Η εξέχουσα ποιήτρια και στιχουργός επιμένει ότι το τραγούδι είναι ένας μαγνήτης που φέρνει την κοινωνία κοντά.
Η καλοκαιρινή θεατρική δημιουργία του ΘΟΚ «Χορικά Ύδατα», που φέρει την υπογραφή της, μάς προσκαλεί σ’ ένα ταξίδι πέρα από το προφανές. Αυτό το πολύχρωμο μωσαϊκό χορικών και τραγουδιών θεατρικής καταγωγής, γίνεται αφορμή για μια συνομιλία πάνω στην έννοια της μνήμης και της μοίρας. Η Λίνα Νικολακοπούλου μοιράζεται σκέψεις για το θέατρο και το τραγούδι, τις αλλαγές που αποδέχεται ταπεινά και την πίστη της στις λέξεις που δεν είναι πυροτεχνήματα, αλλά εσωτερικά τοπία. Αφοπλιστικά ειλικρινής, τρυφερή και πάντα παρούσα, η ίδια η δημιουργός επιστρέφει στην πηγή της, που δεν χωρά τίποτα περιττό, παρά μόνο την ουσία, την ευαισθησία και τη σπάνια τέχνη να μιλά κανείς απλά για τα μεγάλα.
–Πόσο «ύδωρ» κουβαλάει ένα χορικό; Δεν ήταν μια ιδέα που ήρθε ουρανοκατέβατη. Έχοντας μετρήσει 45 χρόνια διαδρομής, συνειδητοποίησα ότι τα περισσότερα τραγούδια από τις δισκογραφικές μου εργασίες παίζονται και ξαναπαίζονται και τραγουδιούνται συνεχώς, σαν να μην έχει περάσει μέρα από πάνω τους. Έχοντας, λοιπόν, γράψει και αρκετά για το θέατρο, τα οποία συνήθως μένουν στην αφάνεια και τελειώνουν μαζί με τις παραστάσεις, θεώρησα ότι ήρθε η στιγμή να φωτιστεί αυτή η πτυχή της διαδρομής μου στη συνείδηση του κόσμου.
-Είναι μια πράξη αποκατάστασης; Είναι μια γοητευτική ενασχόληση, γιατί οφείλεις να μεταφέρεις τα νοήματα και τη δράση του χορού, δηλαδή του λαού, σε έμμετρο λόγο, αφού εναρμονιστείς με τον λόγο και το πνεύμα της μετάφρασης που έχει διαλέξει ο σκηνοθέτης. Μαζεύτηκε αρκετό υλικό από το αρχαίο δράμα και από σύγχρονα έργα, όπως το «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» και το «Έκτο Πάτωμα» και ένιωσα ότι μπορώ να το ανθολογήσω σ’ ένα αφήγημα.
–Υπάρχει κάποιο ενιαίο κεντρικό σχόλιο σ’ αυτή τη σύνθεση; Πιο πολύ μ’ ενδιαφέρει η ιστορική και γεωγραφική σύνδεση της διαδοχής. Είναι ένα ταξίδι στον χρόνο, στα βάσανα των ανθρώπων, στη μοίρα, όπως αποτυπώνεται από τον Σοφοκλή, τον Ευρυπίδη, τον Αριστοφάνη.
-Τι μπορεί να πει ένα χορικό στον σημερινό θεατή; Οι προβληματισμοί και οι σχολιασμοί είναι αναπόφευκτοι, αλλά είναι και ενδιάμεσοι με σύντομα συνδετικά κείμενα- γεφυράκια ώστε να φτάνουμε στο «τώρα» μας. Αυτό που απομένει από εκείνον τον κόσμο είναι η γλώσσα την οποία λαλούμε ακόμα. Κατά τ’ άλλα, οι 12 θεοί λιγόστεψαν κι έγιναν ένας, μπας και χωρέσει στον κόσμο η αγάπη.
