Στην Κύπρο βρέθηκε την περασμένη βδομάδα η Γενική Διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), Salla Saastamoinen. Σκοπός της επίσκεψης ήταν η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ της OLAF και των κυπριακών αρχών, με έμφαση στη διασφάλιση της αποτελεσματικής προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συνέντευξη στην Ξένια Τούρκη
Η Κύπρος, όπως και κάθε άλλο κράτος-μέλος, δεν είναι απαλλαγμένη από κινδύνους απάτης ή κακοδιαχείρισης ευρωπαϊκών πόρων, εξήγησε η Salla Saastamoinen σε συνέντευξή της στο «Φ». «Αυτό που έχουμε παρατηρήσει όλα αυτά τα χρόνια είναι ένας συνηθισμένος συνδυασμός ζητημάτων: χειραγώγηση των διαδικασιών προμηθειών, σύγκρουση συμφερόντων, διογκωμένα τιμολόγια και ούτω καθεξής. Στον τομέα των τελωνείων, τείνουμε να βλέπουμε αποφυγή δασμών, λαθρεμπόριο και παραποίηση προϊόντων», τόνισε. Για αυτό όπως ανέφερε είναι σημαντικό το ότι στο πλαίσιο αυτό, η Κύπρος αναπτύσσει τη δική της Εθνική Στρατηγική Καταπολέμησης της Απάτης, ενώ παράλληλα καλείται να αξιοποιήσει τα εργαλεία που παρέχουν τα ευρωπαϊκά προγράμματα για να ενισχύσει την πρόληψη, τον έλεγχο και την εκπαίδευση των αρμοδίων φορέων.
Ιδιαίτερα η επικεφαλής της Olaf στάθηκε στο θέμα του λαθρεμπορίου κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής είναι ένα μακροχρόνιο πρόβλημα, όπως το χαρακτήρισε. «Το λαθρεμπόριο πλήττει τα δημόσια οικονομικά, υπονομεύει τη δημόσια υγεία και δημιουργεί πηγές εσόδων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από εγκληματικές ομάδες για άλλες παράνομες δραστηριότητες», επεσήμανε. Ειδικά σε αυτό το θέμα, η γεωστρατηγική θέση της Κύπρου δημιουργεί ιδιαίτερες προκλήσεις. Παρά τις δυσκολίες, η Κύπρος διαθέτει τις βασικές δομές εποπτείας και με τη συνεργασία της OLAF έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει την προστασία των ευρωπαϊκών κονδυλίων και να συμβάλει ενεργά σε μια συνεκτική και αποτελεσματική ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική κατά της απάτης, επεσήμανε η Salla Saastamoinen.
– Για ποιους λόγους επισκεφτήκατε πρόσφατα την Κύπρο;
– Είμαι πολύ χαρούμενη που επισκέφτηκα την Κύπρο, ιδιαίτερα σε μια τόσο σημαντική στιγμή. Καθώς η Κύπρος ετοιμάζεται να αναλάβει την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι η κατάλληλη στιγμή για την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), να ενισχύσει τη συνεργασία μας και να διασφαλίσει ότι είμαστε πλήρως ευθυγραμμισμένοι για τους επόμενους μήνες. Η Προεδρία θα ασχοληθεί με σημαντικά ζητήματα που αφορούν την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, από την αναθεώρηση της Αρχιτεκτονικής κατά της Απάτης έως τις διαπραγματεύσεις για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο. Ως εκ τούτου, πιστεύω ότι ο έγκαιρος συντονισμός είναι ουσιώδης.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που Γενικός Διευθυντής της OLAF επισκέπτεται την Κύπρο και το θεωρώ ένα πολύ θετικό βήμα προς ισχυρότερη συνεργασία. Η άμεση επαφή με τις εθνικές αρχές προσφέρει πάντα πραγματική προστιθέμενη αξία. Η επίσκεψή μου είχε, επίσης, έναν πρακτικό σκοπό. Ήθελα να συναντήσω τις αρχές με τις οποίες συνεργαζόμαστε καθημερινά, να κατανοήσω πώς λειτουργούν τα πράγματα στην πράξη και να διασφαλίσω ότι η συνεργασία μας είναι όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική. Οι συνομιλίες με τον Υπουργό Οικονομικών, τον Γενικό Εισαγγελέα, τη ΜΟΚΑΣ και άλλους αξιωματούχους μας δίνουν μία πιο ξεκάθαρη εικόνα των προκλήσεων και των ευκαιριών που υπάρχουν εδώ.
