Η πρωτοβουλία της Κύπρου να προσελκύσει πίσω ταλαντούχα μέλη της διασποράς μέσω φορολογικών κινήτρων προκαλεί σκεπτικισμό στους επαναπατρισθέντες και ανησυχίες για ανισότητες και αντοχές στις υποδομές, ακόμη κι αν οι οικονομολόγοι υπογραμμίζουν ευρύτερα οφέλη πέρα από τις χρηματοοικονομικές ελαφρύνσεις, σύμφωνα με το πρόγραμμα Business Daily του BBC World Service.
Το σχέδιο «Minds in Cyprus» προσφέρει μείωση φόρου κατά 25% και διευρυμένες απαλλαγές για Κύπριους που επιστρέφουν έπειτα από επτά χρόνια στο εξωτερικό. Ωστόσο, επικριτές προειδοποιούν ότι η πολιτική μπορεί να δημιουργήσει εντάσεις ανάμεσα σε επαγγελματίες του εξωτερικού που επιστρέφουν και σε ντόπιους εργαζομένους που εκτελούν ακριβώς τις ίδιες εργασίες.
«Δεν είναι δίκαιο για κανέναν ντόπιο», δήλωσε ο Παύλος Κλεάνθους, που επέστρεψε στην Κύπρο πριν από 12 χρόνια και σήμερα διευθύνει την εταιρεία πληροφορικής Parsectix με 10 Κύπριους υπαλλήλους. «Η επιστροφή στην Κύπρο είναι καθαρά προσωπική επιλογή. Δε γυρνάς επειδή κάποιος σου δίνει για λίγα χρόνια μια φοροαπαλλαγή».
Ο Κλεάνθους είπε ότι συνειδητά προσέλαβε μόνο Κύπριους. «Ήθελα να δώσω την ευκαιρία σε ανθρώπους να μείνουν στην Κύπρο και να προοδεύσουν, και να μη χρειαστεί να κάνουν το ταξίδι που έκανα εγώ, φεύγοντας στο εξωτερικό για πολλά χρόνια προκειμένου να έχουν την καριέρα που θέλουν».
Το ζήτημα της δικαιοσύνης αναδεικνύεται τη στιγμή που η Κύπρος παλεύει με στεγαστική κρίση, η οποία συνέβαλε εξαρχής στη μετανάστευση. Η υφυπουργός Ειρήνη Πική αναγνώρισε ότι το πρόβλημα της στέγασης αφορά όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, αλλά σημείωσε ότι η κυβέρνηση έχει τροποποιήσει τα σχέδια ώστε να επιτρέψει στους επαναπατρισθέντες άμεση πρόσβαση σε επιδοτήσεις για ζευγάρια κάτω των 41 ετών, που μέχρι πρότινος απαιτούσαν διετή μόνιμη διαμονή.
«Έχουμε σχέδιο για νεαρά ζευγάρια κάτω των 41 ετών, που μπορούν να λάβουν χορηγία αν θέλουν να αποκτήσουν το δικό τους σπίτι στην Κύπρο. Μέχρι τώρα υπήρχε όρος ότι έπρεπε να διαμένεις για δύο χρόνια στη χώρα πριν λάβεις τη χορηγία. Αυτό είναι κάτι που καταργούμε τώρα», δήλωσε η Πική.
Απέφυγε ωστόσο να διευκρινίσει πώς η χώρα θα υποδεχθεί ακόμη και μια μέτρια εισροή 3.000-5.000 επαναπατρισθέντων, λέγοντας: «Αν και η στέγαση αποτελεί ζήτημα στην Κύπρο, προσπαθούμε μέσα από μια σειρά σχεδίων».
Η πρωτοβουλία αποκαλύπτει επίσης μια διαχωριστική γραμμή στο οικονομικό τοπίο της Κύπρου. Ο Κλεάνθους περιέγραψε δύο διακριτά επιχειρηματικά οικοσυστήματα: τις παραδοσιακές εταιρείες στη Λευκωσία που εξυπηρετούν την τοπική αγορά, και τις ξένες εταιρείες στη Λεμεσό, όπου το 80-90% των εργαζομένων δεν είναι Κύπριοι — κυρίως Ρώσοι και Ουκρανοί — που λειτουργούν από την Κύπρο χωρίς να εξυπηρετούν Κύπριους πελάτες.
«Δεν είναι εύκολο να ανοίξεις την πόρτα» του οικοσυστήματος της Λεμεσού, είπε ο Κλεάνθους, προειδοποιώντας ότι η κυβέρνηση χρειάζεται μια ευρύτερη στρατηγική. «Αν θέλει να πετύχει αυτό το σχέδιο, το ένα είναι να προσελκύσει κόσμο πίσω, αλλά το άλλο είναι να χτίσει γέφυρες με άλλες χώρες ή μεγαλύτερες αγορές για να τις εξυπηρετήσει. Αλλιώς θα είναι απλώς ανταγωνισμός μεταξύ τοπικών εταιρειών και θα εξελιχθεί σε αγώνα δρόμου για το ποιος θα προσφέρει φθηνότερες υπηρεσίες».
Ο ίδιος αμφισβήτησε και το στάδιο υλοποίησης της πρωτοβουλίας. «Αυτό που η κυβέρνηση έχει ήδη ανακοινώσει είναι απλώς επικοινωνία για την ώρα, γιατί δεν έχει περάσει ακόμη από τη Βουλή», είπε.
