Η Κύπρος σημειώνει πρόοδο στην μεταρρύθμιση του συστήματος δικαιοσύνης της, με τις προσπάθειες να προχωρούν σχετικά με τη διευκρίνιση των ρόλων εντός της Νομικής Υπηρεσίας, αναφέρει σε έκθεσή της για το 2025 για το Κράτος Δικαίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, σημειώνει ότι περιορισμένη πρόοδος σημειώθηκε στην θέσπιση νομοθεσίας που να διασφαλίζει δίκαιη και διαφανή κατανομή των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις δημόσιες εταιρείες, καθώς και περιορισμένη πρόοδο στην περαιτέρω προώθηση της διαδικασίας ενίσχυσης των κανόνων και μηχανισμών για τη βελτίωση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων μέσων ενημέρωσης.
Η έκθεση του 2025 για το κράτος δικαίου που δημοσιεύθηκε την Τρίτη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εξετάζει τις εξελίξεις σε όλα τα κράτη μέλη, τόσο θετικές όσο και αρνητικές, σε τέσσερις βασικούς τομείς για το κράτος δικαίου: το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και άλλα θεσμικά ζητήματα που σχετίζονται με τους ελέγχους και τις ισορροπίες.
Περιλαμβάνει κεφάλαια ανά χώρα και για τα 27 κράτη μέλη, καθώς και για τέσσερις χώρες της διεύρυνσης, τα οποία βασίζονται σε ποιοτική αξιολόγηση που διενήργησε η Επιτροπή, αναλύουν τις νέες εξελίξεις μετά την προηγούμενη έκθεση και τη συνέχεια που δόθηκε στις προκλήσεις και τις εξελίξεις που εντοπίστηκαν στην έκδοση του 2024.
Η Επιτροπή εκπόνησε την παρούσα έκθεση με βάση τον συνεχή διάλογο με τις εθνικές αρχές και σε διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη σε ολόκληρη την ΕΕ, διατηρώντας παράλληλα πλήρως την πολιτική ευθύνη για την αξιολόγησή της και τις συστάσεις που εκδόθηκαν.
Από την έκθεση του 2025, και όπως ορίζεται στις πολιτικές κατευθύνσεις της προέδρου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διάσταση της ενιαίας αγοράς, παρακολουθώντας τις εξελίξεις σε όλα τα κράτη μέλη.
Η φετινή έκθεση ασχολείται και με τις πρόφατες εξελίξεις στην Αλβανία, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία, επισημαίνοντας την ευρύτερη εμπλοκή της ΕΕ με τους γείτονες και τους εταίρους της.
Η έκθεση παρουσιάζει μια ενθαρρυντική εικόνα, καταγράφοντας σημαντικές θετικές τάσεις σε πολλές χώρες. Στους βασικούς τομείς της μεταρρύθμισης της δικαιοσύνης, των προσπαθειών κατά της διαφθοράς, της ελευθερίας των ΜΜΕ και των θεσμικών ελέγχων και ισορροπιών, πολλά κράτη μέλη έχουν προχωρήσει σημαντικά. Αν και ορισμένες προκλήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν και σε λίγες περιπτώσεις η κατάσταση παραμένει σοβαρή, συνολικά παρατηρείται ισχυρή δέσμευση με τη διαδικασία, αναφέρεται στην έκθεση.
Για την Κύπρο, στην έκθεση αναφέρεται ότι ο Γενικός Εισαγγελέας έχει ζητήσει τη γνώμη του Ανώτατου Δικαστηρίου σχετικά με την εξέταση αποφάσεων για μη δίωξη ή διακοπής διαδικασιών, ένα βήμα που στοχεύει στην ενίσχυση της δικαστικής διαφάνειας.