-Με την επίσκεψή της η OLAF στο νησί κατάφερε να αξιολογήσει αν καταγράφονται κίνδυνοι κακοδιαχείρισης ευρωπαϊκών πόρων στην Κύπρο;
– Όταν εξετάζουμε την Κύπρο δεν την ξεχωρίζουμε ως χώρα με υψηλότερο ή χαμηλότερο κίνδυνο σε σχέση με άλλα κράτη-μέλη. Κανένα μέρος του προϋπολογισμού της ΕΕ ή πρόγραμμα δεν είναι πλήρως απρόσβλητο από απάτη και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση. Εκείνο που έχουμε παρατηρήσει όλα αυτά τα χρόνια είναι ένας συνηθισμένος συνδυασμός ζητημάτων: χειραγώγηση των διαδικασιών προμηθειών, σύγκρουση συμφερόντων, διογκωμένα τιμολόγια και ούτω καθεξής. Στον τομέα των τελωνείων, τείνουμε να βλέπουμε αποφυγή δασμών, λαθρεμπόριο και παραποίηση προϊόντων. Αυτά είναι μοτίβα που παρατηρούμε, επίσης, σε πολλές άλλες χώρες.
Αυτό που έχει για εμάς μεγαλύτερη σημασία δεν είναι τόσο το επίπεδο κινδύνου, αλλά η ικανότητα ανταπόκρισης. Και ακριβώς για αυτό βρέθηκα εδώ. Η Κύπρος αναπτύσσει αυτήν τη στιγμή τη δική της Εθνική Στρατηγική για την Καταπολέμηση της Απάτης, η οποία αποτελεί ένα κρίσιμο εργαλείο για την ενίσχυση της πρόληψης και της ανίχνευσης. Από πλευράς της OLAF, ενθαρρύνουμε θερμά την Λευκωσία να αξιοποιήσει καλύτερα το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα κατά της Απάτης, το οποίο προσφέρει χρηματοδότηση για τεχνική βοήθεια, κατάρτιση και σύγχρονα εργαλεία ελέγχου. Αυτοί οι πόροι μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά τα εθνικά συστήματα.
– Πώς συνεργάζεται η OLAF με τους εθνικούς θεσμούς καταπολέμησης της απάτης στα κράτη μέλη και ποιος είναι ο ρόλος των τοπικών αρχών στην Κύπρο σε αυτήν τη συνεργασία;
– Η OLAF συνεργάζεται με τις εθνικές αρχές σε κάθε κράτος μέλος μέσω αυτού που ονομάζουμε δίκτυο AFCOS, πρόκειται για τις εθνικές υπηρεσίες συντονισμού κατά της απάτης. Αποτελούν το κύριο σημείο επαφής μας και μας βοηθούν στην ταχεία ανταλλαγή πληροφοριών, στην υποστήριξη των ερευνών μας επί τόπου και στη διασφάλιση ότι η διοικητική μας εργασία συνδέεται σωστά με τις εθνικές αρχές επιβολής του νόμου ή τη δικαστική συνέχεια.
Στην Κύπρο, το AFCOS (Διεύθυνση Χρηματοοικονομικού Ελέγχου Ευρωπαϊκών Πόρων του Γενικού Λογιστηρίου της Κυπριακής Δημοκρατίας) επιτελεί ακριβώς αυτόν τον ρόλο. Συντονίζει τη συνεργασία μεταξύ της OLAF και των διαφόρων εθνικών φορέων, όπως των τελωνείων, των διαχειριστικών αρχών, των αρχών επιβολής του νόμου, όλων όσοι εμπλέκονται στη διαχείριση και την εποπτεία των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης, συναντάμε αρκετούς από αυτούς τους εταίρους για να δούμε πώς λειτουργεί η συνεργασία στην πράξη και πού μπορεί να ενισχυθεί.