Η Πική υπερασπίστηκε το σχέδιο, υποστηρίζοντας ότι ανταποκρίνεται στις ανάγκες για ταλέντο σε αναπτυσσόμενους τομείς. «Έχουμε πολύ ισχυρή ανάπτυξη. Κάποιοι τομείς αναπτύσσονται πραγματικά, όπως ο τομέας ΤΠΕ, ο υγειονομικός, ο εκπαιδευτικός, ο πράσινης τεχνολογίας, που χρειάζονται πολύ ταλέντο», δήλωσε.
Η υφυπουργός πρόσθεσε ότι η κυβέρνηση στοχεύει όχι μόνο σε εργαζομένους αλλά και σε επιχειρηματίες. «Όταν βρεθήκαμε στο Λονδίνο και επίσης όταν πήγαμε στις ΗΠΑ με τον Πρόεδρο νωρίτερα φέτος, συναντήσαμε πολλούς νεαρούς Κύπριους, πολύ ταλαντούχους, που έχουν δικές τους επιχειρήσεις στο εξωτερικό και θα ήθελαν να τις φέρουν πίσω στην Κύπρο. Δεν ψάχνουμε μόνο για υπαλλήλους. Το ταλέντο μπορεί να βρεθεί σε όλους τους τομείς».
Η υποδοχή από τη διασπορά φαίνεται χλιαρή. Ο Νικόλας, 28χρονος ασκούμενος δικηγόρος στο City του Λονδίνου, χαρακτήρισε το φορολογικό κίνητρο «μια θετική αλλαγή», αλλά διευκρίνισε ότι η καριέρα του θα καθορίσει τις αποφάσεις του.
«Ο κύριος στόχος μου τώρα είναι να αποκτήσω την ιδιότητα του solicitor και μετά, αν έχω και αυτό το φορολογικό πλεονέκτημα, τότε είναι ένα επιπλέον όφελος», είπε. «Η καριέρα μου είναι αυτή που υπαγορεύει την επόμενη κίνηση».
Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η συζήτηση πρέπει να επεκταθεί πέρα από τα άμεσα φορολογικά οφέλη. Η Κατία Μπατίστα, καθηγήτρια οικονομικών στη Σχολή Διοίκησης και Οικονομικών της Λισαβόνας (Nova SBE), σημείωσε ότι οι κοινότητες της διασποράς δημιουργούν αξία μέσω πολλαπλών διαύλων, όπως οι εμβάσματα, οι ξένες επενδύσεις, οι εμπορικοί δεσμοί και η ανάπτυξη ανθρώπινου κεφαλαίου.
«Όταν άνθρωποι υψηλής ειδίκευσης φεύγουν από μια χώρα, στην πραγματικότητα δημιουργούν κίνητρα για όσους μένουν πίσω να επενδύσουν περισσότερο στην εκπαίδευσή τους», δήλωσε, αμφισβητώντας τα παραδοσιακά αφηγήματα περί διαρροής εγκεφάλων.
Η Κοινοπολιτεία υπολόγισε τον Ιούλιο ότι τα 56 κράτη-μέλη της έχουν επενδυτικό δυναμικό διασποράς άνω των 73 δισ. δολαρίων, συστήνοντας στις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν ευρύτερα χρηματοοικονομικά εργαλεία για τη στήριξη νεοφυών επιχειρήσεων και venture capital.
Η Κύπρος, με πληθυσμό κάτω του ενός εκατομμυρίου και οικονομία που αντιστοιχεί στο 0,2% του ΑΕΠ της ΕΕ, έχει περίπου 800.000 πολίτες στο εξωτερικό. Η Πική είπε ότι μεγάλες εταιρείες της Silicon Valley που επισκέφθηκαν τη χώρα τον Απρίλιο ρώτησαν κυρίως για τη διαθεσιμότητα ταλέντου πριν εξετάσουν μεταφορά δραστηριοτήτων.
«Κ κάναμε roadshow με τον Πρόεδρο στις ΗΠΑ, που επισκέφθηκε Νέα Υόρκη, Τέξας και Silicon Valley. Συναντήσαμε πολλές μεγάλες επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στον τεχνολογικό τομέα στη Silicon Valley. Και η πρώτη τους ερώτηση ήταν, τι είδους ταλέντο διαθέτετε στη χώρα;», ανέφερε.
Όσον αφορά τον ανταγωνισμό με τους μισθούς της Silicon Valley, η Πική τόνισε ότι η Κύπρος οικοδομεί διαφορετικό μοντέλο. «Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε διαφορετικό οικοσύστημα. Κάθε χώρα έχει τα δικά της συγκριτικά πλεονεκτήματα. Εμείς, ως μικρή χώρα, γεωπολιτικά βρισκόμαστε πολύ κοντά στη Μέση Ανατολή, σε πολύ μεγάλες οικονομίες εκεί, κοντά στην Ευρώπη ως μέλος της ΕΕ, οπότε έχουμε τα δικά μας πλεονεκτήματα».
Τα φορολογικά κίνητρα θα ισχύουν για επτά χρόνια, με την Πική να υπερασπίζεται τον προσωρινό χαρακτήρα τους ως αναγκαίο για την κάλυψη κόστους μετεγκατάστασης. «Η φορολογική ελάφρυνση θα είναι περιορισμένη μόνο για λίγα χρόνια. Κάποιος που επιστρέφει πρέπει να μεταφέρει την οικογένειά του. Προφανώς έχει περισσότερα έξοδα, οπότε είναι απλώς μια ώθηση για να γυρίσει πίσω. Δεν δημιουργεί ανισότητα για πάντα», είπε, προσθέτοντας ότι τα εμπορικά επιμελητήρια έχουν ανταποκριθεί θετικά.
Οι προτάσεις χρειάζονται την έγκριση της Βουλής πριν τεθούν σε εφαρμογή.
(Πηγή: BBC World Service Business Daily)
