Ο Τραμπ κέρδισε τη δεύτερη θητεία στην προεδρία των ΗΠΑ γιατί υποσχέθηκε στους πολίτες της Αμερικής ότι από την πρώτη μέρα της εκλογής του θα κατεβάσει τις τιμές σε τρόφιμα και γάλα.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως ανέμεναν οι περισσότεροι. Οι πρώτες έγνοιες του Τραμπ μετά την εκλογή του ήταν… να εισβάλει στη Γροιλανδία, να κάνει τον Καναδά την 51η Πολιτεία των ΗΠΑ, να αναλάβει τη διαχείριση της διώρυγας του Παναμά και να αλλάξει το όνομα του Κόλπου του Μεξικού σε Κόλπο της Αμερικής.
Η συνέχεια ήταν ακόμα πιο επεισοδιακή. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ αποφάσισε να ξεκινήσει εμπορικό πόλεμο με όλο τον πλανήτη (επέβαλε δασμούς μέχρι και σε κάποια νησιά που κατοικούνται μόνο από πιγκουίνους), αλλά έχοντας ως βασικό στόχο την Κίνα και την Ευρώπη.
Το χρέος των $36,5 τρισ.
Γιατί όμως καίγεται ο Τραμπ με τους δασμούς; Μία μεγάλη πινακίδα έξω από τον πύργο της Bank of America στη Νέα Υόρκη θυμίζει συνέχεια στους περαστικούς πόσο γρήγορα αυξάνεται το δημόσιο χρέος της χώρας. Το «ρολόι του χρέους», όπως λέγεται, τροφοδοτείται καθημερινά με στοιχεία από το υπουργείο Οικονομικών.
Η τελευταία ένδειξή του ήταν 36,5 τρισ. δολάρια ή σχεδόν το 123% του ΑΕΠ, ένα ποσοστό υπερδιπλάσιο από αυτό του 2000 (59,2%) και υπερτριπλάσιο από του 1980 (34,5%). Η ταχύτητα αύξησης του χρέους μετά το 2000 ήταν εντυπωσιακή, καθώς οι δαπάνες του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού ήταν σε όλα αυτά τα χρόνια πολύ υψηλότερες από τα έσοδα.
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι οι δαπάνες για πληρωμή τόκων ξεπέρασαν το 1 τρισ. δολάρια. Μάλιστα, τον Σεπτέμβριο του 2024 σημειώθηκε μια ιστορική ανατροπή, καθώς για πρώτη φορά οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημόσιου αμερικανικού χρέους, ξεπέρασαν τις στρατιωτικές δαπάνες της κυβέρνησης των ΗΠΑ.
Ο στόχος του Τραμπ και οι λύσεις
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, λοιπόν, θέλει να μειώσει το δημόσιο χρέος, να είναι σε θέση να πληρώσει τους τόκους, να μειώσει το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο, ενισχύοντας τις εξαγωγές και μειώνοντας τις εισαγωγές, να αυξήσει τις θέσεις εργασίες δημιουργώντας εντός ΗΠΑ νέες μονάδες παραγωγής και φυσικά να καταπολεμήσει την ακρίβεια, όπως είχε υποσχεθεί και προεκλογικά.
Επομένως, ποιες λύσεις έχει ο Τραμπ; Ας δούμε ποιες είναι οι διάφορες προτάσεις και εκτιμήσεις που καταγράφονται. Αρχικά, το 2025, η κυβέρνηση των ΗΠΑ πρέπει να αναχρηματοδοτήσει 9,2 τρισεκατομμύρια δολάρια σε χρέος που λήγει.
Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Scott Bessent, κάθε πτώση των επιτοκίων κατά μια μονάδα βάσης, δηλαδή 0,1%, εξοικονομεί στην κυβέρνηση περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως.