–Τι χρησιμοποιείται ως συνδετικός «αρμός» όλων αυτών των αποσπασμάτων; Κάποια στάνταρ πανανθρώπινα και διαχρονικά θέματα, όπως η μνήμη, το τραύμα, η μοίρα, η εξουσία, ο πόλεμος, ο έρωτας. Αυτά δεν μένουν ποτέ έξω από την πρώτη ύλη των τραγουδιών, των θεατρικών έργων, της λογοτεχνίας. Τα φωτίζω ακριβώς γιατί ο άνθρωπος καλείται να περάσει από χιλιάδες εμπόδια και είναι και έρμαιο αποφάσεων που παίρνουν άλλοι γι’ αυτόν.
–Τι είναι η μοίρα; Δεν είναι κάτι που ορίζουμε εμείς; Το μόνο σίγουρο είναι οι διαφορετικές αντιδράσεις που έχει ο καθένας μπροστά στο επερχόμενο, το απρόσμενο. Θα μπορέσεις να το διαχειριστείς και να πάρεις το τιμόνι του εαυτού σου; Αυτό που λέμε «μοίρα» δεν είναι απαραίτητα κάτι τραγικό. Είναι τα απλά που μπορεί να συμβούν στην καθημερινότητα. Να χάσει κάποιος το τρένο, ή το λεωφορείο. Μοιραίο ή όχι, συνέβη. Το ζήτημα είναι πώς αντιδρούμε. Κάποιες φορές είμαστε έρμαια των αλλαγών και των συνθηκών. Το θέατρο, αυτή την κοινοτυπία τη μετατρέπει συχνά σε τροφή για σκέψη. Παρακολουθούμε τα πάθη των ηρώων, οι οποίοι γίνονται σύμβολα και φάροι εμψύχωσης, για να μάθουμε να παίρνουμε στα χέρια μας το τιμόνι της δικής μας μοίρας.
–Πώς σκηνοθετεί κανείς μια συλλογικότητα με τέτοιο εύρος; Τρέφω θαυμασμό και εμπιστοσύνη στους ηθοποιούς και την παιδεία τους, γι’ αυτό έθεσα από την αρχή έναν άξονα: ακολουθούμε τον λόγο. Ο λόγος δείχνει το δρόμο. Αν διατυπώσουμε σωστά αυτό που λέει ο ήρωας, αυτό καθορίζει απόλυτα το ύφος και το αποτέλεσμα. Εμένα οι «σφαίρες» μου είναι τα λόγια. Δεν έχω άλλα εφόδια, ούτε επιθυμώ κάτι άλλο. Το όλο εγχείρημα μοιάζει με το πένταθλο, είναι ένα σύνθετο αγώνισμα που περιλαμβάνει υποκριτική, τραγούδι, χορό κ.λπ. Πρόκειται για έδαφος πρόσφορο ώστε να ξεδιπλώσει ένας ηθοποιός τα ταλέντα του.
-Πώς θα περιγράφατε την εμπειρία σας με το καλλιτεχνικό δυναμικό της Κύπρου; Είναι ευχάριστα τα νέα. Ταλαντούχοι, με παιδεία και δίψα. Δεν είναι μόνο ο αλληλοσεβασμός, αλλά και η χαρά. Το απολαμβάνουν και είναι αφοσιωμένοι σ’ αυτό που κάνουμε. Δεν υπάρχει η αγωνία να θέλει κάποιος να φανεί ερήμην του συνόλου. Υπάρχει το αίσθημα του συνόλου. Υπερασπίζονται ο ένας τον άλλον κι όλοι μαζί την πρότασή μας.
