«Τα logistics είναι ένας απρόβλεπτος παράγοντας του κόστους. Μπορεί να σου φέρει κέρδη ή να σε καταστρέψει», λένε οι Σύμβουλοι Επιχειρήσεων, θέλοντας να δείξουν πως αυτός ο τομέας κρύβει μέσα του ένα μεγάλο εφιάλτη για τους επιχειρηματίες, που επηρεάζει όχι μόνο τους μικρομεσαίους αλλά ακόμη και τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες.
Και αν για τον μέσο πολίτη αυτό το πρόβλημα φαντάζει ως ξένο, που αφορά κάποιους άλλους, έχουμε κακά νέα: Κάθε διαταραχή στην εφοδιαστική αλυσίδα, κάθε αβεβαιότητα και κάθε νέα κρίση επηρεάζει μέχρι και τον τελευταίο πολίτη της κάθε χώρας.
Και αυτό διότι ο πωλητής θα μετακυλήσει στον κάθε αγοραστή κάθε αύξηση του κόστους στα logistics. Φυσικά, τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα δεν μεταφράζονται μόνο ως κόστος αλλά και σε ποιότητα υπηρεσιών.
Από το σε ποια κατάσταση θα παραλάβεις την παραγγελία σου, μέχρι το πότε θα τη λάβεις εξαρτάται κυρίως από αυτό που λέμε logistics. Άρα, κάθε νέο πρόβλημα, έστω και αν δεν μεταφράζεται σε αυξήσεις τιμών, θα σε επηρεάσει, είτε με τον ένα, είτε με τον άλλον τρόπο.
Μας επηρεάζει όλους
«Προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα», «φόβοι για επιπτώσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα» και άλλοι τόσοι τίτλοι κάνουν συχνά πυκνά την εμφάνιση τους στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας.
Οι πολίτες, σε κάθε νέα γεωπολιτική κρίση, βομβαρδίζονται με αυτές τις ανησυχίες, οι οποίες τις περισσότερες φορές περνούν απαρατήρητες από τον μέσο πολίτη, αφού θεωρεί πως πρόκειται για ένα πρόβλημα που δεν αγγίζει τον ίδιο και δεν πρόκειται να τον επηρεάσει.
Εξάλλου, ούτε πλοιοκτήτης είναι, ούτε επιχειρηματίας, αλλά ούτε και έμπορος. Ωστόσο, μια μικρή διαταραχή σε αυτή την αλυσίδα είναι αρκετή για να δημιουργήσει αλυσιδωτά προβλήματα μέχρι και στον τελευταίο καταναλωτή κάθε χώρας.
Με απλά λόγια. Κάθε διαταραχή στην εφοδιαστική αλυσίδα επηρεάζει κάθε κομμάτι της οικονομίας. Τα logistics αφορούν καθετί στο εμπόριο. Από την τοποθέτηση μιας παραγγελίας από ενδιαφερόμενο αγοραστή μέχρι να την παραλάβει.
Τα παραδείγματα εξάλλου είναι πολλά και έχουν γράψει ιστορία λόγω των προβλημάτων που προκάλεσαν.
Η «σκοτεινή πλευρά» του εμπορίου
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως τα logistics είναι η «σκοτεινή πλευρά» του εμπορίου, αφού πίσω από κάθε προϊόν που φτάνει στο ράφι ή στην πόρτα μας, κρύβεται ένα αθέατο, αλλά συχνά τεράστιο κόστος, που ο καταναλωτής δεν αντιλαμβάνεται πλήρως.
Ουσιαστικά, τα logistics δεν αφορούν μόνο τη μεταφορά των προϊόντων αλλά διαφορετικές υπηρεσίες που πρέπει σαν καλοκουρδισμένο ρολόι να συγχρονιστούν για να δουλέψουν όλα όπως αναμένεται.
Αυτή η «σκοτεινή πλευρά» αφορά κόστη για αποθήκευση, μεταφορές, αποθέματα, διαχείριση παραγγελιών, επιστροφές, αλλά και τα τέλη σε τελωνεία και δασμούς.
Μάλιστα, σύμφωνα με αναλυτές, τα logistics μπορεί να αντιστοιχούν από το 10% μέχρι και το 25% της τελικής τιμής των προϊόντων, ενώ σε κλάδους όπως τα τρόφιμα ή τα γεωργικά προϊόντα, το ποσοστό μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερο.
