Η παγκόσμια οικονομία βιώνει μια σταδιακή αναδιάταξη των εμπορικών ροών, καθώς χώρες και εταιρείες αναζητούν εναλλακτικές αγορές για να αποφύγουν τους υψηλότερους αμερικανικούς δασμούς από τη δεκαετία του 1930. Καναδάς και Μεξικό, για παράδειγμα, έχουν αλλάξει τη ροή εισαγωγών-εξαγωγών αυτοκινήτων, με τη χώρα της Βόρειας Αμερικής να εισάγει πλέον περισσότερα οχήματα από το Μεξικό παρά από τις ΗΠΑ.
Παράλληλα, η Κίνα απορρίπτει την αμερικανική σόγια και στρέφεται σε παραγωγούς της Νότιας Αμερικής, ενώ Ινδία και Κίνα επαναφέρουν τις απευθείας πτήσεις και εμπορεύονται μεταξύ τους σπάνιες γαίες, κλείνοντας έναν κύκλο πολύχρονων ψυχρών σχέσεων. Η συγκεκριμένη ανακατανομή των αγορών σηματοδοτεί μια μεταβατική περίοδο που επηρεάζει τόσο μεγάλες οικονομίες όσο και μικρά κράτη που εξαρτώνται από εξαγωγές πρώτων υλών.
“Υπάρχουν σαφείς προσπάθειες για τη δημιουργία νέων συμμαχιών, την ενίσχυση υπαρχουσών και την προώθηση νέων σχέσεων”, δηλώνει η Σεσίλια Μάλμστρεμ, πρώην επίτροπος Εμπορίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σήμερα συνεργάτιδα στο Peterson Institute for International Economics. Οι αλλαγές αυτές αναδεικνύονται σε κάθε επίπεδο της εφοδιαστικής αλυσίδας: εταιρείες μεταφορών και διαχείρισης φορτίων βλέπουν ευκαιρίες σε νέες εμπορικές ροές, καθώς οι Κινέζοι κατασκευαστές αναζητούν εναλλακτικές αγορές εκτός ΗΠΑ. “Υπάρχει δυνατότητα για πολύ θετικά αποτελέσματα για εμάς”, αναφέρει ο Κρίστιαν Γκονζάλες, αντιπρόεδρος της International Container Terminal Services στις Φιλιππίνες, προσθέτοντας ότι “το παγκόσμιο εμπόριο θα συνεχίσει να ρέει”.
Οι πρώτες ενδείξεις εμφανίζονται στα στοιχεία: με βάση τα στοιχεία των κινεζικών εξαγωγών για τον Αύγουστο, οι αποστολές αγαθών προς τις ΗΠΑ υποχωρούν κατά 33%. Αντίθετα, οι εξαγωγές προς τη 10μελή ομάδα χωρών Ασίας – Ειρηνικού ASEAN αυξήθηκαν 23%, προς την ΕΕ 10% και προς την Αφρική 26%. Οι εκτιμήσεις της Clarksons για τη διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων δείχνουν μείωση 3% στον διατλαντικό διάδρομο, ενώ όλες οι άλλες διαδρομές καταγράφουν ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, το αυξημένο ενδιαφέρον για εναλλακτικές αγορές έχει οδηγήσει σε επενδύσεις σε λιμάνια, logistic hubs και υποδομές εφοδιασμού, ενισχύοντας τη διασύνδεση περιφερειών που μέχρι τώρα δεν συμμετείχαν ενεργά στο διεθνές εμπόριο.
Προσαρμογή
Στην Ευρώπη, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επισημαίνει ότι η ΕΕ εστιάζει στην επέκταση των 76 διακρατικών εμπορικών της συνεργασιών, επιταχύνοντας παλαιές διαπραγματεύσεις. Στην ατζέντα περιλαμβάνονται η επικύρωση συμφωνίας με τη Mercosur, η υπογραφή Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου με την Ινδονησία και η επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων για συμφωνία ΕΕ-Αυστραλίας. Η στρατηγική αυτή δείχνει ότι η ΕΕ επιδιώκει όχι μόνο να προστατεύσει τις εξαγωγές της, αλλά και να αποκτήσει πρόσβαση σε πρώτες ύλες και στρατηγικά αγαθά, μειώνοντας την εξάρτηση από την αμερικανική αγορά.
