Η στρατιωτική επιχείρηση “Rising Lion” του Ισραήλ έχει προκαλέσει σημαντικά πλήγματα σε βάρος του Ιράν. Ακόμη και αν το καθεστώς της Τεχεράνης εξαφανιζόταν αύριο, το Ιράν θα χρειαζόταν χρόνια για να αποκαταστήσει τις στρατιωτικές δυνατότητες που η ισραηλινή αεροπορία τού κατέστρεψε εν μία νυκτί. Η επιχείρηση “Rising Lion” ενδέχεται να αλλάξει τη στρατιωτική ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή περισσότερο από ό,τι έκανε ο πόλεμος του Περσικού Κόλπου το 1991.
Η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία εξαπέλυσε τις επιθέσεις της τα ξημερώματα της Παρασκευής, με 200 μαχητικά αεροσκάφη 4ης και 5ης γενιάς να πλήττουν -κατά κύματα- στόχους σε ολόκληρο το Ιράν. Σκότωσε ανώτερους στρατιωτικούς διοικητές της Ισλαμικής Δημοκρατίας και πυρηνικούς επιστήμονες σε στοχευμένα πλήγματα, ενώ βομβάρδισε ως επί το πλείστον πυρηνικές εγκαταστάσεις και στρατιωτικές βάσεις. Το Ιράν δεν μπόρεσε ν’ αντιδράσει άμεσα.
Η στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ αποτελεί την πιο σημαντική στρατηγική αλλαγή στην περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων από το 1991. Οι τηλεθεατές σε όλο τον κόσμο εντυπωσιάστηκαν από την κάλυψη εκείνου του πολέμου σε live μετάδοση καθώς και από την τεχνολογία, ιδίως από το βομβαρδιστικό stealth και τις έξυπνες βόμβες που χρησιμοποίησε ο δυτικός συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για να συντρίψει τον στρατό του Ιράκ μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες. Ο πόλεμος ανάγκασε το Ιράκ να εγκαταλείψει το Κουβέιτ, όπου είχε εισβάλει την προηγούμενη χρονιά. Οι αεροπορικές δυνάμεις του συνασπισμού κατέστρεψαν μεθοδικά τα δίκτυα επικοινωνίας στο Ιράκ και “παρέλυσαν” τη χώρα διαλύοντας μεγάλος μέρος των υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας. Δεκαετίες μετά, οι Ιρακινοί δεν απολαμβάνουν την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος 24 ώρες το 24ωρο εξαιτίας αυτής της σύντομης, αλλά καταστροφικής, αεροπορικής επιδρομής.
Το ίδιο έκανε και το Ισραήλ στη διοίκηση του Ιράν μέσα σε λίγες ώρες: κατέστρεψε και υποβάθμισε το στρατιωτικό του οπλοστάσιο. Στο στόχαστρό του βρίσκονται επίσης εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, που πέρυσι είχε αποφύγει να πλήξει. Τέτοια χτυπήματα μπορούν να παραλύσουν το Ιράν για τα επόμενα χρόνια. Οι κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης και η χρόνια κακοδιαχείριση από το καθεστώς έφεραν διακοπές ρεύματος στη χώρα κατά τους τελευταίους μήνες.
Εκτός από τις επιθέσεις ακριβείας με drones που εκτελούν μυστικοί πράκτορες στο εσωτερικό του Ιράν, το Ισραήλ βασίζεται στην αεροπορική του ισχύ για την επίτευξη των στόχων του. Οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές έχουν προκαλέσει μεγαλύτερες καταστροφές στο Ιράν σε σύγκριση με τις πρώτες επιθέσεις του Ιράκ, υπό τον Σαντάμ Χουσεΐν το 1980, στην ιρανική επαρχία Χουζστάν. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που το Ιράν αντιμετώπισε μια συμβατική στρατιωτική επίθεση.
Πηγές από το Ιράν -που δεν επιβεβαιώνονται- αναφέρουν ότι η Τεχεράνη κατέρριψε ισραηλινά αεροσκάφη. Αξιοσημείωτο είναι πως τα ισραηλινά F-16 επιχειρούν τόσο βαθιά στον ιρανικό εναέριο χώρο. Δείχνει πως το Ισραήλ έχει κάμψει την ιρανική αεράμυνα. Όταν η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ επιτέθηκε στις ιρακινές πυρηνικές εγκαταστάσεις στη Βαγδάτη, έχασε μερικά F-16 και αναγκάστηκε να βασιστεί στα F-117 Nighthawk που δεν διέθεταν ραντάρ. Επιπλέον, τα αμερικανικά αεροσκάφη που βομβάρδιζαν το Ιράκ εκείνη τη χρονιά είχαν πρόσβαση σε σαουδαραβικές βάσεις νότια του Ιράκ και σε αεροπλανοφόρα. Τα ισραηλινά αεροσκάφη διανύουν κατά μέσο όρο 1.000 μίλια για ένα “χτύπημα”.
