέων της οικονομίας και της κοινωνίας των πολιτών, που έρχονται σε επαφή με εργαζόμενους μετανάστες, οι οποίοι αντιμετωπίζουν κίνδυνο θυματοποίησης.
Οι κοινωνικοί λειτουργοί και το κρατικό καταφύγιο
«Η κοινωνική εργασία, είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο θύμα εμπορίας προσώπων και τις υπηρεσίες που μπορεί να του προσφέρουν υγεία, στέγαση, ψυχολογική υποστήριξη, εκπαίδευση, νομική συνδρομή», είπε στην εισαγωγική της τοποθέτηση η δρ Κούλλα Ερωτοκρίτου από τον Σύνδεσμο Κοινωνικών Λειτουργών Κύπρου, μιλώντας για τον ρόλο της/του κοινωνικού λειτουργού «ως καταλύτη πρόληψης και αντιμετώπισης του trafficking».
Υπογράμμισε ότι «δεν είναι εύκολη, η προσπάθεια του κοινωνικού λειτουργού, να εξασφαλίσει ότι τίποτα δεν θα χαθεί μέσα στη γραφειοκρατία και ότι η φροντίδα, θα είναι συνεχής, ολοκληρωμένη, ανθρώπινη». Η δρ Ερωτοκρίτου, τόνισε ότι «καμία προσπάθεια δεν μπορεί να σταθεί, χωρίς συνεργασία. Κανένας επαγγελματίας, καμία υπηρεσία, κανένας φορέας, δεν μπορεί να λειτουργήσει απομονωμένα. Μόνο μέσα από συντονισμό, κοινό λόγο και συνεχή επικοινωνία ανάμεσα σε δημόσιες δομές, ΜΚΟ, τοπική αυτοδιοίκηση, δικαιοσύνη, αστυνομία, υγειονομικούς και εκπαιδευτικούς, μπορούμε να προσφέρουμε ουσιαστική προστασία και αποκατάσταση. Το trafficking, δεν θα σταματήσει από μόνο του. Θα σταματήσει, όταν η κοινωνία αποφασίσει να μην το ανεχθεί πια. Ας συνεχίσουμε, λοιπόν, να λειτουργούμε ως καταλύτες αλλαγής, να είμαστε η φωνή, η γέφυρα, η δύναμη που εμπνέει και στηρίζει. Γιατί κάθε φορά που ένας άνθρωπος ξαναβρίσκει την ελευθερία του, κερδίζουμε όλοι, λίγο από τη δική μας ανθρωπιά».
Για τον κίνδυνο επαναθυματοποίησης, τη στιγματιστική ταυτότητα και την ενδυναμωτική ιδιότητα της/του επιζώντος σωματεμπορίας, γυναίκας ή άνδρα, μίλησε η λειτουργός των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας Αγγέλα Ιωακείμ, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο κρατικό καταφύγιο γυναικών θυμάτων σεξουαλικής εκμετάλλευσης, που είναι, όπως είπε, «μία εκ των διαθέσιμων επιλογών στέγασης των θυμάτων, για σκοπούς προστασίας και στήριξης τους». Ανέφερε ότι είναι χωρητικότητας 15 θέσεων και ότι το 2023 και το 2024 φιλοξενήθηκαν στο κρατικό καταφύγιο, 16 και 18 άτομα αντίστοιχα. «Νοουμένου – πρόσθεσε – ότι στο κρατικό καταφύγιο, μπορούν να φιλοξενηθούν μόνο γυναίκες, σε περίπτωση που το πιθανό θύμα είναι άντρας, γίνονται άλλες διευθετήσεις π. χ. διευθέτηση προσωρινής φιλοξενίας σε φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο, ή παραχωρείται έγκριση για προσωρινή φιλοξενία του ατόμου, σε ξενοδοχείο/κατάλυμα (το πιο οικονομικό και συμφέρον προς το κράτος)». Η κυρία Ιωακείμ, ανέφερε ότι πριν δύο χρόνια, συστάθηκε η Μονάδα Διαχείρισης Θυμάτων Εμπορίας Προσώπων, μια διεπαγγελματική εξειδικευμένη ομάδα η οποία λειτουργεί σε παγκύπρια βάση και στεγάζεται στο κρατικό καταφύγιο στην επαρχία Λευκωσίας.
