Την επίσημη έναρξη λειτουργίας του Ερευνητικού Κέντρου MNEMOSYNE για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά κήρυξε το ΤΕΠΑΚ, σε επίσημη εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 7 Ιουλίου στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου στη Λευκωσία.
Πρόκειται για το πρώτο ερευνητικό κέντρο του είδους του στην περιοχή, που στοχεύει να καταστήσει την Κύπρο παγκόσμιο σημείο αναφοράς για τη διατήρηση της πολιτιστικής μνήμης.
Η εναρκτήρια συνάντηση αποτέλεσε ιστορική στιγμή για την Κύπρο, φέρνοντας κοντά προσωπικότητες από την κυβέρνηση, τη διπλωματία, την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η ίδρυση του Κέντρου εγκρίθηκε επίσημα από την Κυβέρνηση και τη Βουλή των Αντιπροσώπων και δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 20 Ιουνίου 2025.
Το MNEMOSYNE αποτελεί το αποκορύφωμα πάνω από μιας δεκαετίας βραβευμένης έρευνας και διεθνούς ηγεσίας από το Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς (DHRLab) του ΤΕΠΑΚ.
Η νέα καινοτόμα Μονάδα φέρνει μαζί τρία προηγμένα εργαστήρια υπό μία ενιαία ερευνητική οντότητα:
- Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς (DHRLab) – για ψηφιακή τεκμηρίωση, μοντελοποίηση, αρχειοθέτηση και διαφύλαξη της Πολιτιστικής Κληρονομίας,
- Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης για Πολιτιστική Κληρονομιά– με χρήση δορυφορικής, και επίγειας Τηλεπισκόπησης,
- Εργαστήριο Μηχανολογικού Σχεδιασμού & Προσθετικής Κατασκευής– για ακριβή ανακατασκευή.
Το Κέντρο συνεργάζεται επίσης με το Εργαστήριο Ρομποτικής, Αυτομάτου Ελέγχου και Συστημάτων Αποφάσεων, ενσωματώνοντας Τεχνητή Νοημοσύνη και αυτόνομα ρομπότ για αυτοματοποιημένη τεκμηρίωση και καταγραφή της Πολιτιστικής Κληρονομίας.
Από το Digital-Twin στο Memory-Twin
Ανάμεσα στις κύριες καινοτομίες του MNEMOSYNE βρίσκεται η μεθοδολογία του «Διδύμου Μνήμης», μία εξέλιξη του Ψηφιακού Διδύμου που ενσωματώνει όλες της μορφές δεδομένων: κείμενο, ήχος, εικόνα, βίντεο και 3D και κυρίως τρισδιάστατη γεωμετρία, παραδεδομένα, μεταδεδομένα, άυλο πολιτιστικό πλαίσιο και συναισθηματικές αφηγήσεις, επιτρέποντας ολιστική ψηφιακή διατήρηση τόσο των αντικειμένων όσο και της ιστορίας τους.
Το Κέντρο έχει ήδη καταγράψει σημαντικό αντίκτυπο:
- Ψηφιοποίηση και ψηφιακός επαναπατρισμός της μεγαλύτερης συλλογής κυπριακών αρχαιοτήτων εκτός Κύπρου, στο Medelhavsmuseet της Στοκχόλμης, σε συνεργασία με τον επιμελητή Κένεθ Σίλβερ, διεθνώς αναγνωρισμένο επίτευγμα πολιτιστικής διπλωματίας και ψηφιακής κληρονομιάς
- Εκπροσώπηση της Κύπρου στα DARIAH και CLARIN – ευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές για τις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες και τους γλωσσικούς πόρους
- Άνω των €15 εκατομμυρίων σε εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από την ΕΕ
- Περισσότερες από 200 διεθνείς ερευνητικές συνεργασίες με επίσημες διμερείς συμφωνίες
Με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση έως το 2028, το Ερευνητικό Κέντρο MNEMOSYNE προορίζεται να παραμείνει διεθνές πρότυπο αριστείας. Ως Κόμβος Ψηφιακής Καινοτομίας, θα συνεχίσει να διαμορφώνει πολιτικές της ΕΕ, να συμβουλεύει την ΟΥΝΕΣΚΟ να ενισχύει την εκπαίδευση και την έρευνα, και να μετατρέπει την πολιτιστική κληρονομιά σε δυναμικό πυλώνα επιστημονικής προόδου και βιώσιμης ανάπτυξης.
Η τελετή των εγκαινίων
Η τελετή των εγκαινίων πραγματοποιήθηκε παρουσία της Υφυπουργού Πολιτισμού Λίνας Κασσιανίδου, του Διευθυντή Έρευνας στο Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής Κωνσταντίνου Κλεοβούλου, του πρέσβη της Σουηδίας Μάρτιν Χάγκστρεμ, του προέδρου του CY-ICOMOS Χρύσανθου Πισσαρίδη, του προέδρου του ΕΤΕΚ Κωνσταντή Κωνσταντίνου, του αντιπρύτανη έρευνας και ακαδημαϊκών υποθέσεων του ΤΕΠΑΚ Νικόλα Τσαπατσούλη, του κοσμήτορα της Πολυτεχνικής Σχολής Μιχάλη Σιριβιανού και του επιμελητή της Συλλογής Κυπριακών Αρχαιοτήτων στο Medelhavsmuseet στη Σουηδία Κένεθ Σίλβερ.
Στην κεντρική της ομιλία, η Υφυπουργός Πολιτισμού τόνισε ότι το MNEMOSYNE αναμένεται να επεκτείνει την αποστολή της Έδρας UNESCO και της Έδρας ERA, ενισχύοντας τη συλλογική γνώση της ανθρωπότητας μέσω της εκπαίδευσης, της επιστήμης, του πολιτισμού και της επικοινωνίας.
«Ως Υφυπουργείο Πολιτισμού, καλωσορίζουμε αυτό το σημαντικό βήμα και εκφράζουμε την ετοιμότητά μας για στενή συνεργασία με το Κέντρο. Το Κράτος θα σταθεί δίπλα σας, καθώς συνδυάζετε την ψηφιακή κληρονομιά, την επιστήμη της Πληροφορικής, τη μηχανική και τις ανθρωπιστικές επιστήμες με καινοτόμους τρόπους» πρόσθεσε.