Σύμφωνα με το Middle East Eye, το Ισραήλ χρησιμοποιεί τροποποιημένα F-35, τα οποία παρέμειναν stealth χωρίς να χρειάζεται να ανεφοδιαστούν για να επιτεθούν στο Ιράν και να επιστρέψουν στη βάση τους.
Το 1991, το Ιράν δεν ενεπλάκη στον “Πόλεμο του Κόλπου”. Αγνόησε τις υπερπτήσεις αμερικανικών πυραύλων Tomahawk στον εναέριο χώρο του. Αποκόμισε κάποια οφέλη όταν ο Σαντάμ έδωσε εντολή να πετάξουν κάποια από τα γαλλικά και σοβιετικά του μαχητικά στο Ιράν και να φυλαχθούν εκεί, αφού η Τεχερανη τα κατέσχεσε και τα ενσωμάτωσε στην Πολεμική της Αεροπορία. Εκτός από την αγορά ορισμένων σοβιετικών μαχητικών MiG-29A Fulcrum κατά την ίδια περίοδο, έκτοτε το Ιράν δεν έχει αναβαθμίσει την αεροπορία του, που αποτελεί αμελητέα απειλή για τις ισραηλινές δυνάμεις.
Η Τεχεράνη απάντησε στην επίθεση του Ισραήλ εκτοξεύοντας βαλλιστικούς πυραύλους. Διαθέτει πολύ μεγαλύτερο και πιο προηγμένο απόθεμα αυτών των πυραύλων σε σύγκριση με το οπλοστάσιο των Scuds με τους οποίους επιτέθηκε ο Σαντάμ στο Ισραήλ και στη Σαουδική Αραβία το 1991. Βέβαια, το Ισραήλ διαθέτει πολύ πιο προηγμένη και πολυεπίπεδη αεράμυνα σε σύγκριση με το 1991. Οι ιρανικοί πύραυλοι έχουν σκοτώσει περισσότερους ανθρώπους και έχουν προκαλέσει μεγαλύτερες καταστροφές στο Ισραήλ απ’ ό,τι κατάφερε ο Σαντάμ. Παρόλα αυτά, τα ιρανικά πυραυλικά πλήγματα είναι εξαιρετικά απίθανο να αποτρέψουν περαιτέρω ισραηλινές επιθέσεις ή να “ισοφαρίσουν” την καταστροφή που μπορεί να επιφέρει το Ισραήλ στο Ιράν.
Ο “Πόλεμος του Κόλπου” είχε ως αποτέλεσμα τη συντριπτική ήττα του ιρακινού στρατού, ο οποίος ως τότε αριθμούσε πάνω από 1 εκατ. στρατιώτες και είχε δώσει μεγάλες μάχες εναντίον του Ιράν μέχρι και τρία χρόνια νωρίτερα. Το κενό εξουσίας που ακολούθησε βρήκε το Ιράκ στρατιωτικά ακρωτηριασμένο και ανήμπορο να επιβάλει την ισχύ του ή να απειλήσει σοβαρά περιφερειακά κράτη. Την ίδια περίοδο, το Ισραήλ, το οποίο έως τότε θεωρούσε το Ιράκ του Σαντάμ ως σοβαρότερη απειλή από την αναδυόμενη Ισλαμική Δημοκρατία και έτσι συνεργαζόταν με την τελευταία σε ad-hoc βάση, άρχισε να βλέπει το Ιράν ως τη μεγαλύτερη απειλή εναντίον του. Αξίζει να θυμηθούμε ότι ο Νετανιάχου προειδοποιούσε για τους επικείμενους κινδύνους από ένα Ιράν με πυρηνικά όπλα τουλάχιστον από το 1995.
