Σε μια κομβική στιγμή στις προσπάθειες αναβίωσης του διαλόγου στο Κυπριακό και με την Τουρκία να προτάσσει τη λύση δύο κρατών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παίρνει ξεκάθαρη θέση κατά της τουρκικής πρότασης, την οποία χαρακτηρίζει ως παντελώς εκτός του διεθνώς αναγνωρισμένου πλαισίου επίλυσης του Κυπριακού. Με 367 ψήφους υπέρ, το ψήφισμα για την έκθεση προόδου της Τουρκίας αποτελεί ξεκάθαρο μήνυμα πως η ΕΕ δεν θα ανεχθεί παρεκκλίσεις από τη συμφωνημένη λύση δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας.
Ο εισηγητής Nacho Sánchez Amor τόνισε: «Λυπόμαστε βαθύτατα για το γεγονός ότι η Τουρκία άρχισε να μιλάει για λύση δύο κρατών έξω από το πλαίσιο της ΕΕ, του ΟΗΕ και της διεθνούς σκηνής». Η έκθεση καταδικάζει απερίφραστα σειρά παράνομων τουρκικών ενεργειών στην Κύπρο, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης επίσκεψης Ερντογάν στα κατεχόμενα, των παρεμβάσεων στην Πράσινη Γραμμή και των προκλήσεων στα Βαρώσια, ενώ επαναβεβαιώνει τη δέσμευση της Ευρώπης στο πλαίσιο επίλυσης του ΟΗΕ.
Το κείμενο τονίζει περαιτέρω πως η συνολική δημοκρατική οπισθοδρόμηση της Τουρκίας, η άρνησή της να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και οι παραβιάσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο καθιστούν αδύνατη την επανεκκίνηση της ενταξιακής διαδικασίας, παρά τη στρατηγική σημασία της χώρας και τις φιλοευρωπαϊκές προσδοκίες μεγάλου μέρους της τουρκικής κοινωνίας.
Η μεγάλη εικόνα
- Το Ευρωκοινοβούλιο ψήφισε με 367 ψήφους υπέρ, 74 κατά και 188 αποχές για την έγκριση έκθεσης σχετικά με την πρόοδο ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ για τα έτη 2023-2024.
- Ο εισηγητής για την Τουρκία, Nacho Sánchez Amor (Σοσιαλιστές, Ισπανία), δήλωσε: «Λυπόμαστε βαθύτατα για το γεγονός ότι η Τουρκία τον περασμένο χρόνο άρχισε να μιλάει για λύση δύο κρατών ή για ένα πλαίσιο δύο κρατών έξω από το πλαίσιο της ΕΕ, του ΟΗΕ και της διεθνούς σκηνής».
- Η έκθεση τονίζει με κατηγορηματικό τρόπο ότι η γεωπολιτική και στρατηγική σημασία της Τουρκίας δεν μπορεί να αντισταθμίσει τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση της κυβέρνησης και ότι τα κριτήρια προσχώρησης είναι μη διαπραγματεύσιμα.
- Η τουρκική κυβέρνηση, σύμφωνα με την έκθεση, «δεν κατόρθωσε να αντιμετωπίσει τις θεμελιώδεις δημοκρατικές ελλείψεις», ενώ επισημαίνεται η αυξανόμενη στροφή εντός της ΕΕ προς «ένα διαφορετικό πλαίσιο για τη σχέση, η οποία ενδέχεται να αποβεί εις βάρος της ενταξιακής διαδικασίας».
Οι όροι και οι κανόνες της ένταξης
Το Κοινοβούλιο επισημαίνει ότι η προσχώρηση στην ΕΕ εξαρτάται από την εκπλήρωση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης, τα οποία απαιτούν:
- Σταθερούς θεσμούς που εγγυώνται τη δημοκρατία
- Κράτος δικαίου
- Σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα
- Προστασία των μειονοτήτων
- Καλές σχέσεις γειτονίας
- Σεβασμό στο διεθνές δίκαιο
- Ευθυγράμμιση με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ
Τα κριτήρια αυτά είναι απόλυτα και μη διαπραγματεύσιμα, ενώ η αναγνώριση όλων των κρατών μελών συνιστά απαραίτητη συνιστώσα της ενταξιακής διαδικασίας.
