Η αξιολόγηση πλέον στην Εκπαίδευση δεν αφορά μόνο τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς αλλά και τα ίδια τα σχολεία, τα οποία με βάση και πολιτικής απόφασης πρέπει να αυτοαξιολογούνται. Πρόκειται για μια διαδικασία κριτικού αναστοχασμού, μέσα από την οποία τα σχολεία έχουν μια διαρκή ανατροφοδότηση για το έργο που παράγουν, ώστε να είναι σε θέση να βελτιώνουν συνεχώς το έργο τους. Ενόψει της έναρξης της νέας σχολικής χρονιάς, το υπουργείο Παιδείας υπενθυμίζει στις σχολικές μονάδες πως πρέπει να προχωρήσουν σε όλες τις απαραίτητες διαδικασίες για τον καταρτισμό του σχεδίου αυτοαξιολόγησής τους. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, τους έχει προωθήσει σχετικό Οδηγό, μέσα από τον οποίο δίνονται όλες οι κατευθυντήριες γραμμές.
Όπως τονίζεται στα σχολεία, στους διευθυντές και στους εκπαιδευτικούς τους, η αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας, της επιτρέπει να διακρίνει εύκολα τόσο τις δυνατότητές της, και τα πεδία ή τις περιοχές οι οποίες χρήζουν βελτίωσης. Ειδικότερα, αποσκοπεί σε:
>> Συστηματική συλλογή πληροφοριών με σκοπό τη διάγνωση αναγκών
>> Ανάλυση και αποτίμηση των πληροφοριών που συγκεντρώνονται και αφορούν σε διάφορες εκφάνσεις της λειτουργίας του σχολείου
>> Διευκόλυνση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων που καλείται ο σχολικός οργανισμός να πάρει για την ανάπτυξη, βελτίωση και πρόοδό του.
Τα πέντε στάδια της διαδικασίας της αυτοαξιολόγησης είναι:
- Σύσταση Επιτροπής Αυτοαξιολόγησης: Η επιτυχής υλοποίηση της αυτοαξιολόγησης προϋποθέτει τη δημιουργία μιας πολυμερούς Ομάδας Αυτοαξιολόγησης, η οποία θα έχει την ευθύνη του συντονισμού της όλης διαδικασίας. Στην Επιτροπή συμμετέχουν ο διευθυντής, ένας βοηθός διευθυντής ή βοηθός διευθυντής Α΄ και ένας τουλάχιστον εκπαιδευτικός με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε θέματα αυτοαξιολόγησης. Την όλη εποπτεία κι ευθύνη για την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας έχει ο Διευθυντής. Στην περίπτωση μικρών δημοτικών σχολείων και νηπιαγωγείων (2-5 εκπαιδευτικοί), στην επιτροπή συμμετέχει όλο το διδακτικό προσωπικό.
- Συλλογή δεδομένων για διάγνωση αναγκών: Βασικό στάδιο της αυτοαξιολόγησης αποτελεί η συστηματική διερεύνηση των αναγκών της σχολικής μονάδας, μέσω της συλλογής δεδομένων για το σχολικό περιβάλλον. Η ανάλυση του σχολικού περιβάλλοντος επικεντρώνεται κυρίως σε θέματα που αφορούν στην ηγεσία, το σχολικό κλίμα, την κουλτούρα, τις διδακτικές πρακτικές και τις σχέσεις μεταξύ των μελών της σχολικής κοινότητας.
- Καθορισμός βασικής προτεραιότητας (πεδίου εστίασης) και στόχων: Στη βάση της διάγνωσης αναγκών και της ανάλυσης των δεδομένων διενεργείται, στη συνέχεια, ο καθορισμός της βασικής περιοχής προς βελτίωση. Στην όλη διαδικασία απαραίτητο στοιχείο είναι η σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας των εμπλεκομένων (καθηγητικού/διδασκαλικού συλλόγου), κατόπιν συζήτησης και αξιοποιώντας τα δεδομένα που έχουν προκύψει από τη διάγνωση αναγκών. Σε αυτό το στάδιο καθορίζονται οι στόχοι, δηλ. τι χρειάζεται να βελτιωθεί.
- Καταρτισμός Ενιαίου Σχεδίου Δράσης Βελτίωσης: Αυτό αποτελεί τον πυρήνα της αυτοαξιολόγησης και περιλαμβάνει συγκεκριμένα μέτρα και παρεμβάσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της σχολικής λειτουργίας. Ένα αποτελεσματικό σχέδιο δράσης περιλαμβάνει σαφείς στόχους και δραστηριότητες για την επίτευξή τους, λαμβάνοντας υπόψη τους διαθέσιμους πόρους, κατανομή ρόλων, ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα, κριτήρια και μέσα/τρόπους διαμορφωτικής αξιολόγησης των δράσεων. Το Ενιαίο Σχέδιο κάθε σχολικής μονάδας αναπτύσσεται και υλοποιείται μέσα από συλλογικές διαδικασίες και είναι προσανατολισμένο στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Στον γενικό σχεδιασμό του περιλαμβάνονται και τα εξής: α) Σχέδιο Επαγγελματικής Μάθησης των εκπαιδευτικών και β) Σχέδιο Δράσης για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Ενδοσχολικής Βίας, στη βάση της υφιστάμενης Νομοθεσίας και των Κανονισμών Λειτουργίας των Δημόσιων Σχολείων.
