Το εμπόριο έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε ένα από τους βασικούς κλάδους της οικονομίας. Εάν συνενώσουμε λιανικό και χονδρικό εμπόριο, τότε μιλάμε για τον μεγαλύτερο κλάδο από άποψης εργατικού δυναμικού.
Το εμπόριο (χονδρικό και λιανικό) είναι ο υπ’ αριθμόν ένα κλάδος, όσον αφορά στο κομμάτι της απασχόλησης, καθώς αγγίζει το 18-19% του συνόλου. Μόνο το λιανικό εμπόριο απασχολεί γύρω στις 45.000 εργαζόμενους και αυτοί αναμένεται να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια.
Ωστόσο, πέραν αυτού, ειδικά η ανάπτυξη του λιανικού εμπορίου τα τελευταία χρόνια είναι εντυπωσιακή, αν λάβουμε μάλιστα υπόψη τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού, την ακρίβεια και τη δυσκολία μεγάλης μερίδας καταναλωτών να ικανοποιήσουν τις βασικές τους ανάγκες.
Το λιανεμπόριο ωστόσο, φαίνεται ότι δεν έχει μόνο παρόν, αλλά και μέλλον. Ξένες και εγχώριες επενδύσεις δείχνουν ότι ο κλάδος έχει προοπτικές για να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο. Και αυτό γιατί η πίτα μεγαλώνει. Σε μια πρώτη ανάγνωση, είναι αξιοπερίεργο το γεγονός ότι ο κλάδος αναπτύσσεται τη στιγμή που αρκετός κόσμος δυσκολεύεται να αγοράσει τα βασικά. Ποια είναι η εξήγηση;
Οι ξένοι και κυρίως οι Ισραηλινοί, οι οποίοι διαμένουν μόνιμα ή και προσωρινά στο νησί μας και έχουν δώσει σημαντική ώθηση στην αύξηση τόσο του όγκου όσο και της αξίας του κύκλου εργασιών.
E-KALATHI και ON-LINE
Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί το e-kalathi, ένα εργαλείο το οποίο ετοιμάστηκε από την Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή, με σκοπό να συμβάλει στην καλύτερη ενημέρωση των καταναλωτών σε σχέση με τις αγορές τους, καθώς και στην ενίσχυση του ανταγωνισμού μεταξύ των υπεραγορών.
Η Υπηρεσία θεωρεί ότι αρκετοί καταναλωτές έχουν χρησιμοποιήσει τη συγκεκριμένη εφαρμογή τις πρώτες μέρες της λειτουργίας της και ότι με την προσθήκη και άλλων προϊόντων, το ενδιαφέρον θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο.
Διαφορετική είναι η ανάγνωση των υπεραγορών, οι οποίες θεωρούν ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των υπεραγορών είναι ήδη ιδιαίτερα έντονος, οι καταναλωτές είναι ενημερωμένοι και δεν χρειαζόταν το συγκεκριμένο εργαλείο, το οποίο εκτιμούν ότι θα μείνει στα αζήτητα όπως συνέβη και στην Ελλάδα.
Στην εξίσωση δεν μπορεί να μην προστεθεί ο παράγοντας του ηλεκτρονικού εμπορίου. Το on line εμπόριο κερδίζει συνεχώς έδαφος, παρόλο που στην Κύπρο βρίσκεται ακόμα σε μονοψήφια ποσοστά και οι παίκτες της αγοράς φροντίζουν ώστε πέραν από τη φυσική τους παρουσία, να αποκτήσουν και ηλεκτρονική. Άλλωστε, ήδη έχουν αρχίσει να γίνονται κινήσεις εξαγορών, καθώς είναι φανερό ότι το μέλλον είναι διαδικτυακό και εκεί θα εστιάσουν κυρίως οι επαγγελματίες της αγοράς.
Η επέκταση της αγοράς
Ας ξεκινήσουμε με τους αριθμούς και τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής, τα οποία είναι αρκούντως ενδεικτικά της πορείας του κλάδου και της ανάπτυξης που καταγράφεται στο λιανεμπόριο.
Συγκεκριμένα, ο Δείκτης Αξίας Κύκλου Εργασιών Λιανικού Εμπορίου αυξήθηκε τον Μάιο 2025 κατά 8,4% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους.