Από την ανακοίνωση των δασμών στις 2 Απριλίου, οι αποδόσεις του 10ετούς ομολόγου μειώθηκαν από 4,2% σε 3,90% – πτώση 30 μονάδων βάσης. Αν ισχύει αυτό, μεταφράζεται σε εξοικονόμηση 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ακολούθως, με την εισαγωγή σαρωτικών δασμών, η κυβέρνηση δημιουργεί ακριβώς το είδος της οικονομικής αβεβαιότητας που οδηγεί τους επενδυτές σε ασφαλέστερα περιουσιακά στοιχεία, όπως τα μακροπρόθεσμα ομόλογα των ΗΠΑ. Όταν οι αγορές είναι τρομοκρατημένες, το κεφάλαιο εξέρχεται από τα περιουσιακά στοιχεία κινδύνου και μετοχών (όπως βλέπουμε με την κατάρρευση της χρηματιστηριακής αγοράς) και συσσωρεύεται σε ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, κυρίως το 10ετές ομόλογο του αμερικανικού δημοσίου. Αυτή η ζήτηση ωθεί τις αποδόσεις χαμηλότερες.
Ο Αμερικανός πρόεδρος λέει πώς ο στόχος των δασμών είναι να μειωθεί το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ σε σχέση με τις άλλες χώρες. Μια επιλογή του προέδρου Τραμπ για να μειώσει το έλλειμμα είναι ένα αδύναμο δολάριο, προκειμένου να αυξηθούν οι αμερικανικές εξαγωγές. Το δολάριο είναι το πιο σημαντικό αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο και, κατά την άποψη του Ντόναλντ Τραμπ, η τρέχουσα ισχύς του ευθύνεται εν μέρει για το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ.
Οι επιπτώσεις
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η ανάπτυξη των ΗΠΑ βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην κατανάλωση. Και η κατανάλωση βασίζεται με τη σειρά της στην καλή ψυχολογία. Και τα πρώτα δείγματα δεν είναι καθόλου θετικά.
Ο Τζερόμ Πάουελ, Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED), δήλωσε ότι σε έρευνες καταγράφεται «απότομη πτώση του αισθήματος των καταναλωτών και των νοικοκυριών για τις οικονομικές προοπτικές, κυρίως λόγω της ανησυχίας για τους δασμούς». Αναπόφευκτα, αυτό θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης.
Και πληθωρισμός και ύφεση;
Ορισμένοι αναλυτές κάνουν λόγο για ενίσχυση των πληθωριστικών πιέσεων, καθώς λόγω των δασμών, αναμένεται αύξηση των τιμών σε αρκετά προϊόντα. Υπάρχει επίσης η εκτίμηση για ύφεση της οικονομίας. Ποιο από τα δυο θα συμβεί; Ή μήπως θα επέλθει το χειρότερο σενάριο, όπου θα συνδυαστούν και τα δυο, με τον λεγόμενο στασιμοπληθωρισμό;
Μιλώντας στον «Φ», ο οικονομολόγος Γιάννης Τελώνης δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να επισυμβούν και τα δυο σενάρια. Να ενισχυθεί δηλαδή ο πληθωρισμός και ταυτόχρονα να υπάρξει ύφεση στην οικονομία. Όπως εξήγησε ο κ. Τελώνης, με τους δασμούς αυξάνονται οι τιμές των προϊόντων. Αυτό συμβαίνει τόσο εξαιτίας του υψηλότερου κόστους εισαγωγής, όσο και εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν θα υπάρχει η απαραίτητη παραγωγή για να καλύψει τη ζήτηση.
Ωστόσο, σε δεύτερο στάδιο, η κατάσταση είναι πιθανό να αντιστραφεί. Το αβέβαιο κλίμα στον κλάδο του εμπορίου, το οποίο επηρεάζει τις τιμές και κατ’ επέκταση μεγάλο μέρος της οικονομίας, ενδέχεται να οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης, αφού θα μειωθεί η εμπιστοσύνη προς την αγορά.
Και, όπως έχουμε επισημάνει νωρίτερα, η Αμερική βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην κατανάλωση. Ο συνδυασμός αυτός, ισοδυναμεί με στασιμοπληθωρισμό, δηλαδή να επικρατούν πληθωριστικές τάσεις και ταυτόχρονα να μην υπάρχει ανάπτυξη στην οικονομία, ένα σενάριο δηλαδή απευκταίο για τις ΗΠΑ.