Όπως σημειώνεται, η δικαιοσύνη στην Κύπρο έχει εισάγει μια νέα διαδικασία για την εξέταση αποφάσεων που λαμβάνονται από το Ανώτατο Δικαστήριο με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Παρά κάποια βελτίωση, εξακολουθούν να υφίστανται προκλήσεις—ιδιαίτερα λόγω των χαμηλών επιπέδων ψηφιοποίησης και ένα όχι τόσο πλήρως λειτουργικό ενιαίο ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης υποθέσεων.
Οι προκλήσεις, προστίθεται, που σχετίζονται με τους πόρους και τις υποδομές συνεχίζουν να επηρεάζουν το έργο των δικαστών του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου. Η διάρκεια των διαδικασιών και οι καθυστερήσεις παραμένουν ζήτημα «σοβαρής ανησυχίας», ιδιαίτερα για τις αστικές και εμπορικές υποθέσεις, παρά ορισμένες βελτιώσεις. Οι επιχειρήσεις θεωρούν αναγκαία την δραστηριοποίηση των Εμπορικών και Ναυτικών Δικαστηρίων ώστε να αποφευχθούν καθυστερήσεις στη δικαστική διαδικασία.
Όσον αφορά το κεφάλαιο της διαφθοράς, οι πόροι της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς έχουν αυξηθεί ενώ συνεχίζονται οι διαβουλεύσεις στη Βουλή των Αντιπροσώπων για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Αρχής. Γίνεται μεγάλη προσπάθεια για την διερεύνηση υποθέσεων υψηλού επιπέδου διαφθοράς, με την έναρξη περισσότερων ερευνών.
Σύμφωνα με την έκθεση, εφαρμόστηκε επίσης νέα νομοθεσία που απαιτεί δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης (πόθεν έσχες) για εκλεγμένους και διορισμένους αξιωματούχους, ενώ γίνονται βελτιώσεις στους νόμους περί λόμπι και στους κανόνες εντιμότητας — συμπεριλαμβανομένου του διορισμού Ειδικού Συμβούλου Ηθικής και έχει αναθεωρηθεί ο Κώδικας Δεοντολογίας των Δημοσίων Υπαλλήλων. Η διαφάνεια και η λογοδοσία όσον αφορά προσφορές για το δημόσιο, θα πρέπει επίσης να βελτιωθούν, σημειώνεται.
Όσον αφορά την ελευθερία και τον πλουραλισμό στα μέσα ενημέρωσης, σημειώνει ότι η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου λειτουργεί με ανεξαρτησία. Ωστόσο, το νομικό πλαίσιο σχετικά με τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης δεν έχει βελτιωθεί. «Η έλλειψη νομοθεσίας και διαφάνειας στον τομέα της κρατικής διαφήμισης, καθώς και η ανάγκη ενίσχυσης της ανεξάρτητης διαχείρισης των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, παραμένουν θέματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν», σημειώνεται. Η κατάσταση σχετικά με την ασφάλεια των δημοσιογράφων έχει βελτιωθεί, αλλά εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν επισφαλείς εργασιακές συνθήκες, προστίθεται.
Όσον αφορά το θέμα των θεσμικών ελέγχων και ισορροπιών, αναφέρεται ότι η αποτελεσματική και έγκαιρη διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους έχει σημαντικά βελτιωθεί, συμπεριλαμβανομένης της συστηματικής χρήσης της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διαβούλευσης. Οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές θεωρούν τις καθυστερήσεις στη νομοθέτηση και στην υιοθέτηση των εφαρμοστικών πράξεων ως προκλήσεις. Η κυβέρνηση παρουσίασε σχέδια για τη μεταρρύθμιση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ενώ παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τη διαδικασία διορισμού του Γενικού Ελεγκτή και του Αναπληρωτή του. Οι προκλήσεις σχετικά με τις διοικητικές απαιτήσεις για τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών εξακολουθούν να υφίστανται, ενώ οι προσπάθειες αναθεώρησης του νομοθετικού πλαισίου συνεχίζονται.