Παρά την παγωμένη ενταξιακή διαδικασία, το Κοινοβούλιο καλεί την τουρκική κυβέρνηση και τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της ΕΕ να συνεχίσουν να εργάζονται για μια στενότερη, πιο δυναμική και στρατηγική εταιρική σχέση.
Μεταξύ των γραμμών
- Το Κοινοβούλιο εξακολουθεί να αναγνωρίζει και να επικροτεί τις δημοκρατικές και φιλοευρωπαϊκές προσδοκίες της πλειονότητας της τουρκικής κοινωνίας, ιδίως μεταξύ των νέων της Τουρκίας, τις οποίες η ΕΕ δεν πρόκειται να εγκαταλείψει.
- Οι ευρωβουλευτές σημειώνουν με ανησυχία ότι η Τουρκία έχει ζητήσει να καταστεί μέλος των BRICS+, εξετάζει το ίδιο για τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) και δείχνει αυξανόμενο ενδιαφέρον για ένα εναλλακτικό πλαίσιο εταιρικής σχέσης με την ΕΕ.
- Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρουν τις ευθύνες της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και εκφράζουν ανησυχία για την τάση της για μια «πολυμερή προσέγγιση για την προώθηση των συμφερόντων της χωρίς να δεσμεύεται για πλήρη συνεργασία με οποιαδήποτε από αυτές τις συμμαχίες».
Για την Κύπρο – αναλυτικά
Το Κοινοβούλιο ζητά «σοβαρή επαναδέσμευση και πολιτική βούληση για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ», ενώ χαιρετίζει την επανέναρξη των άτυπων συνομιλιών στις 18-19 Μαρτίου 2025 και τη νέα δέσμη μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης.
- Επαναβεβαιώνει σθεναρά την άποψή του ότι η μόνη λύση στο Κυπριακό είναι μια δίκαιη, ολοκληρωμένη, βιώσιμη και δημοκρατική διευθέτηση, στο συμπεφωνημένο πλαίσιο του ΟΗΕ, στη βάση: Μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας με ενιαία διεθνή νομική προσωπικότητα, ενιαία κυριαρχία και ενιαία ιθαγένεια με πολιτική ισότητα
- Οι Ευρωβουλευτές καταδικάζουν σειρά παράνομων ή/και μονομερών ενεργειών της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων:
- Της πρόσφατης παράνομης επίσκεψης του Προέδρου Ερντογάν στα κατεχόμενα
- Παραβιάσεων στην Πράσινη Γραμμή
- Ενεργειών στα Βαρώσια
- Παραβιάσεων των δικαιωμάτων της τουρκοκυπριακής κοινότητας και των εγκλωβισμένων Ελληνοκυπρίων
- Ζητημάτων σχετικά με τις ελληνοκυπριακές περιουσίες στα κατεχόμενα
- Εμποδίων στην έρευνα για τους αγνοούμενους της εισβολής
Για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα
Η έκθεση εκφράζει βαθιά ανησυχία για τη συνεχιζόμενη επιδείνωση των δημοκρατικών προτύπων στην Τουρκία και για την αδιάκοπη καταστολή των επικριτικών φωνών.
Οι ευρωβουλευτές καταδικάζουν τη σκληρή καταστολή των πρόσφατων ειρηνικών μαζικών διαδηλώσεων και τη δίωξη εκατοντάδων διαδηλωτών μέσω βιαστικών μαζικών δικών χωρίς αποδεικτικά στοιχεία εγκληματικής συμπεριφοράς.
Το Κοινοβούλιο εκφράζει επίσης τη λύπη του για τη στοχοποίηση πολιτικών κομμάτων και μελών της αντιπολίτευσης και χαρακτηρίζει τις κινήσεις κατά του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου ως πολιτικά υποκινούμενη ενέργεια.
Τονίζεται επίσης ότι με τις ενέργειες αυτές οι τουρκικές αρχές ωθούν περαιτέρω τη χώρα προς ένα πλήρως αυταρχικό μοντέλο.
