Την ανάγκη για εκπόνηση στην Κύπρο, Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο, τόνισε ο βουλευτής ΔΗΣΥ Δημήτρης Δημητρίου, στη διάρκεια μιας πολύ ενδιαφέρουσας συζήτησης που οργάνωσε ο ίδιος, στις 25 Ιουνίου 2025 σε χώρο εκδηλώσεων στην παλιά Λευκωσία, με θέμα τον εθισμό των νέων στο διαδίκτυο. Υπογράμμισε ότι η Ελλάδα, έχει ήδη εκπονήσει και υλοποιεί τέτοια Εθνική Στρατηγική, από τον Δεκέμβρη 2024. Ο εκ των ομιλητών της εκδήλωσης δρ Χρίστος Μηνά πρόεδρος της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, εισηγήθηκε «ενίσχυση των αρμοδιοτήτων της Αρχής, που θα της επέτρεπε να αναλάβει έναν συστηματικό και συντονιστικό ρόλο, τόσο στην παρακολούθηση, όσο και στην αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού, σε όλο του το εύρος, δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή η ΑΑΕΚ έχει αρμοδιότητα, μόνο για μία μορφή ψηφιακής εξάρτησης, την παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια στο διαδίκτυο, ενώ είναι σαφές, πως το φαινόμενο του ψηφιακού εθισμού, είναι πολύ ευρύτερο».
Στη συζήτηση, που συντόνισε η ηθοποιός Ελένη Σιδερά, συμμετείχε επίσης η δρ Ειρήνη Καδιανάκη αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, που ανέφερε ότι στην Κύπρο, ο αριθμός των «προβληματικών» εφήβων χρηστών του διαδικτύου, ανέρχεται στο όχι ευκαταφρόνητο ποσοστό του 13%, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για συμπεριφορές υγείας σε παιδιά σχολικής ηλικίας, που γίνεται κάθε 4 χρόνια σε 44 χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου. Διευκρίνισε ότι η «προβληματική» χρήση, «δεν αφορά διάγνωση εθισμού, όμως εμπεριέχει στοιχεία εθισμού, όπως αδυναμία αποχής από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυξημένη ανησυχία, αισθήματα αποστέρησης και απώλεια ενδιαφέροντος για άλλες δραστηριότητες».
Στο πάνελ ήταν και η ειδική ψυχολόγος δρ Ντόρις Καμαρά, που επεσήμανε ότι «για ένα έφηβο που αναζητά αποδοχή, η οθόνη μπορεί να λειτουργήσει ως υποκατάστατο μιας ουσιαστικής σχέσης, ή ένα καταφύγιο». Τη μεγάλη ανησυχία της για το γεγονός ότι «η ανεξέλεγκτη έκθεση των ανηλίκων στο διαδίκτυο, δυστυχώς καταλήγει συχνά στη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών στην Κύπρο», εξέφρασε στη διάρκεια της συζήτησης, η λειτουργός του Κλάδου Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Αστυνομίας Χρυστάλλα Σολομώντος.
«Χρειαζόμαστε φίλτρα, όρια και συστηματικό έλεγχο»…
Ο βουλευτής Δημήτρης Δημητρίου άνοιξε τη συζήτηση, ανακοινώνοντας ότι δύο εβδομάδες προηγουμένως, κατέθεσε πρόταση νόμου, για αύξηση του ηλικιακού ορίου χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, από το 14ο έτος που ισχύει σήμερα στην Κύπρο, στο 16ο έτος της ηλικίας. Πληροφόρησε επίσης τους παρευρισκόμενους, ότι στις 4 Ιουνίου 2025, η Κύπρος μαζί με την Ελλάδα, Γαλλία, Ισπανία, Δανία και Σλοβενία, υπέγραψαν κοινή διακήρυξη με αίτημα να συνδεθεί με τις κινητές συσκευές των παιδιών, το «ηλεκτρονικό πορτοφόλι» («kids wallet»), που δημιουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, για ρύθμιση του γονικού ελέγχου επιβεβαίωσης της ηλικίας του χρήστη, μέσω αυτής της εφαρμογής.