Γενικά, η Έκθεση για τον Κράτος Δικαίου του 2024 δείχνει ότι η Κύπρος έχει σημειώσει κάποια πρόοδο. Συγκεκριμένα, προωθείται νομοθεσία για καλύτερο διαχωρισμό των συμβουλευτικών και διωκτικών λειτουργιών, ενώ παράλληλα βελτιώνονται η ανεξαρτησία και οι πόροι της Αρχής κατά της Διαφθοράς. Επιπλέον, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην εφαρμογή των κανόνων για τη δήλωση περιουσιακών στοιχείων και στην ενίσχυση των διαδικασιών διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ωστόσο, σύμφωνα με την έκθεση, περιορισμένη πρόοδος καταγράφηκε στην υιοθέτηση νομοθεσίας που διασφαλίζει δίκαιη και διαφανή κατανομή των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις δημόσιες εταιρείες, καθώς και στην περαιτέρω πρόοδο της διαδικασίας ενίσχυσης των κανόνων και μηχανισμών που προάγουν την ανεξάρτητη διακυβέρνηση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, σύμφωνα με ευρωπαϊκά πρότυπα.
Η Επιτροπή ανέφερε ότι, λαμβάνοντας υπόψη τις άλλες εξελίξεις που σημειώθηκαν κατά την περίοδο αναφοράς, καθώς και υπενθυμίζοντας τις σχετικές δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, συστήνει στην Κύπρο να προχωρήσει περαιτέρω με την άμεση μεταρρύθμιση της Νομικής Υπηρεσίας και τη δημιουργία του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου και να θεσπίσει μια αποτελεσματική διαδικασία αναθεώρησης των αποφάσεων μη διώξεως ή διακοπής των διαδικασιών, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την ανεξαρτησία και την αυτονομία της δικαστικής δίωξης.
Επιπλέον, συστήνει στην Κύπρο να προωθήσει νομοθετικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς και να συνεχίσει τις προσπάθειες διασφάλισης ότι διαθέτει τους ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους που απαιτούνται για την αποτελεσματική άσκηση των καθηκόντων της.
Αναφέρεται επίσης στην υιοθέτηση νομοθεσίας που να διασφαλίζει δίκαιη και διαφανή κατανομή των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις δημόσιες εταιρείες, καθώς και την ενίσχυση των κανόνων και μηχανισμών για την προώθηση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα γύρω από τα δημόσια μέσα ενημέρωσης.
Τέλος ζητεί να διασφαλιστεί ότι για την εν εξελίξει μεταρρύθμιση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας όπως υπάρχουν διασφαλίσεις στη διαδικασία διορισμού για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας του Γενικού Ελεγκτή και του Βοηθού Γενικού Ελεγκτή. Αυτά τα βήματα είναι ζωτικής σημασίας για την περαιτέρω ευθυγράμμιση του νομικού και θεσμικού πλαισίου της Κύπρου με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, σημειώνει.
Η ανακοίνωση της Νομικής Υπηρεσίας για την έκθεση
Στην ετήσια Έκθεσή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου στην Κύπρο, για το 2025, την οποία έδωσε στη δημοσιότητα στις 8 Ιουλίου, αναφέρεται η Νομική Υπηρεσία σε ανακοίνωσή της, σημειώνοντας ότι η έκθεση αναφέρεται σε «μεγάλο έργο» που «επιτελείται για τη διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο».
Σύμφωνα με την ΝΥ, για την Διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς, η έκθεση αναφέρεται σε “μεγάλο έργο” που “επιτελείται για τη διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, ενώ έχουν ξεκινήσει περισσότερες έρευνες. Η ειδική ομάδα για την καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία υπάγεται στον Γενικό Εισαγγελέα, συνέχισε να εποπτεύει τις έρευνες και τη δίωξη αδικημάτων διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, και διοργάνωσε επιμόρφωση σχετικά με την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων. Η εμπειρογνωσία αυτή ήταν ζωτικής σημασίας, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία ύψους άνω των 8 εκατ. EUR σε εγχώριες υποθέσεις το 2024, σημειώνοντας σημαντική αύξηση σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη”.
