Σε μια νέα εποχή προετοιμασίας για κρίσεις, ανακοινώνοντας για πρώτη φορά ένα συντονισμένο σχέδιο δημιουργίας στρατηγικών αποθεμάτων βασικών αγαθών, όπως τρόφιμα, νερό, καύσιμα και φάρμακα, εισέρχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται σε μια συγκυρία αυξημένων ανησυχιών για το ενδεχόμενο στρατιωτικής επίθεσης από τη Ρωσία, αλλά και για άλλες σύνθετες απειλές, από φυσικές καταστροφές έως πανδημίες και κυβερνοεπιθέσεις.
Η νέα «στρατηγική αποθεματοποίησης» της Κομισιόν αντλεί βασικά διδάγματα από την εμπειρία της πανδημίας Covid-19, όταν πολλά κράτη-μέλη έσπευσαν να εξασφαλίσουν προστατευτικό εξοπλισμό και μάσκες, με αποτέλεσμα ελλείψεις εκεί όπου υπήρχε μεγαλύτερη ανάγκη. Αυτή τη φορά, ο στόχος είναι η συντονισμένη ετοιμότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε οι κοινωνίες να μην βρεθούν ξανά απροετοίμαστες.
Η επίτροπος Διαχείρισης Κρίσεων της ΕΕ, Χατζά Λαμπίμπ, τόνισε πως «ο στόχος είναι πολύ απλός: να διασφαλίσουμε ότι τα απαραίτητα εφόδια που κρατούν τις κοινωνίες μας ζωντανές, ειδικά όσα σώζουν ζωές, θα είναι πάντα διαθέσιμα. Όσο περισσότερο προετοιμαζόμαστε, τόσο λιγότερο πανικοβαλλόμαστε».
Αποθέματα για κάθε απειλή
Το σχέδιο προβλέπει τη συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού δικτύου αποθεμάτων τροφίμων, φαρμάκων, γεννητριών, πρώτων υλών, αλλά και ειδικών υλικών όπως προϊόντα καθαρισμού νερού, εξοπλισμό για επισκευή υποθαλάσσιων καλωδίων, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και κινητές γέφυρες για χρήση σε συγκρούσεις ή φυσικές καταστροφές. Παράλληλα, προβλέπεται η δημιουργία τακτικά επικαιροποιημένων καταλόγων με κρίσιμα αγαθά, προσαρμοσμένων στις εκάστοτε απειλές.
Μέχρι το 2026, η ΕΕ σκοπεύει να ιδρύσει ένα κέντρο κρίσιμων πρώτων υλών για την κοινή προμήθεια βασικών αγαθών για λογαριασμό ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Επιπλέον, ο προϋπολογισμός του προγράμματος δανείων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για την ενίσχυση νεοφυών και μικρών επιχειρήσεων στον τομέα των καινοτόμων φαρμάκων θα διπλασιαστεί στα 200 εκατ. ευρώ έως το 2027.
Ο «κίνδυνος στα σύνορα» και τα διαφορετικά σενάρια
Οι διαφορές μεταξύ κρατών-μελών είναι μεγάλες. Χώρες όπως η Φινλανδία, η Εσθονία και η Τσεχία έχουν ήδη παράδοση αποθεματοποίησης λόγω της εγγύτητάς τους με τη Ρωσία. «Φυσικά, αν έχεις σύνορα χιλίων χιλιομέτρων με τη Ρωσία, είναι λογικό να νιώθεις την απειλή ενός πολέμου» εξήγησε η Λαμπίμπ. «Στην Ισπανία, όμως, θεωρούν πιθανότερες τις πυρκαγιές. Δεν υπάρχει μία λύση που να ταιριάζει σε όλους».
Η Κομισιόν προτρέπει τα κράτη να προσαρμόσουν τις προτεραιότητές τους στις ιδιαίτερες συνθήκες τους. Στην πράξη, αυτό σημαίνει αποθέματα που καλύπτουν από ενεργειακές ανάγκες και υγειονομικές κρίσεις μέχρι υβριδικές απειλές, όπως κυβερνοεπιθέσεις ή εκστρατείες παραπληροφόρησης.