Παίρνοντας τον λόγο, η συντονίστρια της συζήτησης Ελένη Σιδερά, ανέφερε ότι μετά από πρόσφατη διαδικτυακή της ανάρτηση για τον ψηφιακό εθισμό των παιδιών, είχε επικοινωνήσει μαζί της ο βουλευτής Δημήτρης Δημητρίου, που της πρότεινε συμμετοχή στη συζήτηση. Όπως ανέφερε στην ανάρτησή της, «ζητάμε εθνική στρατηγική για την προστασία των νέων από τους κινδύνους του διαδικτύου, γιατί αυτή τη στιγμή, έχουμε παιδιά που στερούνται το βασικό τους δικαίωμα, να είναι παιδιά! Όταν στερείσαι την παιδικότητα, χάνεις την ευκαιρία να μάθεις, να αναπτύξεις κοινωνικές δεξιότητες, να γνωρίσεις τον εαυτό σου μέσα από το παιχνίδι, την ανθρώπινη επαφή και τη φυσική αλληλεπίδραση.
Τα παιδιά τρελαίνονται για το «brain rot», που το θεωρούν αθώο και αστείο, με παρακολούθηση ακατανόητων, ή υπερβολικά χαοτικών βίντεο. Πίσω όμως από το «skibidi toilet», το «gyatt», το «rizz», κρύβεται κάτι πιο θεμελιώδες και ανησυχητικό: η συνεχής έκθεση του εγκεφάλου, σε περιεχόμενο που δεν ενισχύει καμία γνωστική λειτουργία, καμία φαντασία ή δημιουργική σκέψη, αλλά προκαλεί υπερδιέγερση και διασπαστική προσοχή. Δεν θέλω να ακουστώ συντηρητική -κι εμείς, τα παιδιά των ’90s, είχαμε τις δικές μας παγίδες, την τηλεόραση, τις ατελείωτες ώρες video games, τα περιοδικά με τα πρότυπα. Αλλά αυτό που ζούμε σήμερα, είναι κάτι πολύ πιο επεμβατικό, πιο εθιστικό και πολύ πιο σκοτεινό. Δεν είναι απλώς οθόνες.
Είναι αλγόριθμοι που σχεδιάστηκαν για να αιχμαλωτίζουν. Είναι περιεχόμενο που εξοικειώνει τα παιδιά μας με την απανθρωπιά, τη διαστρέβλωση, την αποχαύνωση. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος και δεν είναι μόνο θέμα των γονιών, αλλά και του κράτους, της κοινωνίας συνολικά. Χρειαζόμαστε εκπαίδευση για παιδιά και γονείς. Φίλτρα και όρια. Συστηματικό έλεγχο των πλατφόρμων. Σχολεία που να τολμούν να πουν την αλήθεια. Και ναι, συμμετοχή της Εκκλησίας, που δυστυχώς, συχνά ασχολείται με άλλα και χάνει το ουσιαστικό: τα παιδιά».
Έξι ώρες κάθε μέρα, ο μέσος χρόνος ενασχόλησης!
Στη δική του παρέμβαση, ο πρόεδρος της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου δρ Χρίστος Μηνά, είπε μεταξύ άλλων ότι «τα στοιχεία από την Κύπρο για τους νέους μας είναι αποκαλυπτικά, καθώς 1 στους 4 νέους, παρουσιάζουν προβληματική χρήση διαδικτύου, ενώ το 8% εμφανίζουν σαφή συμπτώματα εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο μέσος χρόνος ενασχόλησης, κυρίως στα κορίτσια, ξεπερνά τις 6 ώρες ημερησίως. Αναφορικά με τη διαδικτυακή ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, φαίνεται ότι το ποσοστό στοιχηματισμού στο διαδίκτυο, ανάμεσα στους μαθητές στην Κύπρο, ανέρχεται στο 16%. Η ΑΑΕΚ, στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για τις Εξαρτήσεις 2021-2028, προσεγγίζει τη ψηφιακή εξάρτηση, ως ισότιμη με άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές. Ως Αρχή, επενδύουμε στην πρόληψη από την παιδική ηλικία, μέσω της στήριξης των παιδιών, της γονεϊκής εκπαίδευσης και ενίσχυσης και εγκρίνουμε και αδειοδοτούμε θεραπευτικές παρεμβάσεις, σε εξειδικευμένα κέντρα, ενώ παράλληλα, συμμετέχουμε σε ευρωπαϊκά προγράμματα».
Όταν η οθόνη γίνεται καταφύγιο
Η κλινική ψυχολόγος Ντόρις Καμαρά, επιστημονική συντονίστρια του «ΠΕΡΣΕΑ», Κέντρου Συμβουλευτικής Εφήβων και Οικογένειας, του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ), επεσήμανε ότι «μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαδικτυακά παιχνίδια, πλατφόρμες ψυχαγωγίας και εκπαιδευτικά εργαλεία, συνθέτουν ένα ψηφιακό περιβάλλον που προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες, αλλά και σημαντικές προκλήσεις. Μία από τις πιο ανησυχητικές εξελίξεις των τελευταίων ετών – είπε – είναι η αύξηση του ψηφιακού εθισμού, μιας μορφής εξάρτησης, με πραγματικές επιπτώσεις στη ψυχική υγεία των νέων.