Η κυριότερη ανησυχία αλλά και πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν πρωτίστως οι επιχειρήσεις και κατ’ επέκταση οι ίδιοι οι αγοραστές είναι οι αυξομειώσεις στις τιμές των μεταφορικών οι οποίες όχι μόνο δεν μπορούν να προβλεφθούν, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι τόσο απότομες που εκτοξεύουν την τιμή του προϊόντος εντός κάποιων ωρών.
Η μάχη των εμπορευματοκιβωτίων
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα των σοβαρών προβλημάτων που μπορούν να προκύψουν λόγω διάφορων παραγόντων, ήταν η εκτίναξη των τιμών των εμπορευματοκιβωτίων κατά την πανδημία του κορωνοϊού.
Για παράδειγμα, το 2019 (προ covid) η τιμή για ένα εμπορευματοκιβώτιο κυμαινόταν μεταξύ 1.500 με 2.000 δολάρια.
Κατά την αρχή της κρίσης αυτές οι τιμές αυξήθηκαν ενώ κατά την κορύφωση της κρίσης της πανδημία το 2021, οι τιμές έφτασαν σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και τις 15.000 με 20.000 δολάρια.
Η έκρηξη στους ναύλους κατά περίπου 700%, ήταν αποτέλεσμα των λιμανιών που έκλεισαν, η έλλειψη των εμπορευματοκιβωτίων που έμειναν «εγκλωβισμένα» σε λιμάνια, αλλά και η μεγάλη ζήτηση που προέκυψε από τους καταναλωτές, σε συνδυασμό με τη μείωση της παραγωγής και την έλλειψη πρώτων υλών.
Να σημειωθεί πως κατά το 2022, δηλαδή την περίοδο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι τιμές των εμπορευματοκιβωτίων έφτασαν τα 10.000 δολάρια.
Η πρώτη μεγάλη αποκλιμάκωση των τιμών ήταν κατά το 2023, με τις τιμές να φτάνουν μέχρι τα 4.500 δολάρια, ενώ κατά το 2024-2025 υπήρξε περαιτέρω αποκλιμάκωση, πέφτοντας στα 4.000.
Ωστόσο, αν και οι τιμές βρίσκονται πλέον στα φυσιολογικά επίπεδα, εντούτοις, λόγω της γεωπολιτικής αστάθειας, παραμένει η αβεβαιότητα. Σε αυτό που φαίνεται να συμφωνούν οι αναλυτές πάντως είναι το γεγονός πως οι τιμές των εμπορευματοκιβωτίων δεν πρόκειται να πέσουν ποτέ ξανά στις τιμές που υπήρχαν προ της κρίσης του κορωνοϊού.
Πάντως, μέχρι στιγμής το 2021 με το 2022 θεωρείται η χειρότερη περίοδος στην ιστορία της ναυτιλίας και της εφοδιαστικής αλυσίδας από πλευράς κόστους.
Η εφοδιαστική αλυσίδα
Όπως γράψαμε και πιο πάνω, η εφοδιαστική αλυσίδα, λόγω των πολλών και διαφορετικών παραγόντων που μπορούν να την επηρεάσουν είτε άμεσα, είτε έμμεσα, είναι ευάλωτη σε σοβαρές και έκτακτες αυξομειώσεις.
Χαρακτηριστικά να πούμε πως τα κατά την καταγραφή σημαντικών γεγονότων που επηρέασαν τα logistics εξάγεται πως κάθε χρονιά, την τελευταία πενταετία, είχε τις δικές της προκλήσεις που επηρέασε, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο την εφοδιαστική αλυσίδα.
Τα παραδείγματα εξάλλου είναι πολλά, ενώ πιο πρόσφατο ήταν οι φόβοι για το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, ως απάντηση του Ιράν στην επίθεση των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις.