Διάσταση φύλου, πελάτες, οικονομικό κέρδος
«Πολύ εύστοχα, ο τίτλος της ημερίδας, φέρει το τρίπτυχο εργασία, μετανάστευση και γεωπολιτική» επεσήμανε η Νιόβη Γεωργιάδη, προσθέτοντας ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα Ηνωμένα Έθνη και άλλοι διεθνείς και πολυμερείς οργανισμοί, έχουν διασυνδέσει τη φτώχεια, τη βία και τις διακρίσεις, με την εμπορία προσώπων, αναφέροντας πως οι ανισότητες, εντός και μεταξύ των κρατών, οι πολιτικές μετανάστευσης, οι συγκρούσεις και η αυξανόμενη ζήτηση για φθηνό εργατικό δυναμικό και σεξ, αποτελούν μερικές από τις βαθύτερες αιτίες του φαινομένου». Επισημαίνοντας ότι «στην Κύπρο, η εμπορία προσώπων, ως παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μορφή οργανωμένου εγκλήματος, προβλέπεται και ποινικοποιείται, μέσα από τη σχετική νομοθεσία», η κυρία Γεωργιάδη αναφέρθηκε στις μορφές της εμπορίας προσώπων.
«Μια βαθύτερη ανάλυση – είπε – δείχνει πως θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης, είναι κυρίως γυναίκες, ενώ θύματα εκμετάλλευσης μέσω καταναγκαστικής εργασίας, είναι σε μεγαλύτερο βαθμό, άνδρες. Σύμφωνα με πρόσφατη έκδοση της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας για την εμπορία προσώπων για τη δεκαετία 2013 – 2023, η πλειοψηφία των αναγνωρισμένων θυμάτων εμπορίας, ήταν γυναίκες. Ωστόσο, διαπιστώθηκε σημαντική αύξηση των ανδρών θυμάτων. Η εμπορία προσώπων, δεν μπορεί να εξετάζεται αποσπασματικά, καθώς κρύβεται πολλές φορές, πίσω από άλλα εγκλήματα ή φαινόμενα. Συνδέεται άμεσα με την πορνεία, την πορνογραφία και άλλες μορφές έμφυλης βίας. Στο πλαίσιο αυτό, η ζήτηση και το οικονομικό κέρδος, αποτελούν δυο κρίσιμους παράγοντες, που πρέπει να συζητηθούν. Ποιοι επωφελούνται από τα θύματα και με ποιον τρόπο; Ποιους δηλαδή αφορά η ζήτηση; Η εμπορία προσώπων, αφορά τον εξαναγκασμό ανθρώπων με αποκλειστικό σκοπό, το παράνομο, γρήγορο οικονομικό κέρδος για προαγωγούς, εργοδότες και όσον αφορά συγκεκριμένα τη σεξουαλική εκμετάλλευση, τους πελάτες, που στην πλειοψηφία τους είναι άνδρες, με στόχο την επίδειξη εξουσίας τους, στα σώματα γυναικών και κοριτσιών». Από το Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως, η λειτουργός Μελίνα Τριγγίδου μίλησε στην εκδήλωση με θέμα «Νομοθετικές προβλέψεις και θεσμικές υλικότητες: η θεωρία υπό τον έλεγχο της πράξης».