Για την OLAF, οι τοπικές αρχές είναι απαραίτητες. Δεν μπορούμε να προστατεύσουμε μόνοι μας τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ. Bασιζόμαστε σε εθνικά συστήματα που λειτουργούν σωστά, μοιράζονται πληροφορίες και ενεργούν άμεσα όταν χρειάζεται. Σε πολλές περιπτώσεις, οι τοπικές υπηρεσίες είναι εκείνες που εντοπίζουν πρώτες τις παρατυπίες. Η εμπειρογνωσία τους και η εγγύτητά τους στα έργα ή στις τελωνειακές δραστηριότητες τις καθιστούν πολύτιμους εταίρους. Και η Κύπρος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής της κοινής προσπάθειας.
– Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) διεξάγει έρευνα σχετικά με το έργο του τερματικού σταθμού εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο Βασιλικό. Ποια ήταν η εμπλοκή της OLAF όσον αφορά την παραλαβή της καταγγελίας;
– Η OLAF δεν μπορεί να σχολιάσει υποθέσεις τις οποίες ενδέχεται να εξετάζει ή να μην εξετάζει. Αυτό γίνεται για την προστασία του απορρήτου των ενδεχόμενων ερευνών και των πιθανών μετέπειτα δικαστικών διαδικασιών, καθώς και για τη διασφάλιση του σεβασμού των προσωπικών δεδομένων και των δικονομικών δικαιωμάτων.
– Πώς επηρεάζει το λαθρεμπόριο μέσω των κατεχόμενων περιοχών στην Κύπρο τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ; Πώς αντιμετωπίζει η OLAF την κατάσταση; Έχει προχωρήσει σε εισηγήσεις προς τις αρμόδιες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας;
-Το λαθρεμπόριο προϊόντων καπνού, συμπεριλαμβανομένων και νέων προϊόντων όπως ο θερμαινόμενος καπνός, αποτελεί ένα σταθερό ζήτημα σε ολόκληρη την ΕΕ και δυστυχώς, παρουσιάζει αυξητική τάση. Στην Κύπρο, γνωρίζουμε φυσικά ότι το λαθρεμπόριο κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής είναι ένα μακροχρόνιο πρόβλημα. Το λαθρεμπόριο πλήττει τα δημόσια οικονομικά, υπονομεύει τη δημόσια υγεία και δημιουργεί πηγές εσόδων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από εγκληματικές ομάδες για άλλες παράνομες δραστηριότητες. Ο ρόλος της OLAF είναι να στηρίζει τις εθνικές αρχές στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου. Παρέχουμε πληροφορίες, μοιραζόμαστε αναλύσεις κινδύνου, διατηρούμε επιχειρησιακές επαφές και συμμετέχουμε σε κοινές επιχειρήσεις όταν χρειάζεται. Η Κύπρος αποτελεί μέρος αυτής της ευρύτερης ευρωπαϊκής προσπάθειας.