- Εφαρμογή και Αξιολόγηση Σχεδίου Δράσης: Η υλοποίηση του σχεδίου δράσης απαιτεί συνεχή παρακολούθηση, ευελιξία και δυνατότητα αναπροσαρμογής του. Για την αξιολόγηση της πορείας εφαρμογής, η κάθε σχολική μονάδα θα μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορα ερευνητικά εργαλεία, όπως ερωτηματολόγια, δελτία εξόδου, συνεντεύξεις, παρατηρήσεις και αναστοχαστικές συναντήσεις.
Όσον αφορά στην αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου, μέσα στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας, αυτή βασίζεται στους ακόλουθους παράγοντες:
>> Ηγεσία: Η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα ενός σχολείου επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη Διεύθυνσή του και την ηγετική συμπεριφορά του διευθυντή.
>> Παιδαγωγικό πλαίσιο: Οι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί σχεδιάζουν τα μαθήματά τους ώστε αυτά να έχουν σαφείς μαθησιακούς στόχους, εφαρμόζουν ποικίλες διδακτικές προσεγγίσεις για την ενεργοποίηση των μαθητών τους και διαφοροποιούν τη διδασκαλία τους στη βάση της μαθησιακής ετοιμότητάς τους.
>> Κοινωνικό πλαίσιο: Η συνεργασία και η καλή επικοινωνία με στόχο τη βελτίωση της λειτουργίας του σχολείου και κατ’ επέκταση των μαθησιακών αποτελεσμάτων αποτελούν βασικές εμφάσεις. Η ανάπτυξη ενός θετικού κοινωνικού πλαισίου στο σχολείο αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία κοινότητας μάθησης μεταξύ του προσωπικού και των μαθητών.
>> Επαγγελματική μάθηση: Η επαγγελματική μάθηση των εκπαιδευτικών είναι θεμελιώδης για την ενίσχυση της ποιότητας της εκπαίδευσης με άμεση επίδραση στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων.
>> Υποδομές: Οι κατάλληλες υποδομές και η επάρκεια των διαθέσιμων πόρων αποτελούν βάση για την αποτελεσματική λειτουργία και ανάπτυξη κάθε σχολικής μονάδας. Βασική επιδίωξη κάθε σχολείου είναι η ασφάλεια των κτηριακών εγκαταστάσεων, καθώς και η τήρηση των απαραίτητων μέτρων ασφάλειας από όλους.
Με προεκτάσεις και στα μαθησιακά αποτελέσματα
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις οδηγίες που δίνονται στα σχολεία για την αυτοαξιολόγηση τους, έχει και ο αντίκτυπος αυτής στους μαθητές τους. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται, σύμφωνα με ερευνητικά πορίσματα η σημασία της αυτοαξιολόγησης είναι καθοριστική για κάθε σχολική μονάδα.
Σε έρευνά τους οι Kyriakides και Pashiardis (2005) εντόπισαν πως οι μαθητές/μαθήτριες που φοιτούσαν σε σχολεία τα οποία έκαναν χρήση της αυτοαξιολόγησης παρουσίασαν, με την ολοκλήρωση του προγράμματος, καλύτερα αποτελέσματα στα Eλληνικά και στα Mαθηματικά. Τα ίδια υψηλά επίπεδα επίδοσης αυτών των μαθητών διαπιστώθηκαν σε αντίστοιχες αξιολογήσεις έξι μήνες μετά το τέλος της εφαρμογής του προγράμματος, καταδεικνύοντας με τον πιο έκδηλο τρόπο τη διατήρηση των θετικών επιδράσεων της διαδικασίας της αυτοαξιολόγησης.
Επιπρόσθετα, η αυτοαξιολόγηση, σύμφωνα με τον Hopkins (1989), μπορεί να οδηγήσει στην επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, αφού περιλαμβάνει την παροχή εποικοδομητικής και συστηματικής ανατροφοδότησης με τέτοιο τρόπο, ώστε να επισημαίνονται οι ιδιαίτερες ανάγκες των εκπαιδευτικών μέσα στο συγκείμενο της ίδιας της σχολικής μονάδας. Έτσι, διασφαλίζεται η σύζευξη της επαγγελματικής ανάπτυξης των ίδιων των εκπαιδευτικών ως ατόμων, με την εξυπηρέτηση των αναγκών της σχολικής μονάδας, στην οποία ο εκπαιδευτικός ανήκει και εργάζεται, καθώς και η βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους με την εμπλοκή τους σε συνεχή αναστοχασμό, όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται στο έγγραφο του υπουργείου Παιδείας.