Κατά τον ίδιο μήνα, ο Δείκτης Όγκου Κύκλου Εργασιών Λιανικού Εμπορίου αυξήθηκε κατά 10,0% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους.
Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, ο κλάδος φαίνεται να κερδίζει τα πρωτεία στην Ευρώπη, όσον αφορά στα ποσοστά ανάπτυξης.
Συγκεκριμένα, η χώρα μας κατέγραψε τη μεγαλύτερη αύξηση στο σύνολο των χωρών της ΕΕ, όσον αφορά στην μεγέθυνση του κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο, όπως διαφαίνεται από στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat. Η αύξηση στον τζίρο του λιανικού εμπορίου στην Κύπρο έφθασε το 7,9% το Μάιο του 2025 έναντι 1,9% που ήταν ο μέσος όρος στην ΕΕ και 1,8% στην Ευρωζώνη. Οι υψηλότερες ετήσιες αυξήσεις στον συνολικό όγκο λιανικού εμπορίου τον Μάιο, καταγράφηκαν στην Κύπρο (+7,9%), τη Βουλγαρία (+7,2%) και το Λουξεμβούργο (+6,3%). Οι μεγαλύτερες μειώσεις παρατηρήθηκαν στη Φινλανδία (-2,2%), τη Λετονία (-1,9%) και τη Σουηδία (-1,8%).
Συναφώς, αύξηση καταγράφεται και στο χονδρικό εμπόριο. Ειδικότερα, ο Δείκτης Αξίας Κύκλου Εργασιών Χονδρικού Εμπορίου κατά το πρώτο τρίμηνο του 2025 αυξήθηκε κατά 4,8% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους. Κατά το ίδιο τρίμηνο, ο Δείκτης Αξίας Κύκλου Εργασιών Εμπορίου και Επισκευής Μηχανοκίνητων Οχημάτων, αυξήθηκε κατά 1,3% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους.
Τι οδήγησε στην ανάπτυξη
Όπως έχει προαναφερθεί, ήταν άξιο απορίας το γεγονός ότι τόσο ο όγκος όσο και η αξία στον κύκλο εργασιών του λιανεμπορίου καταγράφουν σημαντική άνοδο, την ώρα που αρκετοί καταναλωτές παλεύουν με την ακρίβεια, τα ενοίκια, το αυξημένο κόστος ζωής και τους χαμηλούς μισθούς.
Η απάντηση, όπως μας ανέφερε ο πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Λιανικού Εμπορίου (ΠΑΣΥΛΕ) Μάριος Αντωνίου, βρίσκεται στους ξένους, οι οποίοι έχουν εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο. Και κυρίως όπως σημείωσε, στους Ισραηλινούς. Οι νέοι αυτοί καταναλωτές έχουν μεγαλώσει την πίτα της αγοράς και μάλιστα την έχουν ενισχύσει, καθώς πρόκειται για άτομα με μεγαλύτερη οικονομική άνεση σε σχέση με τη μεσαία ή χαμηλή τάξη των Κυπρίων καταναλωτών.
Σημειώνεται ότι ο ανταγωνισμός είναι ιδιαίτερα έντονος στον κλάδο του λιανικού εμπορίου, με αποτέλεσμα – οι υπεραγορές κυρίως – να απορροφούν ένα μεγάλο μέρος των αυξήσεων που παρουσιάζονται ανά διαστήματα και έτσι το παζάρι να μην επηρεάζεται ιδιαίτερα από αυξομειώσεις τιμών, κάτι που βοηθά τους καταναλωτές, ώστε να συνεχίσουν κανονικά τις αγορές τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι τόσο στην περίοδο με τις επιθέσεις των Χούθι, όπου επηρεάστηκε το παγκόσμιο εμπόριο, όσο και στον πόλεμο των δασμών μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, δεν υπήρξαν ιδιαίτερες αυξήσεις στην αγορά. Υπενθυμίζεται ότι για την περίοδο Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2024, ο Δείκτης Αξίας υπολογίζεται ότι σημείωσε αύξηση 5,4% και ο Δείκτης Όγκου αύξηση 4,3% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2023.
