Η αμυντική βιομηχανία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αποτελεί πλέον έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες της στρατηγικής της για ανάπτυξη και ενίσχυση της ασφάλειας και της αυτονομίας της.
Οι διάφορες γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και η αύξηση των υβριδικών απειλών, έχουν αναδείξει την ανάγκη για μια ισχυρότερη και πιο ανταγωνιστική αμυντική βιομηχανία. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ έχει θέσει την άμυνα και την ασφάλεια ως προτεραιότητες, ενώ και η έκθεση του Μάριο Ντράγκι δίνει έμφαση στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες του τομέα. Παράλληλα, τα χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ ανοίγουν νέους δρόμους για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), συμπεριλαμβανομένων και των επιχειρήσεων της Κύπρου.
Γιατί η ΕΕ δίνει σημασία στην άμυνα
Η ΕΕ έχει στρέψει την προσοχή της στην άμυνα και την ασφάλεια λόγω της αλλαγής του γεωπολιτικού τοπίου. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 ανέδειξε το πόσο ευάλωτη είναι η Ευρώπη σε συμβατικές και υβριδικές απειλές, ενώ η πιθανή μετατόπιση των προτεραιοτήτων των ΗΠΑ προς άλλες κατευθύνσεις έχει ενισχύσει την ανάγκη για στρατηγική αυτονομία.
Η αμυντική βιομηχανία θεωρείται κρίσιμη όχι μόνο για την προστασία των κρατών-μελών, αλλά και για την ενίσχυση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας και της τεχνολογικής καινοτομίας της ΕΕ. Επιπλέον, η συνεργασία στον τομέα της άμυνας μειώνει την εξάρτηση από τρίτες χώρες, όπως οι ΗΠΑ ή η Κίνα για κρίσιμο εξοπλισμό και πρώτες ύλες σε ώρα ανάγκης, και ενισχύει τη διαλειτουργικότητα των ενόπλων δυνάμεων των κρατών μελών.
Η Έκθεση Ντράγκι
Σύμφωνα με την έκθεση του Μάριο Ντράγκι, που δημοσιεύτηκε το 2024, η ΕΕ υστερεί σε σχέση με τις ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις στον τομέα της άμυνας, δαπανώντας μόλις το ένα τρίτο του ποσού που επενδύουν οι ΗΠΑ για τους σκοπούς της άμυνας.
Ο Ντράγκι επισημαίνει ότι οι αμυντικές δαπάνες είναι ανεπαρκείς και κατακερματισμένες, ενώ οι εταιρείες του κλάδου αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια στην πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Προτείνει την άρση των περιορισμών στις δανειοδοτικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για αμυντικά έργα, την τροποποίηση των κριτηρίων ESG για να λάβουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες του αμυντικού τομέα, και την εισαγωγή της «ευρωπαϊκής προτίμησης» στις προμήθειες εξοπλισμού. Ο Ντράγκι τονίζει ότι η ΕΕ πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλειά της, ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον όπου οι απειλές και οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνονται.
Η Λευκή Βίβλος για την Άμυνα
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πολύ πρόσφατα (20 Μαρτίου 2025) παρουσίασε τη Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα με ορίζοντα το 2030, η οποία αποτελεί την στρατηγική κατεύθυνση για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και την ενδυνάμωση της αμυντικής βιομηχανίας.
Η Ε. Επιτροπή υπογραμμίζει την ανάγκη για αυξημένη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, επενδύσεις σε κρίσιμες αμυντικές ικανότητες και ενίσχυση της βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης της ευρωπαϊκής άμυνας.
Η Λευκή Βίβλος προσδιορίζει επτά τομείς προτεραιότητας, μεταξύ των οποίων η αεράμυνα, τα συστήματα πυροβολικού, τα drones και η κυβερνοασφάλεια, με στόχο την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και την ετοιμότητα της Ευρώπης απέναντι σε σύγχρονες προκλήσεις ασφαλείας.
Χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ
Η ΕΕ έχει αναπτύξει μια σειρά χρηματοδοτικών εργαλείων για την υποστήριξη της αμυντικής της βιομηχανίας, με στόχο την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας και της καινοτομίας και τα οποία αναμένεται να ενισχυθούν περαιτέρω με την εφαρμογή της λευκής βίβλου.