–Προκύπτει κι ένας διαγενειακός διάλογος; Τον τελευταίο καιρό το επιδιώκω αυτό. Θέλω να βλέπω πολλές γενιές μαζί, διότι μ’ ενδιαφέρει η διαδοχή. Δηλαδή, να «προπονούνται» και νεότεροι πάνω στα είδη που έχω εγώ αγαπήσει. Ειδικά πάνω στο έντεχνο τραγούδι, στο οποίο έχω φάει τη ζωή μου. Μ’ ενδιαφέρει να εντοπίσω τις νεότερες γενιές που υπερασπίζονται αυτό το είδος και να γίνω για αυτούς βατήρας. Σίγουρα έχουμε ν’ ανταλλάξουμε πολλά, αρκεί να είμαστε ανοιχτοί και δεκτικοί κι εμείς οι μεγαλύτεροι και οι νεότεροι. Να μην υπάρχει χάσμα που εμποδίζει τη συνεργασία. Νέοι και παλιότεροι στέκουν στις δύο όχθες και ενδιάμεσά τους ρέει το ποτάμι της ζωής και του χρόνου. Συχνά, αμφότερες οι πλευρές νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα. Υπάρχει μια νοοτροπία στα νέα παιδιά ότι ο μεγαλύτερος είναι αντιδραστικός, τα έχει κάνει όλα λάθος κι έχει φέρει τον πλανήτη στα χάλια που είναι σήμερα. Όμως, αυτό είναι γενίκευση και δεν πρέπει να γενικεύουμε, αλλά να διακρίνουμε. Αυτό που χρειάζονται και οι δύο πλευρές είναι αυτογνωσία κι αυτό είναι δύσκολο να το έχεις, σε μια εποχή που ο καθένας νομίζει ότι έχει λύση για τα πάντα και τη βρίσκει στην οθόνη του. Στην ουσία, όμως, πάντα χρειάζεσαι έναν άνθρωπο. Στα πραγματικά δύσκολα, δεν σε σώζει το κινητό.
–Όταν εξετάζετε το εύρος της δημιουργικής σας ζωής, ποιο συνεχές νήμα βλέπετε να συνδέει τις καλλιτεχνικές σας εξερευνήσεις; Μ’ ενδιέφερε πάντα η έννοια της δύναμης του τραγουδιού, ο αντίκτυπος που έχει στις ζωές μας. Από μικρό παιδί θυμάμαι που χορεύαμε και τραγουδούσαμε στις γιορτές και τα πανηγύρια. Το τραγούδι είναι ένας μαγνήτης που φέρνει την κοινωνία κοντά. Στην εφηβεία μου, διαπίστωσα τη γοητεία που ασκούσε η μελοποιημένη ποίηση. Με δουλειές όπως οι τρεις «Ανθολογίες» του Γιάννη Σπανού συνειδητοποίησα ότι υπάρχουν κι άλλα περιεχόμενα στο τραγούδι. Αυτό απελευθέρωσε τα δικά μου εσωτερικά χρώματα. Νιώθω ότι χρωστάω σε ανθρώπους όπως ο Σαββόπουλος, ο Λεοντής, ο Κουγιουμτζής, ο Πλέσσας, με την όμορφη προσφορά τους. Ήταν, επίσης, το τρομερό ζευγάρι Χατζιδάκι- Γκάτσου, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος και ο Μάνος Ελευθερίου, μ’ εκείνη την αρχοντιά που απέπνεε ο λαϊκός λόγος. Πηγή έμπνευσης ήταν το θέατρο, ο κινηματογράφος, ο χορός, η ζωγραφική, μαγευόμουν και τα επέστρεφα ως πρώτη ύλη στο τραγούδι. Δεν έχει καταλαγιάσει μέσα μου η επιθυμία για το μαγικό αποτέλεσμα. Ήθελα πάντα να φτιάχνω κόσμους με απλότητα. Τα τραγούδια μου έχουν έναν ολόκληρο κόσμο πίσω τους. Το «Μαμά γερνάω», το «Ανθρώπων έργα», το «Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ», το «Σαν ηφαίστειο που ξυπνά», το «Δι’ ευχών» δεν είναι μόνο τραγούδια.
–Υπάρχουν όμως και πιο απλά τραγούδια που κατάφεραν να γίνουν διαχρονικά… Ναι, είναι κι αυτό το είδος αγαπητό. Εγώ αναφέρομαι στο δικό μου εσωτερικό ψαχτήρι. Πάντα μ’ άρεσε να μπορώ να δημιουργώ μια καινούρια μυθολογία. Αυτό δεν έχει σταματήσει. Για όλα είναι απαραίτητη η παρουσία της έτερης πλευράς που είναι ο συνθέτης. Είναι μοιραίο με ποιον θα συνεργαστείς. Κάποια πράγματα μπορεί να μείνουν μέσα σου αν δεν πετύχεις τον κατάλληλο συνεργάτη.