Έχουμε τακτικές ανταλλαγές με τις αρμόδιες αρχές, συμπεριλαμβανομένων των τελωνείων και των αρχών επιβολής του νόμου, και όποτε εντοπίζουμε αδυναμίες ή μοτίβα που απαιτούν προσοχή, υποβάλλουμε τις κατάλληλες εισηγήσεις. Στόχος μας είναι πάντα ο ίδιος: να συμβάλουμε ώστε να προστατεύονται τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ και να αποδιοργανώνονται τα δίκτυα λαθρεμπορίας με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
-Είναι οι κυπριακές αρχές σε θέση να επιβλέπουν και να παρεμβαίνουν επαρκώς για την προστασία των ευρωπαϊκών συμφερόντων στη διαχείριση των κονδυλίων της ΕΕ;
-Πιστεύω ότι η Κύπρος διαθέτει τις βασικές δομές για την εποπτεία των κονδυλίων της ΕΕ και συνολικά η συνεργασία με την OLAF λειτουργεί καλά. Το AFCOS είναι ο κύριος εταίρος μας, συντονίζοντας τόσο τα προγράμματα επιμερισμένης διαχείρισης όσο και τα έργα που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ και αφορούν Κύπριους δικαιούχους. Αυτός ο συντονισμός είναι κρίσιμος για να διασφαλιστεί ότι οι πληροφορίες κυκλοφορούν γρήγορα και ότι οι κίνδυνοι εντοπίζονται εγκαίρως. Όπως ανέφερα, ένας από τους βασικούς λόγους της επίσκεψής μου είναι να ενισχύσω τους δεσμούς με το AFCOS και τις άλλες εθνικές αρχές, να δω πώς λειτουργεί η συνεργασία στην πράξη και να κατανοήσω τις πραγματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, ιδιαίτερα τώρα που η Κύπρος αναλαμβάνει έναν ηγετικό ρόλο κατά την επερχόμενη Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φυσικά, υπάρχει περιθώριο να ενισχυθεί περαιτέρω το σύστημα. Το ότι η Κύπρος αναπτύσσει μια Εθνική Στρατηγική Καταπολέμησης της Απάτης είναι για εμάς θεμελιώδες. Στο επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, μια συνεκτική, βασισμένη στον κίνδυνο Εθνική Στρατηγική θα αποτελεί σημαντική απαίτηση για τους ελέγχους και τις διαδικασίες επιθεώρησης. Συμβάλλει στη σύσφιξη της πρόληψης, στη βελτίωση του εντοπισμού και στη διασφάλιση ότι όλες οι αρμόδιες αρχές λειτουργούν με συντονισμένο τρόπο.
-Σε ποιες περιπτώσεις έχουν γίνει εισηγήσεις προς την Κύπρο; Ανταποκρίνονται άμεσα οι κυπριακές αρχές στα αιτήματα της OLAF;
– Δεν μπορώ να αναφερθώ σε μεμονωμένες υποθέσεις, όπως αντιλαμβάνεστε. Μπορώ, όμως, να εξηγήσω πώς λειτουργεί η διαδικασία. Όταν η OLAF ολοκληρώνει μία έρευνα, εκδίδουμε τελική έκθεση, η οποία ενδεχομένως συνοδεύεται από εισηγήσεις, αυτές μπορεί να είναι δημοσιονομικής, δικαστικής, διοικητικής ή πειθαρχικής φύσεως. Οι εισηγήσεις αυτές δεν είναι δεσμευτικές, διότι εναπόκειται στις εθνικές αρχές να αποφασίσουν την κατάλληλη συνέχεια στο πλαίσιο του νομικού τους συστήματος. Αυτό που κάνουμε είναι να παρακολουθούμε πολύ στενά τη συνέχεια που δίνεται. Παραμένουμε σε επαφή με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα αρμόδια εθνικά όργανα για να διασφαλίσουμε ότι η διαδικασία προχωρά. Και γενικά, η συνεργασία είναι καλή – η επικοινωνία είναι ανοιχτή και οι απαντήσεις δίνονται εγκαίρως.
Φυσικά, κάθε χώρα έχει τους δικούς της νομικούς περιορισμούς και διαδικαστικά πλαίσια, και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση. Γι’ αυτό η ευρύτερη αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής Καταπολέμησης της Απάτης είναι σημαντική: στοχεύει στην απλοποίηση των ρόλων και στη βελτίωση του συντονισμού μεταξύ της OLAF, της EPPO, της Europol, της Eurojust και των εθνικών αρχών. Ισχυρότερες και πιο συνεκτικές δομές σημαίνουν πιο αποτελεσματική συνέχεια παντού, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου.
