Στον τομέα της ενέργειας εντοπίζονται κάποιες από τις σημαντικότερες αλλαγές πολιτικής κατεύθυνσης στους 26 μήνες της διακυβέρνησης Χριστοδουλίδη. Και τους τελευταίους μήνες έχει δρομολογηθεί η υλοποίηση αποφάσεων προς συμμόρφωση με τη νέα πολιτική επιλογή.
Ο δρόμος είναι μακρύς, τα προβλήματα πολλά, οι στρεβλώσεις περισσότερες και οι ρυθμοί μετατροπής των αποφάσεων σε έργα, βασανιστικά αργοί. Και, επιπλέον, είναι σε εξέλιξη πολύ έντονες και πολυεπίπεδες αντιδράσεις ιδιωτικών συμφερόντων που επηρεάζονται. Τα οποία με τη σειρά τους επιχειρούν να επηρεάσουν φορείς πολιτικής εξουσίας.
Οι αντιδράσεις είναι πιθανό να οδηγηθούν σύντομα, από επιφανείς δικηγόρους, ενώπιον της Δικαιοσύνης.
Η δέσμευση, την Πέμπτη, της ΡΑΕΚ για έναρξη της εμπορικής λειτουργίας της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού στις 15 Σεπτεμβρίου βάζει τέλος σε μια δεκαετή περίοδο παλινωδιών και αναβολών. Και θέτει δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα τερματισμού μιας στρεβλής υποτυπώδους αγοράς ηλεκτρισμού, που ονομάστηκε μεταβατική αλλά παγίωσε για μερικά χρόνια πολύ μεγάλα κέρδη για μια ομάδα ιδιωτών παραγωγών και προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά πάρκα και στέρησε από εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά το δικαίωμα χρήσης φθηνότερου ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές.
Η ανάληψη δέσμευσης από το κράτος για την έναρξη της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού είναι μια σημαντική εξέλιξη. Την ίδια ώρα, σε αντίθεση με τις βεβαιότητες που εξέφραζαν προηγούμενες κυβερνήσεις, η σημερινή κυβέρνηση δηλώνει διά του αρμόδιου υπουργού ότι η ικανοποίηση του μεγάλου στόχου της ουσιαστικής μείωσης της τιμής του ηλεκτρισμού μέσω του ανταγωνισμού που επιτρέπει το Μοντέλο Στόχος, το οποίο επιλέγηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 2010, αμφισβητείται από τα πραγματικά δεδομένα και τις ιδιαιτερότητες του κυπριακού τομέα της ενέργειας. Και προειδοποιεί πως, αν οι επιφυλάξεις για τη λειτουργία πραγματικού ανταγωνισμού προς όφελος των καταναλωτών επιβεβαιωθούν, θα παρέμβει για να αλλάξουν οι κανόνες του παιγνιδιού.
Παράλληλα, η Κυβέρνηση επέλεξε να συνδέσει την επιδότηση επιχειρήσεων για την εγκατάσταση αποθήκευσης πράσινης ενέργειας με την πώληση της αποθηκευμένης ιδιωτικής παραγωγής σε προκαθορισμένες τιμές στην ΑΗΚ Προμήθεια, ώστε να επωφεληθούν στο σύνολό τους οι καταναλωτές και όχι μόνο οι ιδιοκτήτες των πάρκων ΑΠΕ και οι μεγάλοι πελάτες τους.
Και ενώ ο ιδιωτικός τομέας της ενέργειας θεωρούσε δεδομένη την επιδότησή του για να μειώσει τις απώλειες παραγωγής του από τις αποκοπές, βρέθηκε προ εκπλήξεως, διαπιστώνοντας πως θα πρέπει να επενδύσει ίδια κεφάλαια για να διασφαλίσει ή να αυξήσει τις πωλήσεις και τα κέρδη του.
Και τα εναπομείναντα διαθέσιμα ευρωπαϊκά κεφάλαια για επιχορήγηση αποθήκευσης (περίπου 30 εκατ.) οδηγούνται από την Κυβέρνηση στην αποθήκευση εντός του ηλεκτρικού δικτύου, ώστε να διασφαλίζονται σε ρυθμιζόμενες τιμές η εύρυθμη και επαρκής λειτουργία του και ο περιορισμός της απώλειας πράσινης ενέργειας κατά προτεραιότητα από τους ιδιοκτήτες οικιακών φωτοβολταϊκών. Για να καταστεί αυτό εφικτό, δόθηκε μάχη από το Υπουργείο Ενέργειας και τον υπουργό για εξασφάλιση παρέκκλισης από την Κομισιόν.