-2020: Έναρξη της πανδημίας του κορωνοϊού. Καραντίνα, κλειστά εργοστάσια, έλλειψη πρώτων υλών και προσωπικού και μεγάλη αύξηση στις παραγγελίες
-2020-2021: Η έλλειψη εμπορευματοκιβωτίων που είχε ως αποτέλεσμα την εκτίναξη των ναύλων και καθυστερήσεις μηνών σε παραδόσεις προϊόντων
-2021: Τον Μάρτιο το πλοίο Ever Given προσάραξε και έκλεισε τη διώρυγα του Σουέζ για αρκετές ημέρες, με αποτέλεσμα να προκαλέσει σημαντικές καθυστερήσεις στην παράδοση προϊόντων προς την Ευρώπη και τεράστιες οικονομικές απώλειες.
-2021-2022: Η ενεργειακή κρίση μετά την ανάκαμψη από την πανδημία, που είχε ως αποτέλεσμα αυξήσεις στο κόστος παραγωγής και μεταφορών.
-2022: Η έναρξη του Ρωσο-Ουκρανικού πολέμου, είχε ως αποτέλεσμα ενεργειακή κρίση, έλλειψη δημητριακών, μετάλλων και λιμασμάτων και γενικότερα την εμπορική αποσύνδεση της Ευρώπης από τη Ρωσία.
-2023: Η κλιματική κρίση επηρέασε και αυτή με τη σειρά της την εφοδιαστική αλυσίδα, μετά από σοβαρές ελλείψεις σε προϊόντα και φυσικούς πόρους
-2024: Ο τεχνολογικός πόλεμος και οι περιορισμοί μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας είχαν ως αποτέλεσμα την παγκόσμια έλλειψη σε τεχνολογικά προϊόντα και ειδικότερα ημιαγωγών, με συνεπακόλουθο καθυστερήσεις στην παραγωγή
-2025: Ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ, με αύξηση των δασμών, αλλά και οι γεωπολιτικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, είχαν ως αποτέλεσμα σοβαρές αναταράξεις και κλίμα αβεβαιότητας
Πονοκέφαλος για μικρομεσαίους
Τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα διαμορφώνουν τη διαφορά μεταξύ κέρδους και ζημιάς για ένα επιχειρηματία, με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση.
Από την άλλη, με κάθε νέα διαταραχή και αβεβαιότητα, οι καταναλωτές βλέπουν αύξηση τιμών, επιπλέον έξοδα αποστολής, αλλά και χειρότερη ποιότητα υπηρεσιών, όπως για παράδειγμα οι καθυστερήσεις ή κατεστραμμένα προϊόντα.
Η Κύπρος και οι πολίτες της, ως νησιώτικο κράτος που εξαρτάται αποκλειστικά από τις θαλάσσιες μεταφορές, καλείται να αντιμετωπίσει πολλές ιδιαιτερότητες και αναταραχές, οι οποίες τις περισσότερες φορές είναι εκτός των δυνατοτήτων της.
Επιπλέον, πέραν των 90% των κυπριακών εταιρειών αφορά μικρομεσαίες επιχειρήσεις που επηρεάζονται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από κάθε πρόβλημα στην εφοδιαστική αλυσίδα σε σχέση με τις πολυεθνικές.
Η έλλειψη ρευστότητας και το υψηλό κόστος επιβαρύνουν τους μικρομεσαίους οι οποίοι καλούνται να ανταπεξέλθουν σε απότομες αυξήσεις κόστους και απρόβλεπτων εξόδων.
Εξάλλου, στην Κύπρο έχουμε ζήσει πολλές φορές τι σημαίνει η κάθε διαταραχή, αλλά και οι προκλήσεις που έχει η εφοδιαστική αλυσίδα.
Αν πάρουμε απλά παραδείγματα στην Κύπρο, θα δούμε τον βαθμό που επηρεαζόμαστε: Σε περιόδους κρίσης, είχαμε δει μεγάλες καθυστερήσεις στην παράδοση αυτοκινήτων από το εξωτερικό.
Ενώ σε σοβαρότερα προβλήματα – όπως η αντικατάσταση των προβληματικών ΤΑΚΑΤΑ – είχαν καταγραφεί προβλήματα στην διαδικασία αντικατάσταση τους και καθυστερήσεις, αφού η εισαγωγή των ανταλλακτικών αεροσάκων και ο χρόνος μέχρι να φτάσουν στην Κύπρο αποτελούσε μια μεγάλη πρόκληση όχι μόνο για τους γενικούς διανομείς, αλλά ακόμη και για το ίδιο το αρμόδιο Υπουργείο.