Παράλληλα, μικρές οικονομίες προσαρμόζονται. Το Περού αναζητά αγοραστές για τα μύρτιλά του στην Ασία, ενώ το Λεσότο, παραγωγός κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, στρέφεται προς την Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική. Ένας πυρήνας 14 χωρών, ανάμεσα στις οποίες η Νέα Ζηλανδία, η Σιγκαπούρη, η Ελβετία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σχημάτισαν μια νέα εταιρική σχέση για την ενίσχυση του εμπορίου και των επενδύσεων. Η στρατηγική των μικρότερων οικονομιών δείχνει την ανάγκη ευελιξίας και ταχύτητας στη διαμόρφωση εμπορικών στρατηγικών, ειδικά σε περιόδους αβεβαιότητας.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σημειώνει ότι η στροφή προς τον προστατευτισμό από πλευράς ΗΠΑ ενίσχυσε τις ροές ακριβώς πριν την εφαρμογή των δασμών, ωθώντας τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου να αναθεωρήσει την πρόβλεψη ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου για το 2025 από 0,9% σε 2,4%. Ωστόσο, οι προβλέψεις για το 2026 προβλέπουν επιβράδυνση στο 2,9%, έναντι πρόβλεψης για 3,3% πριν από έναν χρόνο. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι αυτή η “αναπροσαρμογή” της εμπορικής δυναμικής θα δημιουργήσει κερδισμένους και χαμένους, με μεγάλες οικονομίες να ωφελούνται και μικρότερες να αναζητούν νέες στρατηγικές επιβίωσης.
Η στροφή αυτή προκαλεί και ανησυχίες. “Η μετάβαση από ένα σύστημα κανόνων, όπου όλοι οι παίκτες συμμορφώνονται σε ένα κοινό πλαίσιο, σε ένα άλλο όπου κάθε χώρα λειτουργεί μόνη της θα είναι πολύ σκληρότερη για μικρές οικονομίες”, προειδοποιεί ο Eswar Prasad, καθηγητής στο Cornell University.
Αναδιάρθρωση
Παράδειγμα αποτελεί το μικροσκοπικό Ανατολικό Τιμόρ, το νεότερο μέλος του ΠΟΕ. Με πληθυσμό μόλις 1,4 εκατ. και κατά κεφαλήν ΑΕΠ περίπου 1.300 δολάρια, η χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας υπέστη χρόνια αστάθειας μετά την ανεξαρτησία της από την Ινδονησία το 2002. Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ να αδρανοποιήσει τον ΠΟΕ, μειώνοντας τη χρηματοδότησή του, ο Αντόνιο ντα Κονσεϊσάο, εκπρόσωπος του Ανατολικού Τιμόρ στο Γραφείο του ΟΗΕ στη Γενεύη, παραμένει αισιόδοξος ότι η ένταξη θα βοηθήσει τη χώρα του να απεξαρτηθεί από το πετρέλαιο, ανοίγοντας νέες αγορές για καφέ, βανίλια και φρούτα. “Είμαστε μια χώρα που μπορεί να αρχίσει να μαθαίνει από άλλες”, δηλώνει ο ίδιος, που είχε ξεκινήσει τη διαδικασία ένταξης της χώρας του στον ΠΟΕ ως υπουργός Εμπορίου το 2012–2015.
Στην πράξη, οι επιπτώσεις της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής γίνονται αισθητές ακόμη και σε μικρές επιχειρήσεις. Ο Μπεν Κνέπλερ, ιδιοκτήτης της True Places στην Πενσυλβάνια, που σχεδιάζει έπιπλα εξωτερικού χώρου και τα παράγει στην Καμπότζη, αναγκάστηκε να σταματήσει τις πωλήσεις στις ΗΠΑ λόγω υψηλών δασμών. Τώρα αναζητά αγοραστές εκτός ΗΠΑ, λέγοντας: “Είναι λίγο παράλογο να είμαστε αμερικανική εταιρεία και να μην πωλούμε στην Αμερική, αλλά εδώ έχουμε φτάσει”.
“Είναι πολύ σαφές ότι ανασχεδιάζουμε τον χάρτη του διεθνούς εμπορίου“, δηλώνει η Ίνα Σιμονόβσκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Ντέιβις. “Θα δούμε πολύ περισσότερες διμερείς εμπορικές συμφωνίες μεταξύ χωρών ή υποομάδων χωρών”, προβλέπει.
Απόδοση – Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος
BloombergOpinion