–Μοιραίο είναι κι αυτό; Δεν είναι και θέμα επιλογής; Βλέπω ότι κοντράρετε τη λέξη «μοιραίο». Να διευκρινίσω ότι δεν μιλώ για το προδιαγεγραμμένο, αλλά για έναν συγχρονισμό. Η μάνα μου στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήθελε να γίνει καθηγήτρια πανεπιστημίου και έγινε δασκάλα. Ήταν 18 χρονών μέσα στην κατοχή κι εκείνα τα χρόνια έπρεπε να τελειώσει γρήγορα την παιδαγωγική ακαδημία και να βοηθήσει στο σπίτι. Πώς να το πούμε αυτό; Υπήρχε ένα βασικό εμπόδιο. Δεν έχασε τα χρόνια της, έγινε χρήσιμη σε κάτι άλλο, αλλά δεν ήταν αυτό που επιθυμούσε. Καμιά φορά συμβαίνουν χρονικότητες που δεν βολεύουν. Εννοείται ότι πρέπει να έχουμε ανοιχτό το μυαλό και τ’ αυτιά μας. Κάποιος με τη δική μου διαδρομή, το πρώτο που θα ψάξει είναι κάποιον που γνωρίζει τα ίδια «γράμματα». Αν δεν βγάλει άκρη, τότε θα δοκιμάσει να αναζητήσει κάτι διαφορετικό που μπορεί να τον συγκινήσει.
–Πώς αυτοπροσδιορίζεστε; Τι τίτλο θα βάζατε στο δικό σας τραγούδι της ζωής; «Ένας ζωντανός άνθρωπος». Θα περιέγραφα τον εαυτό μου ως έναν ευαίσθητο άνθρωπο, με μια κεραία που δεν έπαψε ποτέ να πιάνει τα σημάδια του καιρού του αλλά και του άχρονου που είναι η ανθρώπινη ύπαρξη. Δηλαδή, είμαι μια αντένα του καιρού μου.
–Αυτό είναι το μυστικό σας; Το χαρακτηριστικό μου. Το μυστικό μου δεν θα το πω (γέλια).
–Υπάρχει κάποιο από τα τραγούδια σας, από αυτά που τραγουδιούνται για δεκαετίες, το οποίο αν το ξαναγράφετε σήμερα, θα το αλλάζατε; Όχι, βέβαια. Αν χρειαζόταν να το αλλάξω, δεν θα τραγουδιόταν για δεκαετίες. Για να έχει επιτυχία, κάτι σωστό θα έκανα.
–Μπορεί, όμως, σήμερα να μην σας εκφράζει, ιδεολογικά ή αισθητικά… Δεν έφυγα ποτέ τόσο μακριά από τον εαυτό μου. Μπορεί να μην το έκανα τέλεια, αλλά σε κάθε στιγμή και κάθε δεκαετία ήμουν κοντά στον εαυτό μου. Αυτά που ‘λεγα, δηλαδή, τα σκεφτόμουν. Δεν τα έβαζα τυχαία.
–Δεν αλλάξατε από τότε; Ως προς την κοσμοθεωρία σας, ας πούμε… Ποτέ δεν χρησιμοποίησα πράγματα που να ήταν ξένα σε μένα. Ίσως να έχω αλλάξει υπό την έννοια ότι αντιμετωπίζω με μεγαλύτερη υπομονή και κατανόηση όσα βλέπω γύρω μου. Ωστόσο, ούτε ιδεολογικά πήγα να στενευτώ ποτέ, ούτε ματαιώθηκα από κάτι που πίστευα. Μόνες αλλαγές που έπρεπε ταπεινά να αποδεχτώ ήταν κάποιες φιλίες, κάποιες διαδρομές που τελείωσαν και έπρεπε να συνεχίσω αλλού κι αλλιώς. Αλλά όχι πάνω στα μεγάλα θέματα της ζωής.
–Υπάρχει κάποια λέξη που επιστρέφει και σας στοιχειώνει ή σας λυτρώνει; Όχι. Αλίμονό μου αν ήτανε σημείο εκκίνησης μία λέξη. Αν έπρεπε πια να κρατήσω μία λέξη, θα ήταν το «ευχαριστώ».