Ο ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς έχει ήδη υποβάλει στη ΡΑΕΚ την αίτηση για την κρατική αποθήκευση εντός του δικτύου -σε τρεις υποσταθμούς της ΑΗΚ- και ετοιμάζει τους όρους του διαγωνισμού.
Παράλληλα, η ΑΗΚ φαίνεται να ξυπνά -με κυβερνητική υπόδειξη- από τον λήθαργο στον οποίο είχε καταδικαστεί από προηγούμενες κυβερνητικές και ρυθμιστικές επιλογές. Το τρένο της ουσιαστικής διείσδυσής της στην παραγωγή από φωτοβολταϊκά πιθανότατα έχει περάσει ανεπιστρεπτί για την ΑΗΚ. Με επώδυνο κόστος για όλους τους καταναλωτές. Όχι όμως το τρένο της ανάληψης πρωταγωνιστικού ρόλου -εντός ανταγωνιστικής αγοράς- στην αποθήκευση ενέργειας αλλά και στην παραγωγή φθηνότερης και πιο ανταγωνιστικής συμβατικής ενέργειας, μετά την εισαγωγή φυσικού αερίου σε δύο χρόνια ίσως, αλλά και μετά την προωθούμενη -με αργούς ρυθμούς- εγκατάσταση νέων ευέλικτων γεννητριών στη Δεκέλεια (μετά από πισωγυρίσματα πολλών ετών) και αποθηκευτικών συστημάτων στη Δεκέλεια.
Δραματικές αλλαγές επιβλήθηκαν, εξ ανάγκης, από την κυβέρνηση στο μεγάλο έργο της εισαγωγής φυσικού αερίου. Το οποίο παραλήφθηκε από την προηγούμενη διακυβέρνηση μέσα σε έναν απέραντο «βάλτο».
Ο εξευτελισμός του κράτους σε περίπτωση κατάσχεσης από τη CPP του πληρωμένου με κρατικό χρήμα πλοίου «Προμηθέας» αποφεύχθηκε. Ήδη, μέσα από διαγωνισμό, ανέλαβε τον συντονισμό του έργου μία εταιρεία κολοσσός στον τομέα της (Technip Energies) και σύντομα αναμένεται η υπογραφή συμβολαίου με κοινοπραξία (VPSM) για την ολοκλήρωση της προβλήτας. Πότε; Άγνωστο. Ίσως το 2027. Ίσως μέσα στις προεδρικές εκλογές του 2028. Αλλά οι πιθανότητες υλοποίησης του έργου είναι σήμερα περισσότερες. Φτάνει να κινηθούν με ταχύτητα και οι διαδικασίες αγοράς φυσικού αερίου.
Διαχείριση κινδύνου για ηλεκτρική διασύνδεση
Μέσω του Φιλελευθέρου, στις 31 Μαϊου 2025, ο τέως Γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης είπε πως «για περίπου δέκα χρόνια προωθήθηκε από την Κυβέρνηση Αναστασιάδη με σκανδαλώδη τρόπο το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης, από έναν ιδιώτη που στο ιστορικό του είχε απλώς άνοιγμα και κλείσιμο εταιρειών στοιχήματος και άλλων εταιρειών υψηλού ρίσκου».
Επί διακυβέρνησης Χριστοδουλίδη άλλαξε ο φορέας υλοποίησης και ανέλαβε ο ελεγχόμενος από το ελληνικό κράτος ΑΔΜΗΕ. Αν και η σημερινή κυβέρνηση δεσμεύτηκε για καταβολή, υπό κάποιες προϋποθέσεις, 125 εκατ. ευρώ στον ΑΔΜΗΕ μέχρι το 2029 αν το έργο είναι υπό κατασκευή, ευτυχώς… δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τη διαδικασία για είσοδο κράτους στην επένδυση των 2 δισ. Το έργο έχει παγώσει, όπως και οι σκέψεις για επενδυτικό άνοιγμα στον GSI. Η έγνοια της Κυβέρνησης επικεντρώνεται πλέον στην ελαχιστοποίηση της οικονομικής ζημιάς.