Το 2024, προσθέτει, συνολικά πέντε άτομα καταδικάστηκαν για αδικήματα διαφθοράς σε τέσσερις εκδικασθείσες υποθέσεις, ενώ η αστυνομία ερεύνησε 13 υποθέσεις διαφθοράς, μεταξύ άλλων σε υποθέσεις διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο (σε σύγκριση με τρεις καταδικαστικές αποφάσεις και πέντε έρευνες το προηγούμενο έτος). Το 2025 κινήθηκαν έξι νέες έρευνες. Αναφέρθηκε επίσης σημαντικός αριθμός υποθέσεων διαφθοράς, κυρίως σε χαμηλό επίπεδο, στις οποίες εμπλέκονται τοπικές διοικήσεις και αρχές.
Το 2024 κινήθηκαν ή δικάστηκαν δεκατέσσερις υποθέσεις διαφθοράς στον αθλητισμό, ενώ βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη έρευνα για υψηλόβαθμο αξιωματούχο στον τομέα του αθλητισμού που ξεκίνησε στα τέλη του 2023.
Κατά την Νομική Υπηρεσία, «πολλές από τις 15 διώξεις για διαφθορά που συνδέονται με το πρόγραμμα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές που έχει πλέον ανασταλεί, οι οποίες κινήθηκαν από τον Γενικό Εισαγγελέα βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη και 26 φυσικά και νομικά πρόσωπα διώκονται επί του παρόντος. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) διερεύνησε μία υπόθεση διαφθοράς το 2024, η οποία αντιπροσώπευε περίπου το 4% του συνολικού αριθμού των υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στην Κύπρο».
«Η κοινωνία των πολιτών [σ.σ. Oxygen of Democracy και CIReN] έχει εκφράσει συνεχιζόμενες ανησυχίες σχετικά με συστημικές αδυναμίες, καθυστερήσεις στις έρευνες και τις διώξεις, καθώς και εκλαμβανόμενη έλλειψη αμεροληψίας στον τρόπο αντιμετώπισης των υποθέσεων σε υψηλό επίπεδο, τασσόμενη υπέρ αποτελεσματικότερων ελέγχων και ισορροπιών και υπέρ της ανάγκης για περισσότερη εξειδίκευση και περισσότερους πόρους», αναφέρεται.
Αναφορικά με τη διάκριση μεταξύ των συμβουλευτικών και των εισαγγελικών καθηκόντων του Γενικού Εισαγγελέα, όπως η Έκθεση αναφέρει, «σημειώθηκε κάποια περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά τη σύσταση για σαφέστερη διάκριση μεταξύ των συμβουλευτικών και των εισαγγελικών καθηκόντων του Γενικού Εισαγγελέα».
«Μετά την ολοκλήρωση συγκριτικής μελέτης τον Μάιο 2024, το Υπουργείο Δικαιοσύνης εκπόνησε δέσμη νομοθετικών προτάσεων με στόχο τον διαχωρισμό του διττού ρόλου του Γενικού Εισαγγελέα και τις υπέβαλε στη Νομική Υπηρεσία για νομικό έλεγχο τον Νοέμβριο 2024 και τον Απρίλιο 2025. Σύμφωνα με την πρόταση, ο Γενικός Εισαγγελέας θα διατηρήσει τον ρόλο του ως νομικού συμβούλου του κράτους και επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας, ενώ οι εξουσίες δίωξης θα μεταβιβαστούν στον νέο θεσμό του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου», προστίθεται.
Η πρόταση προβλέπει επίσης οκταετή, μη ανανεώσιμη θητεία τόσο για τους αξιωματούχους όσο και για τους βοηθούς τους, οι οποίοι διορίζονται από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας. Τον Ιούνιο 2025 η Νομική Υπηρεσία ολοκλήρωσε τον έλεγχο μετά από εκτενή αναδιατύπωση των νομοσχεδίων, λαμβάνοντας υπόψη ορισμένες πτυχές της μεταρρύθμισης.