Ενδυνάμωση και όχι οίκτο, χρειάζονται οι επιζώντες
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η παρέμβαση της Irene Che ηγέτιδας επιζώντων (σ. σ. πρώην θυμάτων) σωματεμπορίου, προέδρου του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου της μη κυβερνητικήςοργάνωσης Step Up Stop Slavery στη Λευκωσία,η οποία υπέμνησε ότι «οι επιζώντες, δεν είναι απλώς μάρτυρες, είναι ειδικοί της βιωμένης πραγματικότητας». Και πρόσθεσε μεταξύ άλλων: «Η αληθινή επανένταξη των επιζώντων, απαιτεί ενδυνάμωση τους και όχι οίκτο. Η πραγματική αλλαγή, απαιτεί συνεργασία μεταξύ κυβέρνησης, συνδικάτων και κοινωνίας των πολιτών. Η Κύπρος πρέπει να περιλαμβάνει τις φωνές των επιζώντων, σε κάθε επίπεδο της αντίδρασής της, κατά της εμπορίας ανθρώπων, η οποία δεν είναι ζήτημα συνόρων, αλλά είναι ζήτημα δικαιοσύνης. Προστασία, σημαίνει αξιοπρέπεια, δίκαιη εργασία και ανθρωπιά για όλους. Και η αληθινή πρόληψη, ξεκινά όταν τελειώνει η ευαλωτότητα. Αόρατα χέρια, χτίζουν τα σπίτια μας και θρέφουν τα έθνη μας και αξίζουν ορατότητα και δικαιοσύνη.Η νομιμότητα, δεν ισοδυναμεί με δικαιοσύνη, αφού η εκμετάλλευση, μπορεί να κρυφτεί μέσα σε νομικά συστήματα. Πρόκειται για περιοριστικά συστήματα μετανάστευσης, που δημιουργούν παγίδες ευπάθειας. Όταν οι άνθρωποι εμποδίζονται να έχουν νόμιμες οδούς, ωθούνται στη θυματοποίηση. Οι καθυστερήσεις στο θέμα του ασύλου και στην εξέταση και παραχώρηση αδειών εργασίας, εντείνουν την εξάρτηση και τον φόβο. Η προκατάληψη, τυφλώνει τη δικαιοσύνη. Π. χ. το αίτημα των Αφρικανών γυναικών για άσυλο, πολύ συχνά απορρίπτεται, γιατί δεν γίνονται πιστευτές. Όταν τα συστήματα προστασίας αποτυγχάνουν, οι διακινητές δεν χρειάζεται να ψάχνουν να βρουν θύματα – το σύστημα, τα παραδίδει». Για το trafficking ως βάση αιτήματος διεθνούς προστασίας, μίλησε στην ημερίδα η Κορίνα Δρουσιώτου ανώτερη νομική λειτουργός της οργάνωσης «Κυπριακό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες» (Cyprus Refugee Council).
Η Πράσινη Γραμμή και η «Cypfruvex» στη Μόρφου
«Η Πράσινη Γραμμή, είναι παράγοντας που διαιωνίζει την εμπορία ανθρώπων», είπε στη δική της ομιλία η Deniz Altıok, συντονίστρια προγραμμάτων στην τουρκοκυπριακή «μη κυβερνητική» οργάνωση Human Rights Platform που αναγνωρίζει θύματα trafficking στα κατεχόμενα, διεξάγοντας ad hoc ελέγχους, βάσει διεθνών πρωτοκόλλων. Πρόσθεσε μεταξύ άλλων τα εξής: «Όπου σταματά ο νόμος, αρχίζει η εκμετάλλευση. Το κεκτημένο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφαρμόζεται μόνο στην Κυπριακή Δημοκρατία. Το βόρειο τμήμα της Κύπρου, δεν έχει επίσημη ευθυγράμμιση με τα πλαίσια της ΕΕ, ή με τα διεθνή πλαίσια, κατά της εμπορίας ανθρώπων. Δεν υπάρχουν εναρμονισμένες επιθεωρήσεις, ή κανονισμοί μετανάστευσης και συνεπώς, είναι αδύναμα τα συστήματα προστασίας». Η κυρία Altıok μίλησε για «εργαζόμενους που προσλαμβάνονται από το εξωτερικό, με ψευδείς υποσχέσεις. Υπάρχουν – πρόσθεσε – αποδεικτικά στοιχεία για κατασχέσεις διαβατηρίων, κατακράτηση μισθών, υπερπληθυσμό στους χώρους διαμονής, αδράνεια των «αρχών», παρά τους σαφείς δείκτες εμπορίας ανθρώπων». Αναφέρθηκε δε, στην «υπόθεση Cypfruvex», που αφορά τηναπάνθρωπη εκμετάλλευση εκατοντάδων μεταναστών από το Μπαγκλαντές, θυμάτων εργασιακού trafficking στην κατεχόμενη Μόρφου, από την «ημικρατική» εταιρία εξαγωγών εσπεριδοειδών Cypfruvex, υπάλληλοι της οποίας, τους πήραν τα διαβατήρια, τους τοποθέτησαν σε στρατόπεδα εργασίας και τους ανάγκασαν να εργάζονται επτά ημέρες την εβδομάδα και 12-13 ώρες την ημέρα, συχνά χωρίς αμοιβή και υπό άθλιες συνθήκες. Την υπόθεση αποκάλυψε τον Αύγουστο 2024, η οργάνωση «Human Rights Platform», ενώ σχετική καταδικαστική αναφορά, έγινε τον Σεπτέμβρη 2025 από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Human Rights Council) που εδρεύει στη Γενεύη.