- Το πιο σημαντικό εργαλείο για χρηματοδότηση είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF) το οποίο λειτουργεί από το 2021 και διαθέτει 8 δισ. ευρώ μέχρι το 2027, για στήριξη έργων συνεργασίας στον τομέα έρευνας και ανάπτυξης. Το EDF υποστηρίζει την ανάπτυξη τεχνολογιών και εξοπλισμού, με έμφαση στη συμμετοχή των ΜΜΕ.
- Επιπρόσθετα, υπάρχουν το Πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP) με προϋπολογισμό 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο στοχεύει στην ενίσχυση της βιομηχανικής ετοιμότητας και την προώθηση κοινών προμηθειών. Το EDIRPA (European Defence Industry Reinforcement through Common Procurement Act) με 310 εκατ. ευρώ ξεκίνησε το 2023 και παρέχει κίνητρα για κοινές προμήθειες μεταξύ κρατών-μελών.
- Επίσης, το ASAP (Act in Support of Ammunition Production) με 500 εκατ. ευρώ, επικεντρώνεται στην αύξηση της παραγωγής πυρομαχικών, αντιμετωπίζοντας σημεία συμφόρησης στις αλυσίδες εφοδιασμού.
- Τελος, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός για την Ειρήνη (EPF) χρηματοδοτεί δράσεις όπως η προμήθεια πυρομαχικών για την Ουκρανία, με 2 δισ. Ευρώ, τα οποία ήδη έχουν διατεθεί προς τον σκοπό αυτό.
Οι πολιτικές της Κύπρου
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ήδη εξαγγείλει έξι σημαντικές πολιτικές για την ουσιαστική αναβάθμιση και ώθηση της κυπριακής αμυντικής βιομηχανίας, ενισχύοντας τη θέση της στον ευρωπαϊκό αμυντικό χάρτη. Αυτές περιλαμβάνουν την προετοιμασία νομοθεσίας για τη θεσμοθέτηση αμυντικής βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας, τη θεσμοθέτηση προγραμμάτων βιομηχανικής συνεργασίας για την άμυνα, την ίδρυση του Συμβουλίου Αμυντικής Έρευνας, Τεχνολογίας και Βιομηχανίας – το οποίο έχει ήδη συσταθεί –, τη δημιουργία Εθνικού Μητρώου Κατασκευαστών Αμυντικής Βιομηχανίας, την αύξηση της χρηματοδότησης για την αμυντική έρευνα και ανάπτυξη, και τη χρηματοδότηση εθνικών περιπτέρων σε μεγάλες διεθνείς αμυντικές εκθέσεις ετησίως.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΚΕΒΕ, το οποίο έχει αναλάβει τη δημιουργία του Εθνικού Μητρώου, έχει ήδη προχωρήσει στην ετοιμασία προσχεδίου, το οποίο βρίσκεται υπό συζήτηση με το αρμόδιο υπουργείο, επιταχύνοντας την υλοποίηση αυτής της πρωτοβουλίας.
Πώς μπορούν να επωφεληθούν οι κυπριακές ΜΜΕ
Οι κυπριακές ΜΜΕ έχουν σημαντικές ευκαιρίες να αξιοποιήσουν αυτά τα εργαλεία, δεδομένης της ικανότητας των επιχειρήσεων μας να συμμετάσχουν σε προγράμματα καινοτομίας. Ήδη ο Κυπριακός Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Έρευνας και Καινοτομίας (ΚΣΕΕΚ) που είναι συνδεδεμένος με το ΚΕΒΕ έχει σημειώσει αξιοσημείωτες επιτυχίες στην προώθηση της κυπριακής αμυντικής βιομηχανίας.
Πιο συγκεκριμένα, η Κύπρος, παρά το μικρό της μέγεθος, έχει καταφέρει να ενισχύσει τη θέση της στον ευρωπαϊκό αμυντικό χάρτη, αξιοποιώντας τη συμμετοχή της σε ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF), όπου κυπριακές εταιρείες συμμετείχαν σε 25 έργα συνολικής αξίας 312 εκατομμυρίων ευρώ. Ο ΚΣΕΕΚ λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ των κυπριακών επιχειρήσεων και της ΕΕ, διευκολύνοντας τη συμμετοχή τους σε χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το EDF και το EDIDP και διατηρεί στενή συνεργασία με το αρμόδιο υπουργείο.
*Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας ΚΕΒΕ