-Την έχετε σε στίχο; Μπορεί, αλλά σίγουρα την έχω μέσα μου καθημερινά. Είναι κάτι που βλέπω να πιάνει αρκετό χώρο μέσα μου όσο μεγαλώνω. Είναι ευγνωμοσύνη για όλη μου τη διαδρομή και για κάθε άνθρωπο που ήρθε και μου έδειξε ότι πορεύομαι ή δεν πορεύομαι καλά.
–Δέχεστε την κριτική, τον ψόγο; Ναι. Μου έγινε από νωρίς η τιμή να με έχουν ξεχωρίσει και να μου ασκείται κριτική. Όσο νωρίτερα εκτίθεσαι, τόσο πιο έμπειρος γίνεσαι ως προς αυτό. Το πιο σημαντικό για έναν δημιουργό είναι να καταφέρει να υλοποιήσει. Υπάρχουν περισπασμοί που δεν βοηθούν ή αποπροσανατολίζουν. Αν είναι να κάνεις τα ίδια και τα ίδια, οι δρόμοι είναι ορθάνοιχτοι. Όταν, όμως, πρέπει να κάνεις κάτι διαφορετικό, πρέπει να τους ανοίξεις εσύ. Ο δημιουργός πρέπει να επιμένει και να διεκδικεί αυτό που έχει ονειρευτεί, να μην επηρεάζεται από τις απορρίψεις. Άλλωστε, πέρα από τον έπαινο και τη χλεύη υπάρχει και η αδιαφορία. Είναι χειρότερο να σε αγνοούν.
–Νιώσατε ποτέ να σας αγνοούν; Δεν είναι εύκολο να διακρίνει κάποιος ότι ο καιρός του δεν συνοδοιπορεί με το όνειρό του. Μπορεί οι άλλοι να μη βλέπουν καν αυτό που κάνεις. Όχι επειδή δεν είσαι αρκετά καλός, αλλά επειδή τα μάτια και τ’ αυτιά τους εκείνο τον καιρό ελκύονται από κάτι άλλο. Βρίσκονται σε άλλη συχνότητα. Εκεί θέλει υπομονή και κουράγιο για να συνεχίσεις.
–Σ’ αυτή την περίπτωση τι κάνει κάποιος; Αναζητεί τη «συχνότητα» που εκπέμπουν οι άλλοι, ή επιμένει στη δική του; Ανάλογα με τον χαρακτήρα. Αν δεν είσαι δυνατός και νιώθεις ότι πρέπει να επιβιώσεις, τότε θα ψάξεις αυτό που θέλουν οι άλλοι. Αν είσαι δυνατός θα επιμείνεις στον δικό σου δρόμο. Σε κάθε περίπτωση, εσύ έχεις το πρόβλημα, δεν φταίνε οι άλλοι. Εσύ πρέπει να βρεις τη λύση.
–Πώς γράφει κανείς στίχους όταν έξω συμβαίνουν γενοκτονίες ή σοβαρές καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Ο στιχουργός δεν είναι ρεπόρτερ. Είναι ένας τεχνίτης, ο οποίος δεν αφουγκράζεται μόνο τη φωνή του κόσμου, αλλά και τη δική του εσωτερική φωνή. Εξάλλου, μπορεί να περάσουν και 10 χρόνια μέχρι κάποιος να μεταβολίσει αυτό που βλέπει να συμβαίνει σε κάτι καλλιτεχνικά διαχρονικό. Έχω ξαναπεί ότι ο πνευματικός άνθρωπος πρέπει να βρίσκεται έξω από το μάτριξ. Να τοποθετείται με το ένα πόδι έξω απ’ ό,τι κατά καιρούς κατασκευάζεται για την ερμηνεία του κόσμου, ό,τι ορίζεται ορθό ή λάθος. Να είναι του καιρού του, αλλά και έκκεντρος.