Το E-KALATHI η Υπηρεσία Καταναλωτών
Η προσπάθεια για δημιουργία του e-kalathi χρονολογείται εδώ και τουλάχιστον 2 χρόνια. Στόχος της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή, η οποία είχε αναλάβει τη διεκπεραίωση του συγκεκριμένου project, ήταν να δοθεί ένα εργαλείο στους καταναλωτές, με το οποίο θα μπορούν να συγκρίνουν τιμές για τις αγορές τους, αλλά ταυτόχρονα να εκπαιδευτούν, ώστε να εντοπίζουν το προϊόν που ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες τους.
Όπως μας ανέφερε χαρακτηριστικά ο Διευθυντής της Υπηρεσίας Κωνσταντίνος Καραγιώργης, ο πιο πάνω στόχος έχει επιτευχθεί αφού, παρά τις όποιες δυσκολίες, δόθηκε το υπό αναφορά, βοηθητικό εργαλείο στον καταναλωτή.
Είναι σημαντικό για μας, πρόσθεσε, να ενεργοποιήσουμε τους καταναλωτές, να κάνουν την έρευνα τους, να ψάχνουν τις τιμές και τα προϊόντα που χρειάζονται, να κάνουν σύγκριση, ώστε στο τέλος να είναι σε θέση να αγοράζουν εκείνο που ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες τους, σημείωσε. Θα ήταν καλό για τους ίδιους, συνέχισε, να αποκτήσουν την κατάλληλη κουλτούρα του ενημερωμένου καταναλωτή, αφού κάτι τέτοιο, θα ήταν ωφέλιμο για τους ίδιους.
Όσον αφορά αυτό καθ’ αυτό το εργαλείο, ο κ. Καραγιώργης σημείωσε ότι υπήρξαν αρκετές δυσκολίες μέχρι να υλοποιηθεί. Ωστόσο, σημείωσε, σταδιακά, με την ενημέρωση που θα υπάρξει και την σταδιακή αύξηση των προϊόντων που θα περιλαμβάνονται στο καλάθι – ειδικά αν πετύχουμε να εντάξουμε σε αυτά, το κομμάτι των φρέσκων προϊόντων (λαχανικά, φρούτα, κρεατικά και ψάρια) – τότε θα υπάρξει ακόμα μεγαλύτερη ανταπόκριση, εκτίμησε ο κ. Καραγιώργης.
Υπογράμμισε ότι έχει προκληθεί μια κινητοποίηση στην αγορά, έχουμε παρατηρήσει ότι έχουν μειωθεί οι τιμές σε αρκετά προϊόντα που βρίσκονται στο καλάθι και ελπίζουμε ότι ο ανταγωνισμός θα ενταθεί περισσότερο, σημείωσε.
Γενικότερα, κατέληξε ο κ. Καραγιώργης, ως Υπηρεσία, θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι ο καταναλωτής θα νιώθει ασφάλεια στις αγορές του. Το e-kalathi, το παρατηρητήριο τιμών, το παρατηρητήριο καυσίμων, είναι εργαλεία που βοηθούν τους καταναλωτές προς αυτή την κατεύθυνση, σημείωσε.
Από την άλλη, διαφορετική είναι η προσέγγιση των υπεραγορών σε σχέση με το e kalathi.
Όπως ανέφερε ο κ. Αντωνίου, ο ανταγωνισμός στο λιανεμπόριο είναι ιδιαίτερα έντονος και το συγκεκριμένο εργαλείο αποτελεί απλά μια παρέμβαση στην ελεύθερη αγορά, η οποία λειτουργεί με βάση τους κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης.
Μάλιστα, εκτίμησε ότι το ενδιαφέρον των καταναλωτών είναι και θα παραμείνει μειωμένο σε σχέση με το e-kalathi, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Ελλάδας.
«Το e-kalathi είναι αντιγραφή του εργαλείου που εφάρμοσε η Ελλάδα, η οποία ήταν η μόνη χώρα που καθιέρωσε κάτι τέτοιο. Λίγο καιρό μετά, κανένας δεν ασχολείται με αυτό, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε πλήρη αποτυχία», ανέφερε ο κ. Αντωνίου.
Το μέλλον, οι προοπτικές και οι νέες επενδύσεις
Θα έλεγε κανείς ότι με τόσα καταστήματα, υπεραγορές και εμπορικά κέντρα, ο κλάδος του λιανεμπορίου βρίσκεται σε σημείο κορεσμού.