Μέσα στη νέα στρατηγική εντάσσεται και ένα ευρωπαϊκό δίκτυο παρακολούθησης λυμάτων, το οποίο θα λειτουργεί ως «ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης» για μολυσματικές ασθένειες. Κατά την πανδημία, η ανάλυση λυμάτων αποδείχθηκε οικονομικά αποδοτική μέθοδος ανίχνευσης επιδημιών πριν εμφανιστούν μαζικά κρούσματα. Στον τομέα της πολιτικής προστασίας, η ΕΕ διαθέτει ήδη στόλο πυροσβεστικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων, αεροπλάνα ιατρικής εκκένωσης και ιατρικό εξοπλισμό, αλλά η Κομισιόν επισημαίνει την ανάγκη για περαιτέρω ενίσχυση, καθώς η κλιματική κρίση κάνει τις δασικές πυρκαγιές πιο συχνές και πιο σφοδρές.
Το «κιτ επιβίωσης» και το μήνυμα προς τους πολίτες
Κλείσιμο
Ήδη από την άνοιξη, η ΕΕ είχε καλέσει τους Ευρωπαίους πολίτες να διαθέτουν ένα «κιτ έκτακτης ανάγκης» με τρόφιμα, νερό και είδη πρώτης ανάγκης, που θα τους εξασφαλίζει αυτάρκεια τουλάχιστον για 72 ώρες, σε περίπτωση στρατιωτικής επίθεσης, φυσικής καταστροφής, διακοπής ρεύματος ή βιομηχανικού ατυχήματος.
Αντίστοιχες πρωτοβουλίες αναλαμβάνονται και εκτός ΕΕ. Η Σουηδία, για παράδειγμα, που μόλις το 2024 εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ έπειτα από σχεδόν 200 χρόνια ουδετερότητας, διένειμε πρόσφατα 5.000.000 ενημερωτικά φυλλάδια με οδηγίες προετοιμασίας για το ενδεχόμενο πολέμου. Παράλληλα, η Δανία προτρέπει τους πολίτες να διατηρούν αποθέματα τροφίμων στα σπίτια τους.
Η Βρετανία και η νέα στρατηγική ανθεκτικότητας
Η Βρετανία, μέλος του ΝΑΤΟ αλλά εκτός ΕΕ, επιχειρεί και εκείνη να καλύψει τα κενά πολιτικής προετοιμασίας για έκτακτες καταστάσεις. Τον Ιούνιο δημοσίευσε τη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας 2025, με τίτλο «Ασφάλεια για τον Βρετανικό Λαό σε έναν Επικίνδυνο Κόσμο», αναγνωρίζοντας ότι για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες η επικράτειά της θα μπορούσε να βρεθεί υπό άμεση απειλή.
Η στρατηγική προβλέπει σειρά μέτρων, από την ενίσχυση των συνόρων και των κρίσιμων υποδομών μέχρι επενδύσεις ύψους ενός δισ. λιρών για την προετοιμασία απέναντι σε βιολογικά συμβάντα, ατυχήματα και επιθέσεις. Η Βρετανία δεσμεύεται επίσης να χτίσει ανθεκτικότητα σε απειλές που «μπορούν να διαταράξουν μαζικά τον τρόπο ζωής μας», ενώ σχεδιάζει νέες εκστρατείες ενημέρωσης των πολιτών.
Η Κομισιόν συνοψίζει τη φιλοσοφία της στρατηγικής της στη δήλωση της Λαμπίμπ: «Γνωρίζουμε τις απειλές που αντιμετωπίζουμε: υβριδικές επιθέσεις, μπλακάουτ, ακραία καιρικά φαινόμενα, πανδημίες. Αυτοί οι κίνδυνοι δεν είναι πλέον θεωρητικοί, αλλά υπαρκτοί. Γι’ αυτό και η ετοιμότητα περνά από το περιθώριο στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής άμυνας».
Καθώς η γεωπολιτική αστάθεια και η κλιματική κρίση αναδεικνύουν διαρκώς νέες προκλήσεις, το στοίχημα για την Ευρώπη είναι σαφές: προετοιμασία πριν από την κρίση και όχι πανικός, όταν αυτή έρθει.
protothema.gr