Αυτό που επιδιώκει ο Τραμπ με τους δασμούς, είναι να μειώσει τις εισαγωγές, να αυξήσει ταυτόχρονα την παραγωγή εντός των ΗΠΑ και να ενισχύσει σε κάποιο βαθμό και τις εξαγωγές.
Σε ένα άλλο επίπεδο, συνέχισε ο κ. Τελώνης, θέλει να μειώσει την αξία του δολαρίου, ώστε να πέσει το χρέος και να είναι σε θέση να συνεχίσει να το εξυπηρετεί. Άλλωστε, αν δεν μπει τάξη στο χρέος και στον προϋπολογισμό του κράτους, σε 2-3 χρόνια θα υπάρξει σοβαρό πρόβλημα στη χώρα.
Ωστόσο, οι δηλώσεις του Προέδρου, οι τακτικισμοί του, οι αποφάσεις του, οι οποίες αναιρούνται στη συνέχεια και οι επιθέσεις στους μέχρι πρότινος συμμάχους του, δημιουργούν ένα χαοτικό σκηνικό και επομένως αστάθεια, την οποία δεν προτιμούν ούτε οι αγορές ούτε και οι επενδυτές. Είναι λες και πυροβολεί ο ίδιος τα πόδια του και ό,τι πάει να πετύχει στο τέλος στρέφεται εναντίον του.
Η κρίση του ‘30
Πάντως, για ιστορικούς λόγους, αξίζει να αναφερθεί ότι και στο παρελθόν επιχειρήθηκε η επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ, ωστόσο χωρίς θετικό αποτέλεσμα. Κατά την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’30, ο τότε πρόεδρος Herbert Clark Hoover έλαβε σειρά μέτρων για να ανακόψει την κατρακύλα των αγορών και την ύφεση στην οικονομία.
Μεταξύ άλλων, με το νόμο Smoot-Hawley περί Δασμών του 1930, αύξησε τους δασμούς στις εισαγωγές αγροτικών και βιομηχανικών προϊόντων και οδήγησε την Ευρώπη και την Ιαπωνία στη δημιουργία προστατευτικών μέτρων κατά των αμερικανικών προϊόντων.
Πώς επηρεάζεται η Κύπρος από την καταιγίδα;
Με τη σειρά του, ο οικονομολόγος Τάσος Γιασεμίδης, μιλώντας στον «Φ», ανέφερε ότι ο Τραμπ με την επιβολή των δασμών έχει ως στόχο να αναγκάσει τις εταιρείες που πωλούν προϊόντα στην Αμερική να μεταφέρουν τις παραγωγικές τους μονάδες στη χώρα και όχι σε χαμηλότερου κόστους δικαιοδοσίες.
Επιπλέον, θέλει να ενισχύσει τις αμερικανικές εταιρείες, την παραγωγή και την απασχόληση, προσφέροντας μάλιστα και φορολογικές ελαφρύνσεις. Όμως, ειδικά για προϊόντα βαριάς βιομηχανίας, λαμβάνοντας υπόψη τη γεωγραφική διασύνδεση της παραγωγής, είναι πολύ δύσκολο να αντικατασταθούν οι εισαγωγές με εγχώρια προϊόντα στις ΗΠΑ, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Οπότε, ως άμεση εξέλιξη, αναμένεται η αύξηση των τιμών και οι πληθωριστικές πιέσεις στην Αμερική.
Σε σχέση τώρα με την Κύπρο, ο κ. Γιασεμίδης επισημαίνει ότι η οικονομική αστάθεια και μεταβλητότητα θα οδηγήσει σε αναβολή επενδύσεων, κάτι που θα επηρεάσει και τη χώρα μας ως εξωγενή οικονομία. Την ίδια στιγμή, οι αρνητικές εξελίξεις όσον αφορά στην πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας θα περιορίσουν το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών, οι οποίοι πιθανόν να περιορίσουν τα ταξίδια και άλλες συνήθειες. Μπορεί οι εξαγωγές της Κύπρου να είναι περιορισμένες όσον αφορά τις ΗΠΑ, όμως απαιτείται εγρήγορση ώστε να αξιολογείται το εξωτερικό περιβάλλον και να διασφαλιστεί η εισαγωγή νέων προϊόντων, με τη χώρα μας να είναι μέρος νέων συμφωνιών.