Θέματα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής
Οι Ευρωβουλευτές αναγνωρίζουν τη στρατηγική και γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας, καθώς και την αυξανόμενη παρουσία και επιρροή της σε τομείς ζωτικής σημασίας για τη διεθνή ασφάλεια, όπως:
- Η περιοχή του Εύξεινου Πόντου
- Η Ουκρανία
- Η Μέση Ανατολή
Το κείμενο αποτυπώνει τη λύπη του Κοινοβουλίου για το casus belli για τα ελληνικά χωρικά ύδατα, αλλά και για το γεγονός ότι η Τουρκία εξακολουθεί να παραβιάζει την κυριαρχία Ελλάδας και Κύπρου, μεταξύ άλλων μέσω της προώθησης του δόγματος της γαλάζιας πατρίδας.
Καλεί την Τουρκία να σεβαστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα που ορίζει το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, καταδικάζοντας ταυτόχρονα το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο.
Μετανάστευση και προσφυγικό
Το Κοινοβούλιο επαναλαμβάνει τη σημασία της συνεργασίας της Τουρκίας για την διαχείριση μεταναστευτικών ροών, καλώντας την Επιτροπή να διασφαλίσει διαφάνεια στην κατανομή των κονδυλίων.
Εκφράζει ανησυχία για αναφορές σχετικά με σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ κέντρα κράτησης στην Τουρκία.
Σημειώνει με ανησυχία ότι τα τελευταία χρόνια καταγράφεται συνεχής αύξηση των αιτήσεων ασύλου στην Κυπριακή Δημοκρατία και υπενθυμίζει την υποχρέωση της Τουρκίας να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, ιδίως προς την Ελλάδα και την Κύπρο.
Καλεί την Τουρκία να εφαρμόσει τη σχετική συμφωνία επανεισδοχής και για την Κύπρο.
Τι ακολουθεί
Παρά την παγωμένη ενταξιακή διαδικασία, το Ευρωκοινοβούλιο ζητά μια στενότερη στρατηγική εταιρική σχέση με έμφαση σε τομείς αμοιβαίου στρατηγικού ενδιαφέροντος, όπως:
- Η δράση για το κλίμα
- Η ενεργειακή ασφάλεια
- Η συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας
- Η περιφερειακή σταθερότητα
Η ΕΕ θα συνεχίσει να παρακολουθεί τη συμμόρφωση της Τουρκίας με τις διεθνείς της υποχρεώσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά τις σχέσεις με την Κύπρο και την Ελλάδα.
Το Κοινοβούλιο θα διατηρήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας με την τουρκική κοινωνία των πολιτών, αναγνωρίζοντας τις φιλοευρωπαϊκές τάσεις μεγάλου μέρους του τουρκικού λαού.
Η τουρκική αντίδραση
Αβάσιμες χαρακτηρίζει το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών τις εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και την επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου, Ταγίπ Ερντογάν, στα κατεχόμενα, κατηγορώντας τον θεσμό ότι «παρέχει προπαγανδιστική βάση σε κύκλους που κατέστησαν λόγο ύπαρξής τους τα αντιτουρκικά αισθήματα».
- Στην ανακοίνωσή του το τουρκικό ΥΠΕΞ αναφέρει ότι «ηΈκθεση για την Τουρκία 2023-2024, που υιοθετήθηκε σήμερα από τη Γενική Συνέλευση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, περιέχει διαστρεβλωμένους, προκατειλημμένους και μη ρεαλιστικούς ισχυρισμούς κατά της χώρας μας».
- «Απορρίπτουμε τις αβάσιμες εκτιμήσεις σχετικά με την πολιτική δυναμική στη χώρα μας, την εξωτερική μας πολιτική και την επίσκεψη του Προέδρου μας στην ‘τδβκ’, ενός θεσμού που παρέχει προπαγανδιστική βάση σε τρομοκρατικές οργανώσεις και σε ορισμένους κύκλους που έχουν καταστήσει τα αντιτουρκικά αισθήματα λόγο ύπαρξής τους», προσθέτει η ανακοίνωση.