Από πολιτική άποψη, υπάρχουν κάποιοι παραλληλισμοί μεταξύ του σημερινού πολέμου και του “Πολέμου του Κόλπου”. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους επικρίθηκε δικαιολογημένα όταν φαινομενικά ενθάρρυνε τους Ιρακινούς να εξεγερθούν και να εκθρονίσουν τον Σαντάμ Χουσεΐν. Οι σιίτες του Ιράκ και οι Κούρδοι το έκαναν, πιστεύοντας λανθασμένα ότι η Αμερική θα έστελνε στρατιωτικές δυνάμεις. Ο Σαντάμ τους κατέστειλε βάναυσα με τα ελικόπτερά του, ενώ οι αμερικανικές δυνάμεις δίπλα στον Κόλπο έμειναν αμέτοχες. Αργότερα οι ΗΠΑ θα όριζαν ζώνες απαγόρευσης πτήσεων για να προστατεύσουν αυτούς τους ευάλωτους πληθυσμούς από περαιτέρω επιθέσεις. Η καταπιεσμένη σιιτική πλειονότητα αισθάνθηκε προδομένη και παρέμεινε δύσπιστη απέναντι στην Αμερική όταν αυτή εισέβαλε ολοκληρωτικά στο Ιράκ και εκθρόνισε τον Χουσεΐν το 2003.
Σήμερα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ενθαρρύνει ανοιχτά τους Ιρανούς να ανατρέψουν το καθεστώς τους. Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν το Ισραήλ έχει σχέδια να υποστηρίξει ή να συντονίσει άμεσα οποιαδήποτε εξέγερση, ούτε αν θα βοηθήσει να πετύχει μια εξέγερση ανατρέποντας τη σημερινή ιρανική ηγεσία.
Δεν είναι σαφές αν το Ισραήλ θα ορίσει ζώνες απαγόρευσης πτήσεων (και θα τις περιπολεί), αν η Τεχεράνη συγκεντρώσει τα εναπομείναντα ελικόπτερα και μαχητικά της για να καταστείλει οποιαδήποτε κουρδική εξέγερση, όπως έκανε το καθεστώς λίγο μετά την κατάληψη της εξουσίας το 1979.
Όταν ο Μπους συγκρότησε τον πολυεθνικό συνασπισμό του για να αντιμετωπίσει τον Χουσεΐν, μίλησε για την ανάδυση μιας Νέας Παγκόσμιας Τάξης. Τελικά, ο “Πόλεμος του Κόλπου” έγινε για την αποκατάσταση του status quo στην περιοχή. Και το κατάφερε σε μεγάλο βαθμό. Πρόσφατη ακαδημαϊκή έρευνα έχει περιγράψει λεπτομερώς πώς ο Σαντάμ Χουσεΐν φοβόταν τον αναδυόμενο μονοπολικό κόσμο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Εκτίμησε ότι η νέα παγκόσμια και αμερικανική ηγεμονία θα διαρκούσε πέντε χρόνια, και στο διάστημα αυτό οι ΗΠΑ και το Ισραήλ θα εκμεταλλεύονταν την ευκαιρία για να επιτεθούν στο Ιράκ. Η εισβολή στο Κουβέιτ ήταν το κόλπο του. Απέτυχε θεαματικά.
Τα τελευταία χρόνια, Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα ταχθεί υπέρ ενός πολυπολικού κόσμου και κάνουν λόγο για το τέλος της εποχής όπου οι ΗΠΑ ήταν η μοναδική υπερδύναμη. Όπως η Ρωσία στη σχέση της με την Ουκρανία και η Κίνα στη σχέση της με την Ταϊβάν, έτσι και το Ιράν φαίνεται να πιστεύει ότι ένας πολυπολικός κόσμος θα ωφελούσε τα στρατηγικά του συμφέροντα στην περιοχή και την ηγεμονία του επί των αδύναμων αραβικών κρατών. Η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 εναντίον του Ισραήλ είχε εν μέρει στόχο να αποτρέψει μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, συμφωνία που θα μπορούσε να αλλάξει το παιχνίδι στην περιοχή και ενδεχομένως να παραγκωνίσει περαιτέρω τους Παλαιστίνιους. Αυτός ο πόλεμος προκάλεσε την καταστροφή της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ και τη συντριβή των πληρεξουσίων του Ιράν, κυρίως της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, εξέλιξη που έδωσε τη δυνατότητα στους ισλαμιστές αντάρτες να ανατρέψουν τον Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία τον Δεκέμβριο. Όλες αυτές οι ενέργειες άνοιξαν το δρόμο για την επίθεση κατά του Ιράν σήμερα.
Φαίνεται όλο και πιο πιθανό ότι αυτό που παρακολουθούμε σήμερα είναι μια πιο σημαντική μεταβολή της ισορροπίας δυνάμεων στη Μέση Ανατολή σε σύγκριση με το 1991 ή με κάποια μεταγενέστερη περίοδο. Και σίγουρα θα έχει επιπτώσεις για τις μελλοντικές γενιές στη Μέση Ανατολή και όχι μόνο.
Forbes