Το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε τα νομοσχέδια στις 2 Ιουλίου 2025, τα οποία θα υποβληθούν τώρα στο Κοινοβούλιο. Παράλληλα, η κυβέρνηση σχεδιάζει τον διοικητικό διαχωρισμό της Νομικής Υπηρεσίας και τη σύσταση του νέου θεσμικού οργάνου. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κατά την παρουσίαση του προγραμματισμού διακυβέρνησης για το 2025, αναφέρθηκε στην εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Νομικής Υπηρεσίας και εξήγησε ότι αυτή είναι σημαντική για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς. Συνεπώς, έχει σημειωθεί κάποια περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση του συγκεκριμένου στοιχείου της σύστασης που διατυπώθηκε τα προηγούμενα έτη.»
Για τον έλεγχο των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα σε σχέση με τη μη άσκηση δίωξης ή διακοπή της ποινικής διαδικασίας, η Νομική Υπηρεσία αναφέρει ότι με βάση την Έκθεση για το 2025 «έχει σημειωθεί περιορισμένη πρόοδος ως προς τη σύσταση για την καθιέρωση αποτελεσματικού ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας».
«Η πρόταση, η οποία υποβλήθηκε από την κυβέρνηση στη Νομική Υπηρεσία για νομικό έλεγχο τον Νοέμβριο του 2024, προβλέπει ότι οι αποφάσεις του Γενικού Δημόσιου Κατήγορου θα πρέπει να βασίζονται σε προκαθορισμένα κριτήρια, η εφαρμογή των οποίων μπορεί να υπόκειται στον έλεγχο του Ανώτατου Δικαστηρίου. Ο Γενικός Εισαγγελέας έκρινε ότι οι προτεινόμενες διατάξεις είναι ελλιπείς και εξέφρασε επιφυλάξεις όσον αφορά την καθιέρωση δικαστικού ελέγχου», σημειώνεται.
Συνεπώς, προστίθεται, ζήτησε τη γνώμη του Ανώτατου Δικαστηρίου, το οποίο εξέφρασε τις απόψεις του στις 17 Ιουνίου 2025. Το θέμα εξετάζεται τώρα από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης. Παράλληλα, η Νομική Υπηρεσία ανέστειλε τα σχέδια για τη θέσπιση εσωτερικής διαδικασίας ελέγχου, εν αναμονή της έκβασης της σχεδιαζόμενης μεταρρύθμισης.
Σύμφωνα με την ΝΥ σε διάφορες περιπτώσεις, τόσο το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο όσο και το Ανώτατο Δικαστήριο επανέλαβαν την πάγια νομολογία ότι, σύμφωνα με το ισχύον συνταγματικό πλαίσιο, οι αποφάσεις του Γενικού Εισαγγελέα για διακοπή της ποινικής διαδικασίας δεν υπόκεινται σε κανενός είδους έλεγχο.
«Η κοινωνία των πολιτών [σ.σ. Oxygen of Democracy, ΟΠΕΚ, CIReN και CRoLEV] θεωρεί τον έλεγχο των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα ως τη σημαντικότερη πτυχή της μεταρρύθμισης. Συνεπώς, έχει σημειωθεί περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση του συγκεκριμένου στοιχείου της σύστασης που διατυπώθηκε τα προηγούμενα έτη», αναφέρεται.
Στο Κεφάλαιο για την Ελεγκτική Υπηρεσία, σημειώνεται ότι στο κεφάλαιο που αφορά στην Ελεγκτική Υπηρεσία, η έκθεση αναφέρει ότι «η Ελεγκτική Υπηρεσία δεν έχει μέχρι στιγμής αντιμετωπίσει περαιτέρω προσκλήσεις ή δυσχέρειες, κυρίως λόγω της καλής σχέσης συνεργασίας με τη Νομική Υπηρεσία».
ΚΥΠΕ
