Εδώ και 25 χρόνια ένας επιφανής αρχιτέκτονας σχεδιάζει μια εφήμερη κατασκευή στο Hyde Park του Λονδίνου. Το Serpentine Pavilion. Το θεσμό εγκαινίασε η Zaha Hadid και φέτος τη σκυτάλη πήρε η Marina Tabassum από το Μπαγκλαντές.
Ενδεχομένως πολλοί στην Κύπρο να ακούμε για πρώτη φορά το όνομα Marina Tabassum. Ωστόσο, η αρχιτέκτονας από το Μπαγκλαντές δεν είναι καθόλου άγνωστη. Πέρσι το περιοδικό Time την συμπεριέλαβε στις 100 πιο επιδραστικές προσωπικότητες του κόσμου. Κι αυτή δεν ήταν η πρώτη διάκριση της. Πριν ακόμα μπει στο πανεπιστήμιο ξεχώρισε κατακτώντας την πιο ψηλή βαθμολογία ανάμεσα σε 4000 υποψήφιους φοιτητές (κυρίως άντρες) για 50 μόνο θέσεις. Το 2005, το πρώτο της έργο, ένα τζαμί που ξεκίνησε να γίνει με παραγγελία της γιαγιάς της, κέρδισε το Βραβείο Aga Khan, ενώ το Μουσείο Ανεξαρτησίας του Μπαγκλαντές, το οποίο σχεδίασε με τον πρώην συνεργάτη της, Kashef Mahboob Chowdhury, έχει γίνει εθνικό ορόσημο. Ξεχωρίζει επίσης για της μικρής κλίμακας αρθρωτές κατασκευές που σχεδιάζει, κατασκευασμένες από μπαμπού, για τη στέγαση ευάλωτων ανθρώπων.
Όλα τα έργα της διακρίνονται από τη μυσταγωγική ατμόσφαιρα που δημιουργεί η χρήση των υλικών σε σχέση με το φως. Ακόμα και το Μουσείο Ανεξαρτησίας στη Ντάκα έχει το κατάλληλο φως ώστε να προκαλεί στοχασμό. Όπως εξήγησε η ίδια «το συγκεκριμένο κτήριο αφορά τη θλίψη και τον αγώνα ενός λαού για να δημιουργήσει ένα έθνος. Για αυτό και οι χώροι έπρεπε να είναι σκοτεινοί προκαλώντας το στοχασμό και τη μνήμη. Χρειαζόταν μια αίσθηση σιωπής. Κι η σιωπή στην αρχιτεκτονική, έχει να κάνει με την ποιότητα του φωτός. Σε πολλά από τα έργα μου αναζητώ τη σιωπή, πιθανώς επειδή ζω σε μια χώρα που είναι πολύ θορυβώδης. Έχουμε 170 εκατομμύρια ανθρώπους και χρειαζόμαστε αυτή τη σιωπή σε έναν τέτοιο χώρο. Είναι ένα καταφύγιο».
Το δε τζαμί Bait Ur Rouf Jame ήταν ένα προσωπικό ταξίδι για την ίδια. Με το που ίδρυσε το γραφείο της, της ανατέθηκε από τη γιαγιά της να το σχεδιάσει σε ένα χώρο που δώρισε η ίδια στη μνήμη της κόρης της, (μητέρας της Marina) η οποία είχε σκοτωθεί τρία χρόνια πριν σε ατύχημα. «Ήταν μια διαδικασία θεραπείας τόσο για τη γιαγιά μου όσο και για μένα – ένα κτίριο που ανατέθηκε από μια γυναίκα, μετά τον θάνατο μιας άλλης γυναίκας, σχεδιασμένο από μια τρίτη γυναίκα. Χρειάστηκε ένας χρόνος για να σχεδιαστεί. Υπήρξε μια τελετή θεμελίωσης τον Σεπτέμβριο του 2006 και η γιαγιά μου απεβίωσε τέσσερις μήνες μετά. Όπως της είχα υποσχεθεί, συγκέντρωσα χρηματοδότηση και το ολοκλήρωσα. Έγινα ο πελάτης και ο αρχιτέκτονας».
Είκοσι χρόνια μετά ήρθε το Περίπτερο της Serpentine. Με τίτλο «Μια κάψουλα στο χρόνο», ο σχεδιασμός εμπνέεται από την εφήμερη, προσαρμοστική αρχιτεκτονική του Δέλτα της Βεγγάλης, διαθέτοντας μια ημιδιαφανή δομή που στοχεύει στην ενίσχυση της αίσθησης της κοινότητας και της συλλογικής εμπειρίας, εξερευνώντας ταυτόχρονα τη σχέση μεταξύ μονιμότητας και εφήμερου. Η δομή είναι διατεταγμένη κατά μήκος ενός άξονα βορρά-νότου, ευθυγραμμιζόμενη με το καμπαναριό της γκαλερί Serpentine. Τέσσερις ξύλινες μορφές που μοιάζουν με κάψουλα, με ημιδιαφανείς προσόψεις, δημιουργούν ένα γλυπτό θόλο που φιλτράρει το φως της ημέρας σε ένα μεταβαλλόμενο εσωτερικό.
Το φως παίζει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση των χωρικών ιδιοτήτων ενισχύοντας την αλληλεπίδραση μεταξύ κλίμακας, γεωμετρίας και σκιάς. Η κάψουλα μπορεί να αναδιαμορφωθεί, ενθαρρύνοντας τόσο τον φυσικό μετασχηματισμό όσο και το συμβολικό άνοιγμα. Είναι κατασκευασμένη δίπλα από ένα μεγάλο δέντρο Ginkgo, ένα ανθεκτικό είδος που έχει επιλεγεί για την προσαρμοστικότητά του στο κλίμα και τη συμβολή του στη βιοποικιλότητα στους Κήπους του Κένσινγκτον. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, τα φύλλα του θα μετατραπούν από πράσινο σε έντονο χρυσό, αντανακλώντας τις εποχιακές μετατοπίσεις που πλαισιώνουν την προσωρινή ζωή της κατασκευής.
Ως απάντηση στις παγκόσμιες τάσεις λογοκρισίας, η αρχιτέκτονας έχει ενσωματώσει μέσα στη δομή ράφια που περιέχουν βιβλία για τον πολιτισμό, τη λογοτεχνία, την οικολογία και την ποίηση της Βεγγάλης. Η βιβλιοθήκη υποδηλώνει την πιθανή, μετά θάνατον ζωή του Περιπτέρου, σε μια δομή προσανατολισμένη στην κοινότητα που θα μπορούσε να συνεχίσει να λειτουργεί ως κινητή βιβλιοθήκη ή χώρος μάθησης.
Το Serpentine Pavilion, που ξεκίνησε το 2000 ως μια εφήμερη κατασκευή, παρέχει μια πλατφόρμα τόσο για καταξιωμένους όσο και για ανερχόμενους αρχιτέκτονες για να εξερευνήσουν πειραματικές ιδέες και να αναδείξουν σημαντικά θέματα στον τομέα της αρχιτεκτονικής.
- Το Περίπτερο άνοιξε πριν λίγες μέρες και θα παραμείνει μέχρι τις 26 Οκτωβρίου στο Hyde Park.