–Πού αποδίδετε γενικότερα τη σιωπή που σημειώνεται απέναντι σε μεγάλα εγκλήματα και κρίματα; Αυτό καλό θα ήταν να το κοιτάξουν οι κοινωνιολόγοι ή οι ανθρωπολόγοι. Θα έπρεπε να είναι αντικείμενο έρευνας και μελέτης. Εμείς χρειαζόμαστε εργαλεία για να το κατανοήσουμε. Μάλλον, αλλοτριωνόμαστε. Όταν νιώθουμε ότι έχουμε εστιάσει σ’ ένα καινούριο στόχο κι έχουμε εξασφαλίσει μια άλφα ποιότητα ζωής, δεν κρυώνουμε και δεν πεινάμε, γινόμαστε πιο απρόθυμοι να χάσουμε το καλοριφέρ ή τα μαλακά μας παπούτσια. Κάποιες φορές κάνεις ότι δεν βλέπεις. Πολλά μαζικά κινήματα έχουν αποτύχει επειδή ο κόσμος αισθάνεται μια ματαιότητα.
-Τι φοβάται η Λίνα Νικολακοπούλου όταν μένει μόνη σ’ ένα δωμάτιο χωρίς μουσική; Το τελευταίο που με απασχολεί όταν μένω μόνη είναι η μουσική. Αν έχω χαρτί, μολύβι και βιβλίο, δεν με απασχολεί η απουσία της μουσικής. Δεν με αποκόβει από τη χαρά το να μην ακούω μουσική.
–Αν δεν είχατε ούτε μολύβια και σημειωματάρια; Θα πίεζα τον εαυτό μου, ώστε να μείνει ανεξίτηλη μια σκέψη ή μια ιδέα που ήρθε. Θα με παίδευε πώς θα τη συγκρατούσα στη μνήμη, αν δεν είχα κάπου να τη γράψω.
–Έχετε χάσει ιδέες έτσι; Όχι πολλές, αλλά σίγουρα. Έχω χάσει κατανοήσεις, συνειδητοποιήσεις, συλλογισμούς. Πρέπει να έχεις την ταχύτητα και την ευχέρεια να τις σημειώνεις εκείνη την ώρα που έρχονται. Αν δεν αποτυπώσω μια σκέψη αμέσως, το μυαλό μου μετά πετάει αλλού και την ξεχνάω. Αν δεν έχω το σημειωματάριο, έχω το κινητό. Κάθε μέρα όλο και κάτι θα σημειώσω.
–Αν είχατε μπροστά σας το κορίτσι που ήσασταν στα 16, τι θα της λέγατε για τον κόσμο που έρχεται; Το εμπεριέχω αυτό το κορίτσι. Θέλω να κατανοώ τον καιρό μου. Αυτό τον καιρό μ’ ενδιαφέρουν οι εκφάνσεις της τεχνητής νοημοσύνης, αυτό το άλμα που γίνεται στην οικουμένη, που ίσως να έχει μεγαλύτερες συνέπειες κι από την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού. Μιλάμε για μια νοημοσύνη που θα ξεπερνά την ανθρώπινη και θα βρισκόμαστε στο έλεός της για κεντρικές αποφάσεις της ζωής μας.
–Ποια είναι η μεγαλύτερή σας ανησυχία σχετικά με αυτό; Εάν μεθαύριο μου έλεγαν ότι δεν θα χρειαστεί να ξαναδουλέψω, πώς θα περνούσα τη μέρα μου; Θέτω αυτό το ερώτημα στον καθένα. Μήπως ισχύει το αργία μήτηρ πάσης κακίας; Η ελευθερία απειτεί κόπο. Είναι πολύ πιο δύσκολο να διαχειριστείς τον ελεύθερο χρόνο από το να εργάζεσαι με συγκεκριμένο ωράριο. Ο ελεύθερος χρόνος μοιάζει μ’ έναν καταρράχτη. Δεν τον ελέγχεις και μπορεί να σε συνθλίψει. Προς το παρόν, όσες ώρες ξεκλέβουμε τις σπαταλάμε στα ΜΚΔ και δυσκολευόμαστε να βρούμε χρόνο μακριά από την καινούργια «πιπίλα» που είναι η πληροφορία και η οικονομία της προσοχής.
