Ένα μεγάλο πρόβλημα της κυπριακής οικονομίας, το ιδιωτικό χρέος φυσικών και νομικών προσώπων, αρχίζει να υποχωρεί – περιορίστηκε σχεδόν στο μισό- και ήταν τέλη του 2024 στο 180% του ΑΕΠ, από το ιστορικό ψηλό 349% του ΑΕΠ που είχε καταγραφεί το πρώτο τρίμηνο του 2015.
Αναλυτικότερα, το χρέος των επιχειρήσεων διαμορφώθηκε στο 121% του ΑΕΠ στο τέλος του 2024, ενώ το χρέος των νοικοκυριών στο 59%, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε η Κεντρική Τράπεζα στο οικονομικό δελτίο Ιουνίου 2025.
Η Κεντρική Τράπεζα διευκρινίζει για το ψηλό ποσοστό χρέους των επιχειρήσεων ότι ένα μεγάλο μέρος του οφείλεται σε πλοιοκτήτριες εταιρείες (αναφέρονται ως Οντότητες Ειδικού Σκοπού) με καθόλου ή πολύ περιορισμένη φυσική παρουσία στην Κύπρο και διαθέτουν πραγματικά περιουσιακά στοιχεία (πλοία) και χρηματοδοτούνται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από μη εγχώριες πηγές. Αν και είναι εγγεγραμμένες / εγκαθιδρυμένες στην Κύπρο, έχουν ελάχιστη ή καθόλου σχέση με την εγχώρια πραγματική οικονομία.
Το ποσοστό του ιδιωτικού χρέους γίνεται ακόμη χαμηλότερο, αν εξαιρεθεί το χρέος των Οντοτήτων Ειδικού Σκοπού και ο δείκτης χρέους των επιχειρήσεων ως προς το ΑΕΠ περιορίζεται στο 75% και του μη χρηματοοικονομικού ιδιωτικού τομέα στο 135%, πλησιάζοντας το ενδεικτικό όριο του 133% που θέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η Κεντρική Τράπεζα εξηγεί στο οικονομικό δελτίο ότι η περαιτέρω σημαντική μείωση των επιπέδων ιδιωτικού χρέους θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την αποτελεσματική διαχείριση των απαιτήσεων που κατέχουν οι Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων (ΕΕΠ), οι οποίες προσμετρώνται στο συνολικό ιδιωτικό χρέος.
Ακόμη ένα σημαντικό στοιχείο για την οικονομική κατάσταση των εγχώριων νοικοκυριών είναι το γεγονός ότι τείνουν να διαθέτουν σημαντικά πραγματικά και χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία και να συσσωρεύουν καταθέσεις ως δίχτυ ασφαλείας. Διαχρονικά, σύμφωνα με την Κεντρική, οι συνολικές καταθέσεις των νοικοκυριών υπερβαίνουν το χρέος τους, με αποτέλεσμα ο καθαρός δείκτης χρέους ως προς το ΑΕΠ να διατηρείται σε αρνητικά επίπεδα, φθάνοντας το -46% στο τέλος του 2024.
Κινείται ο δανεισμός
Η πιστωτική επέκταση προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα βρίσκεται σε τροχιά σταδιακής ανάκαμψης από τον Απρίλιο του 2024, επιστρέφοντας σε θετικούς ρυθμούς μεταβολής, έπειτα από ένα έτος αρνητικής πορείας. Η εξέλιξη αυτή, σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα, αποδίδεται κυρίως στη βελτίωση του ρυθμού μεταβολής των καθαρών επιχειρηματικών δανείων, που σταδιακά έγινε λιγότερο αρνητικός καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024 και επέστρεψε σε θετικό πρόσημο στις αρχές του 2025, καθώς και στη συνεχιζόμενη ανθεκτικότητα της πιστωτικής επέκτασης προς τα νοικοκυριά. Η ανοδική πορεία ενισχύθηκε περαιτέρω κατά το πρώτο τρίμηνο του 2025, αποτυπώνοντας την δυναμική της κυπριακής οικονομίας.
Υποδεικνύεται στο οικονομικό δελτίο ότι η θετική πορεία ευθυγραμμίζεται με τη σταδιακή χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής από τα μέσα του 2024, καθώς η μείωση των επιτοκίων οδηγεί σε μειωμένο κόστος δανεισμού και ενισχύει την πιστωτική επέκταση, παρά τις ακόμη περιοριστικές συνθήκες χρηματοδότησης.
Η επιστροφή των επιχειρηματικών δανείων σε θετικούς ρυθμούς μεταβολής υποδηλώνει ότι οι νέες χορηγήσεις υπερέβησαν τις αποπληρωμές, εξέλιξη που ενισχύθηκε από την άνοδο της οικονομικής δραστηριότητας και τη σταδιακή αποκλιμάκωση των τραπεζικών επιτοκίων, συμβάλλοντας έτσι στην ενίσχυση της συνολικής ζήτησης δανείων.
Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των στεγαστικών δανείων ανήλθε σε 2,8% τον Μάρτιο 2025, από 1,8% ένα χρόνο νωρίτερα.