Χώροι εκμετάλλευσης και ψηφιακή εξαπάτηση
Στη δική της τοποθέτηση στην ημερίδα, η υπαστυνόμος Ελένη Μιχαήλ επικεφαλής του Γραφείου Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων (ΓΚΕΠ) της Αστυνομίας, έκανε αναφορά στην ετήσια έκθεση 2025 του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για το σωματεμπόριο στον κόσμο, για την περίοδο Απριλίου 2024 – Μαρτίου 2025, που δημοσιοποιήθηκε τον Σεπτέμβρη 2025, σύμφωνα με την οποία, η Κυπριακή Δημοκρατία παρέμεινε – για τέταρτη συνεχή χρονιά – στην τιμητική κατηγορία 1 (tier 1), των χωρών που πληρούν τα ελάχιστα κριτήρια για την εξάλειψη της εμπορίας προσώπων https://www.state.gov/…/2025-trafficking-in-persons…/. Είπε ότι «χώρες προέλευσης θυμάτων στην Κύπρο, είναι η Ρουμανία, Βουλγαρία, Ουκρανία, Κίνα, Μπανγκλαντές, Ινδία, Πακιστάν, Αίγυπτος και Κύπρος, ενώ χώροι εκμετάλλευσης στις ελεύθερες περιοχές, είναι μπυραρίες, ινστιτούτα μασάζ και αισθητικής, διαμερίσματα, ξενοδοχεία, πορνεία στο δρόμο, πρακτορεία μοντέλων, υπηρεσίες συνοδών, οικοδομική βιομηχανία, εργοστάσια, γεωργία-κτηνοτροφία και οικιακή εργασία». Το εργασιακό trafficking στην Κύπρο, αφορούσε η ομιλία της Παρασκευής Τζέου εκτελεστικής προέδρου της οργάνωσης Cyprus Stop Trafficking, η οποία αναφέρθηκε μεταξύ άλλων, σε νέες μεθόδους εκμετάλλευσης, εκ μέρους των σωματεμπόρων, μέσω ψηφιακής εξαπάτησης, με τη χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου δημοσιεύουν ψευδείς, ελκυστικές αγγελίες εργασίας». Πρόσθεσε ότι «τα άτομα που κινδυνεύουν περισσότερο να θυματοποιηθούν στην εργασία, είναι οι οικιακές βοηθοί και οι εργάτες στη γεωργία, κτηνοτροφία, βιομηχανία και σε χώρους ψυχαγωγίας». Για τα μέτρα πρόληψης του εργασιακού trafficking, αναφέρθηκε στην παρέμβασή του ο διευθυντής του Τμήματος Εργασίας στο υπουργείο Εργασίας Αλέξανδρος Αλεξάνδρου, την ομιλία του οποίου ανέγνωσε η λειτουργός του τμήματος, Πανδώρα Ματσουκα.