–Αν σας ζητούσα να καταργήσετε τον όρο «έντεχνο», με ποια λέξη θα αντικαθιστούσατε το είδος στο οποίο έχετε ταχθεί; Είναι μια πιο ποιητική στιχουργική φόρμα. Τα άλλα είδη δεν έχουν ανάγκη προσδιορισμού. Το λαϊκό τραγούδι είναι ξεκάθαρο τι είναι. Το δημοτικό, το ρεμπέτικο επίσης. Το τραγούδι οφείλει να παίρνει χυμούς από τη ρίζα για να μετασχηματιστεί και να γεννήσει κάτι άλλο, έναν νέο καρπό. Η συζήτηση για το έντεχνο είναι αδιέξοδη. Εγώ ξεκινώ με τη σκέψη αν κάτι είχε ομορφιά και εξέφρασε, αν επηρέασε στιχουργούς, τραγουδιστές, συνθέτες, ακροατές. Ψηφίζω και με τα δύο χέρια πως είχε. Το να κάνει κάτι τον κύκλο του είναι το πιο φυσιολογικό πράγμα. Έτσι είναι οι τάσεις. Ανοίγουν και κλείνουν.
-Έκλεισε η τάση του έντεχνου; Για μένα, ναι. Δεν ξέρω πότε έκλεισε, αλλά το βλέπω πια σαν ένα δέντρο που άντε να έχει 2-3 φρούτα πάνω του. Ας ψάξουν οι θεωρητικοί του τραγουδιού πώς λέγεται αυτό που ακούμε τώρα. Εγώ δεν ξέρω.
–Το χιπ χοπ, που έχει μεγάλο ρεύμα στην Ελλάδα και παγκόσμια, βασίζεται στον λόγο παρά στη μουσική. Ποια είναι η γνώμη σας; Σε κάθε ενδιάμεσο στάδιο χρειάζεται ν’ απαλλασσόμαστε από κάτι. Να σπάμε στεγανά και φόρμες, καταγράφοντας τον ρυθμό της ζωής. Αυτή τη στιγμή το χιπ χοπ εκφράζει τον ρυθμό και την ταχύτητα της ζωής μας. Πάμε παντού με το αυτοκίνητο ή το αεροπλάνο, με το κούνημα ενός δαχτύλου μπορούμε να τρέξουμε χιλιόμετρα με το κινητό. Είναι δύσκολο πια να βάλεις έναν θεατή να καθίσει ακίνητος για δύο ώρες. Το χιπ χοπ είναι ένα σπάσιμο φόρμας, μια άλλη σηματοδότηση του τώρα. Θα περάσει κι αυτό, κάτι άλλο θα έρθει. Δεν εντυπωσιάζομαι που αυτό το ρεύμα είναι παγκόσμια αποδεκτό. Μετά από 10 χρόνια κάτι άλλο θα είναι. Το αναγνωρίζω ως τέχνη, αλλά δεν με τέρπει για να καθίσω ν’ ακούσω. Μπορώ να το αξιολογήσω διαβάζοντας στίχους, να δώσω εύσημα σε κάτι ωραία γραμμένο. Αλλά δεν μπορώ να μπω σ’ αυτή τη «συχνότητα».
–Αν ο κύκλος του έντεχνου έκλεισε, έκλεισε και ο δικός σας; Εγώ δεν είμαι μόνο του εντέχνου. Είμαι ελευθέρας βοσκής. Έχω αγωνιστεί σε διαφορετικά γήπεδα και αθλήματα. Γοητεύτηκα από το έντεχνο, αλλά δεν εγκλωβίστηκα. Ο χρόνος θα δείξει αν ο κύκλος μου έχει κλείσει. Μπορεί να έχω να δώσω ακόμη πράγματα κι από τη μεριά μου οφείλω να το ψάχνω, ώστε να μην πάνε χαμένα τα χρόνια που θα είμαι ακόμα ζωντανή.
- INFO «Χορικά Ύδατα». 12 & 13/6 Αρχαίο Θέατρο Κουρίου, 18, 19, 20/6 Αμφιθέατρο Σχολής Τυφλών, 27/6 Δημοτικό Αμφιθέατρο Δερύνειας, 3/7 Παττίχειο Αμφιθέατρο Λάρνακας, 9μ.μ. tickets.thoc.org.cy, 77772717
Ελεύθερα, 1.6.2025