Ωστόσο, φαίνεται ότι δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα. Στη Λεμεσό, ετοιμάζονται δύο νέα εμπορικά κέντρα. Αν και δεν έχει ξεκαθαριστεί ακόμα πότε ακριβώς θα λειτουργήσουν το «Limassol Mall» και το «The Mall of Limassol», εντούτοις είναι δεδομένο ότι θα χρειαστεί μεγάλος αριθμός προσωπικού για να καλυφθούν οι ανάγκες τους.
Όπως χαρακτηριστικά είπε ο κ. Αντωνίου, στο κάθε mall αναμένεται να λειτουργήσουν περίπου 150-160 καταστήματα. Αυτό σημαίνει ότι μόνο με τη λειτουργία των δυο εμπορικών κέντρων, θα προκύψουν άμεσες ανάγκες περίπου 1000 εργαζομένων.
Την ίδια ώρα, βλέπουμε να συνεχίζονται οι κινήσεις όσον αφορά κυρίως στον τομέα των υπεραγορών, με την επέκταση των υφιστάμενων αλυσίδων τόσο σε κεντρικά σημεία, αλλά πλέον και στην επαρχία, ώστε να μεγαλώσουν την πίτα της αγοράς. Συνεχίζεται επίσης με αμείωτη ένταση το πλάνο πλήρους ενσωμάτωσης των πρώην υπεραγορών Παπαντωνίου στην αλυσίδα της Σκλαβενίτης.
Υπενθυμίζεται ότι με τη συμφωνία εξαγοράς των Υπεραγορών Παπαντωνίου, η Σκλαβενίτης Κύπρου πρόσθεσε στο δίκτυο της ακόμη εννέα καταστήματα, με τον συνολικό αριθμό τους να ανέρχεται συνολικά στα 27 παγκύπρια, εκ των οποίων εννέα στη Λευκωσία, οκτώ στη Λεμεσό, επτά στην Πάφο, δύο στη Λάρνακα και ένα στο Παραλίμνι.
Το deal Σκλαβενίτη-Παπαντωνίου, το οποίο εξασφάλισε την έγκριση της Επιτροπής Προστασίας του Ανταγωνισμού τον περασμένο Οκτώβριο, δημιουργεί μία ακόμη αλυσίδα με εκτιμώμενο συνολικό ετήσιο τζίρο κοντά στα €400 εκατ.
Ερωτηθείς ο κ. Αντωνίου κατά πόσο η αγορά της Κύπρου, με τον πληθυσμό που έχει η χώρα, μπορεί να διατηρήσει βιώσιμα τόσα εμπορικά κέντρα και υπεραγορές, ανέφερε ότι οι συγκεκριμένες επενδύσεις γίνονται τόσο από Κύπριους, όσο και από ξένους επιχειρηματίες, οι οποίοι προφανώς έχουν κάνει τις μελέτες τους και έχουν διαπιστώσει ότι η κυπριακή αγορά έχει ακόμα προοπτικές τις οποίες και θέλουν να εκμεταλλευτούν.
Άλλωστε, πρόσθεσε, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ειδικά στη Λεμεσό υπάρχει μια μεγάλη κοινότητα ξένων και ειδικά Ρώσων, οι οποίοι έχουν τις δικές τους καταναλωτικές συνήθειες, ενώ παράλληλα, υπάρχει και ο τουρισμός, ο οποίος τους καλοκαιρινούς μήνες αυξάνει σημαντικά τον πληθυσμό της Κύπρου.
Το μεγάλο αγκάθι στην αγορά
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΠΑΣΥΛΕ, Μάριο Αντωνίου, το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο κλάδος του λιανικού εμπορίου είναι η εξεύρεση ανθρώπινου δυναμικού. Τόσο σε εξειδικευμένες θέσεις όσο και σε ανειδίκευτες.
Παρά τις αλλαγές στις διαδικασίες, οι ανάγκες παραμένουν και όχι μόνο αυτό, αλλά στο μέλλον αναμένεται να μεγαλώσουν ακόμη περισσότερο.
Συγκεκριμένα, ο κ. Αντωνίου σημειώνει ότι, αυτή τη στιγμή, βάσει και των στοιχείων της Στατιστικής, οι κενές θέσεις εργασίας στον κλάδο ανέρχονται περίπου στις 2500.