Ο ψηφιακός εθισμός, αναφέρεται στην υπερβολική και καταναγκαστική χρήση ψηφιακών μέσων, σε βαθμό που να διαταράσσει την καθημερινή λειτουργικότητα, την κοινωνική ζωή, τον ύπνο, την απόδοση στο σχολείο και τη συναισθηματική ισορροπία του ατόμου. Η ψηφιακή τεχνολογία, προσφέρει άμεση ανταμοιβή, ερεθίσματα υψηλής έντασης και τη ψευδαίσθηση σύνδεσης χωρίς ρίσκο. Η θεραπευτική προσέγγιση, δεν εστιάζει μόνο στη μείωση της χρήσης, αλλά κυρίως στην κατανόηση των εσωτερικών αναγκών, που καλύπτονται μέσω του εθισμού.
Ο έφηβος καλείται να διερευνήσει, τι τον οδηγεί στην υπερβολική χρήση, ποια συναισθήματα ή καταστάσεις αποφεύγει και ποιοι εναλλακτικοί τρόποι σύνδεσης και χαλάρωσης, μπορούν να ενισχυθούν. Η συνεργασία με την οικογένεια, είναι συχνά απαραίτητη, καθώς χρειάζεται να διαμορφωθεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, με σαφή όρια, αλλά και συναισθηματική διαθεσιμότητα».
Η δαιμονοποίηση που οδηγεί σε μια ψευδαίσθηση…
«Αυτό που εγείρεται σε μένα ως ερώτημα είναι, τι άλλο ωθεί τους νέους στο διαδίκτυο, πέρα από την ελκυστικότητα της ζωής online, όπως παρουσιάζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;», είπε μεταξύ άλλων η δρ Ειρήνη Καδιανάκη.
Και πρόσθεσε: «Οι επιστήμονες, παρατηρούν ότι οι γονείς υπερ-οργανώνουν τη ζωή των νέων με δομημένες δραστηριότητες, στις οποίες βρίσκονται συνέχεια υπό ενήλικη επιτήρηση. Υπάρχει μεγάλη αμηχανία και ανησυχία, να αφήσουμε τα παιδιά μας να κινηθούν ελεύθερα, σε αδόμητες δραστηριότητες που θα κινητοποιήσουν τη δική τους αυτενέργεια και φαντασία και θα επιτρέψουν την ελεύθερη κοινωνική συναναστροφή με συνομηλίκους. Το ελεύθερο παιχνίδι σε πάρκα και γειτονιές, σε παρέες με φίλους, χωρίς κάποιο συγκεκριμένο σκοπό και μαθησιακό αποτέλεσμα, εκλείπει, κυρίως γιατί στα μάτια τα δικά μας, δεν είναι «χρήσιμο», ή είναι «ανεξέλεγκτο», ή «ελλοχεύει κινδύνους».
Τα ΜΚΔ έρχονται να καλύψουν αυτό το κενό, για τους νέους. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι οι νέοι συνδέονται με φίλους τους online, γιατί δεν προλαβαίνουν ή δεν τους αφήνουν να βρεθούν με φυσική παρουσία, χωρίς το ενήλικο βλέμμα. Αυτό συμπίπτει και με μία περίοδο ενεργής και επιτακτικής αναζήτησης ταυτότητας των εφήβων, περίοδο που οι φίλοι αποκτούν διπλάσια βαρύτητα στη ζωή τους, σε σχέση με τους γονείς τους και που εμφανίζεται μεγάλη ανάγκη αυτονόμησης.
Ακόμα μια σημαντική υπενθύμιση: πολλά από τα κοινωνικά προβλήματα που αποδίδουμε στα ΜΚΔ, δεν οφείλονται σε αυτά, αλλά οξύνονται ή γίνονται πιο ορατά, εκεί. Η σεξουαλικοποίηση των κοριτσιών από μικρή ηλικία, ο εκφοβισμός, το υπερβολικό άγχος και τα συμπτώματα κατάθλιψης και διατροφικών διαταραχών, είναι ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα και εκτός των μέσων. Η δαιμονοποίηση του μέσου, οδηγεί σε μία απόκρυψη των πραγματικών κοινωνικών προβλημάτων και μας δίνει ίσως μια ψευδαίσθηση, ότι τα προβλήματά μας θα λυθούν δια μαγείας, αν τα παιδιά μας δεν μπαίνουν σε αυτά. Δεν είναι έτσι. Μπορούμε και πρέπει να καθυστερήσουμε την πρόσβαση των νέων στα ΜΚΔ, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να προσπαθήσουμε να την κατανοήσουμε, γιατί είναι μέρος της ζωής μας, που δεν θα φύγει.