Στοίχημα για την Κύπρο ο ηγετικός ρόλος στην ενίσχυση της Αρχιτεκτονικής της ΕΕ κατά της Απάτης
-Υπάρχουν συγκεκριμένοι τομείς χρηματοδότησης της ΕΕ στην Κύπρο όπου οι αδυναμίες εμφανίζονται πιο έντονες;
– Όχι ακριβώς αφού η απάτη δεν επιλέγει τομέα. Μπορεί να εμφανιστεί στη γεωργία, στις κατασκευές, στον ψηφιακό μετασχηματισμό, σε έργα πράσινης μετάβασης, στα Ταμεία Συνοχής. Αυτό που παρατηρούμε στην Κύπρο είναι ουσιαστικά το ίδιο με ό,τι βλέπουμε σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα προγράμματα μπορεί να διαφέρουν, αλλά ο τρόπος δράσης παραμένει ο ίδιος: χειραγώγηση διαδικασιών προμηθειών, συγκρούσεις συμφερόντων, συνεννόηση, διογκωμένα τιμολόγια και ούτω καθεξής. Ακριβώς γι’ αυτό χρειάζονται ισχυρά, οριζόντια συστήματα. Μια σταθερή Εθνική Στρατηγική κατά της Απάτης, κατάλληλα κανάλια αναφοράς και η αξιοποίηση πόρων και επιλογών σε επίπεδο ΕΕ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος κατά της Απάτης συμβάλλουν όλα στη μείωση των αδυναμιών σε όλους τους τομείς, όχι μόνο σε έναν.
-Ποιες βελτιώσεις θα θέλατε να δείτε στους μηχανισμούς αναφοράς, πρόληψης ή διερεύνησης σε σχέση με τις απάτες στην Κύπρο;
-Αν έπρεπε να επισημάνω έναν τομέα για βελτίωση, θα ήταν για πιο συστηματική αναφορά. Η έγκαιρη πληροφόρηση είναι εξαιρετικά πολύτιμη για την OLAF, καθώς μας επιτρέπει να παρέμβουμε εγκαίρως, προστατεύοντας τους φορολογούμενους της ΕΕ και βοηθώντας στην ταχεία ανάκτηση των κονδυλίων. Η Κύπρος σύντομα θα αναλάβει την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ και αυτό της δίνει μια μοναδική ευκαιρία να επιδείξει ηγετικό ρόλο στην ενίσχυση της συνολικής Αρχιτεκτονικής της ΕΕ κατά της Απάτης. Ισχυρά εθνικά συστήματα αναφοράς, πρόληψης και διερεύνησης θα στείλουν ένα πολύ σαφές μήνυμα σε επίπεδο ΕΕ. Γι’ αυτό η Εθνική Στρατηγική κατά της Απάτης είναι τόσο σημαντική σε αυτό το πλαίσιο. Τέλος, θα ενθάρρυνα επίσης την Κύπρο να αξιοποιήσει περισσότερο το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα κατά της Απάτης. Σχεδιάστηκε για να βοηθήσει τα κράτη-μέλη να αναπτύξουν ικανότητες, μέσω εξειδικευμένης εκπαίδευσης, συστημάτων πληροφορικής, ασφαλών εργαλείων ανταλλαγής δεδομένων και τελωνειακού εξοπλισμού. Με το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, ο προϋπολογισμός του προγράμματος θα διπλασιαστεί, επομένως πρόκειται για μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί.
– Η Κύπρος είναι ένα μικρό κράτος μέλος, αλλά με σημαντική γεωστρατηγική θέση. Δημιουργεί αυτό συγκεκριμένες προκλήσεις για τις τελωνειακές απάτες ή το λαθρεμπόριο;
-Είναι αλήθεια ότι η Κύπρος έχει μια μοναδική γεωγραφική και στρατηγική θέση. Το γεγονός ότι βρίσκεται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και κοντά σε διάφορες βασικές διαμετακομιστικές διαδρομές σημαίνει ότι μπορεί να αντιμετωπίζει ιδιαίτερες προκλήσεις όσον αφορά την τελωνειακή απάτη. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι κάθε κράτος-μέλος μπορεί να αποτελέσει στόχο απατεώνων, ανάλογα με μια σειρά παραγόντων που το καθιστούν ευάλωτο σε ένα δεδομένο πλαίσιο ή άλλο. Το σημαντικό είναι να μην ξεχνάμε ποτέ ότι η ΕΕ αποτελεί έναν ενιαίο τελωνειακό χώρο και ότι πρέπει να συνεργαζόμαστε για να έχουμε επιτυχία. Η OLAF στηρίζει αυτή τη διαδικασία με πληροφορίες, γρήγορες ειδοποιήσεις, κοινές επιχειρήσεις, συντονισμό και τη χρήση των δικών της ερευνητικών εξουσιών.