Πρέπει να κατανοήσουμε, τόσο την εμπειρία που προσφέρει στους εφήβους, όσο και τις ανάγκες που καλύπτει. Πρέπει να δούμε με κριτική ματιά, το πώς δομείται η ζωή των νέων σήμερα, με τρόπο που να τους ωθεί στα μέσα, εν μέρει εξαιτίας και της δικής μας ευθύνης – ως γονείς, ως εκπαιδευτικοί, ως ενήλικες με ρόλο στη ζωή τους. Οφείλουμε επίσης να δούμε με κριτική ματιά, τη δική μας ενασχόληση με τα μέσα, πόσο απορροφημένοι είμαστε εμείς στα ΜΚΔ. Για να προχωρήσουμε σωστά, χρειάζεται ένας επαναπροσδιορισμός της αντίληψης των νέων. Αντί να τους βλέπουμε ως θύματα του μέσου, πρέπει να τους τοποθετήσουμε ως υπεύθυνους, ικανούς να αυτενεργήσουν και να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά τους, τόσο online όσο και offline».
Η δρ Καδιανάκη αναφέρθηκε σε προστατευτικούς και ρυθμιστικούς παράγοντες, για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της χρήσης των μέσων. Συμπεριέλαβε στους παράγοντες αυτούς, «τη σχέση με τους γονείς και τους ανοιχτούς δίαυλους επικοινωνίας, αλλά και τα ατομικά χαρακτηριστικά των ίδιων των εφήβων, όπως σύνδεση, ανθεκτικότητα, γνωστική, κοινωνική, συναισθηματική, συμπεριφορική και ηθική ικανότητα, αυτονομία και αυτοεκτίμηση». Είπε ότι «προστατευτικός παράγοντας είναι και η ψηφιακή παιδεία – οι δεξιότητες κάποιου, να αναλύει, να αξιολογεί, να κατανοεί αυτά που βλέπει καθημερινά στα ΜΚΔ και να έχει αναπτύξει κριτική σκέψη απέναντι σε πληροφορίες, σκεπτικισμό απέναντι σε ειδήσεις και πληροφορίες, που μπορεί να είναι ψεύτικες».
Ανήλικα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης
«Τα παιδιά αυτής της γενιάς, γεννήθηκαν με το διαδίκτυο, ξέρουν από πολύ μικρή ηλικία να χειρίζονται τα κινητά τηλέφωνα, να εκφράζονται μέσω αυτών, δημιουργούν λογαριασμούς από το δημοτικό σχολείο, μπορώ να πω και δεν μπορούν ν’ αντιληφθούν τους κινδύνους», παρατήρησε η Χρυστάλλα Σολομώντος, διευκρινίζοντας ότι ως λειτουργός του Κλάδου Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Αστυνομίας, ασχολείται κυρίως με υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων.
«Συχνά – είπε – τα ανήλικα παιδιά έχουν περισσότερες διαδικτυακές γνώσεις από τους γονείς τους και πολλοί απεγνωσμένοι γονείς απευθύνονται στο Γραφείο μας και ζητούν βοήθεια από εμάς, να σώσουμε τα παιδιά τους! Βλέπουμε μια τάση σε κορίτσια και αγόρια, να θέλουν να αρέσουν, να θέλουν περισσότερους φίλους, να μιλούν με άγνωστους, που οι γονείς δεν τους ξέρουν και που τα παιδιά, τους εμπιστεύονται σαν να είναι πραγματικοί φίλοι. Στην τελική, βλέπουμε παιδιά θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Προσωπικά, κάνω διαλέξεις σε πολλά σχολεία παγκύπρια και συναντώ γονείς και εκπαιδευτικούς που ζητούν βοήθεια, αλλά παρ’ όλα αυτά, δεν βλέπουμε ιδιαίτερη αλλαγή στα παιδιά. Αντίθετα, διαπιστώνουμε ότι ολοένα και μικρότερης ηλικίας παιδιά, έχουν επαφή με το διαδίκτυο, δεν έχουν όρια και κάνουν ό,τι θέλουν, εν αγνοία των γονιών τους…».
