Του Jonathan Levin
Μιλώντας σε επιτροπή της ομοσπονδιακής Γερουσίας των ΗΠΑ το 1987, ο τότε πρόεδρος της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας της χώρας (Federal Reserve), Άλαν Γκρίνσπαν, είχε δηλώσει: “Αν σας φαίνομαι υπερβολικά σαφής, τότε μάλλον παρερμηνεύσατε αυτά που είπα”. Αναρωτιέμαι αν ο σημερινός επικεφαλής της Fed, Τζερόμ Πάουελ, σκέφτεται το ίδιο.
Στην πολυαναμενόμενη ομιλία του στο ετήσιο συμπόσιο της κεντρικής τράπεζας στο Jackson Hole, στο Γουαϊόμινγκ, την Παρασκευή, ο Πάουελ ανέφερε ότι οι προοπτικές της οικονομίας “ενδέχεται να δικαιολογούν προσαρμογή” της νομισματικής πολιτικής. Οι δηλώσεις αυτές εκτόξευσαν τις αγορές μετοχών και ομολόγων, καθώς οι επενδυτές θεώρησαν ότι η Fed θα προχωρήσει σίγουρα σε μείωση επιτοκίων στη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου. Ο δείκτης S&P 500 κατέγραψε τη μεγαλύτερη ημερήσια άνοδό του από τον Μάιο, ενώ οι αποδόσεις των αμερικανικών κρατικών ομολόγων υποχώρησαν απότομα, προεξοφλώντας χαμηλότερο κόστος δανεισμού στην οικονομία.
Εκείνο το οποίο χάθηκε στη βιαστική, σχεδόν πανηγυρική αντίδραση, ήταν η ουσία μιας ομιλίας που αφορούσε κυρίως την εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στους κινδύνους που προέρχονται από την αγορά εργασίας και τον πληθωρισμό. Υπάρχει επίσης η αμηχανία ότι, αν η Fed τελικά μειώσει τα επιτόκια, αυτό μπορεί να συμβεί επειδή η οικονομία αντιμετωπίζει προβλήματα και όχι επειδή η σταθεροποίηση του πληθωρισμού το επιτρέπει.
Ο ίδιος ο Πάουελ αναγνώρισε ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν μπροστά τους ένα δύσκολο έργο, υπό τη διπλή εντολή της Fed για μέγιστη απασχόληση και σταθερές τιμές. Παρά το χαμηλό ποσοστό ανεργίας, τα στοιχεία για την αγορά εργασίας δείχνουν σημάδια αστάθειας, την ώρα που ο πληθωρισμός παραμένει ελαφρώς πάνω από τον στόχο του 2%. Όπως χαρακτηριστικά είπε:
“Όταν οι στόχοι μας βρίσκονται σε διάσταση μεταξύ τους, το πλαίσιο μάς καλεί να ισορροπήσουμε και τις δύο πλευρές της διπλής εντολής. Το βασικό επιτόκιο βρίσκεται πλέον 100 μονάδες βάσης πιο κοντά στο ουδέτερο επίπεδο σε σχέση με έναν χρόνο πριν και η σταθερότητα του ποσοστού ανεργίας, καθώς και άλλων δεικτών της αγοράς εργασίας, μάς επιτρέπουν να προχωρούμε με προσοχή στις αποφάσεις μας. Ωστόσο, καθώς η πολιτική παραμένει σε περιοριστικό έδαφος, οι προοπτικές και η μεταβαλλόμενη ισορροπία κινδύνων μπορεί να δικαιολογούν προσαρμογή της στάσης μας”.
Για να το κάνει σαφές, πρόσθεσε: “Η νομισματική πολιτική δεν ακολουθεί προκαθορισμένη πορεία”.
Δυστυχώς οι αγορές δεν άκουσαν με προσοχή όσα είπε ο Πάουελ την Παρασκευή στο Jackson Hole
Όταν ένας από τους δύο στόχους της Fed βρίσκεται εκτός ελέγχου —όπως με τον πληθωρισμό 9,1% το 2022—, είναι σχετικά εύκολο να διαμορφωθεί συναίνεση για δράση. Στους τελευταίους μήνες, όμως, οι οικονομολόγοι και οι κεντρικοί τραπεζίτες διχάζονται: τα οπισθοβαρή δεδομένα δείχνουν μια οικονομία σε γενικές γραμμές ισορροπημένη, αλλά με ανησυχητικά σημάδια. Η απόφαση του Ιουλίου να παραμείνουν αμετάβλητα τα επιτόκια στο 4,25%-4,5% προκάλεσε δύο διαφωνίες από μέλη του Δ.Σ. της Fed – για πρώτη φορά από το 1992.
Περαιτέρω σύγχυση προκαλεί η μεταναστευτική πολιτική, η οποία περιορίζει την προσφορά εργασίας, καθιστώντας δύσκολο να εκτιμηθεί ποιος ρυθμός αύξησης της απασχόλησης επαρκεί για να διατηρηθεί σταθερό το ποσοστό ανεργίας. “Συνολικά, αν και η αγορά εργασίας φαίνεται ισορροπημένη, πρόκειται για μια ιδιότυπη ισορροπία που προκύπτει από τη σημαντική επιβράδυνση τόσο στην προσφορά όσο και στη ζήτηση εργαζομένων”, σημείωσε ο Πάουελ. “Αυτή η ασυνήθιστη κατάσταση υποδηλώνει ότι οι καθοδικοί κίνδυνοι για την απασχόληση αυξάνονται. Και αν αυτοί οι κίνδυνοι υλοποιηθούν, μπορούν να εκδηλωθούν γρήγορα, με απότομες απολύσεις και αύξηση της ανεργίας”.
Με άλλα λόγια, ο βασικός λόγος για πιθανές μειώσεις επιτοκίων είναι η ανησυχία για επιδείνωση της οικονομίας. Ο Πάουελ σημείωσε επίσης ότι η ανάπτυξη του ΑΕΠ στο πρώτο εξάμηνο ήταν περίπου η μισή σε σχέση με το 2024, εξαιτίας και της κάμψης της κατανάλωσης — όχι ακριβώς ένα υπόβαθρο για μια βιώσιμη ανοδική αγορά μετοχών.
Οι δασμοί και οι κίνδυνοι για τον πληθωρισμό
Πολλοί οικονομολόγοι εξακολουθούν να ανησυχούν ότι οι δασμοί που επιβάλλει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θα συνεχίσουν να αυξάνουν τις τιμές αγαθών τους επόμενους μήνες και τρίμηνα. Μέχρι στιγμής, ο αντίκτυπος ήταν περιορισμένος, καθώς οι επιχειρήσεις αξιοποίησαν αποθέματα ή αποδέχθηκαν χαμηλότερα περιθώρια κέρδους στις εισαγωγές. Ωστόσο, σε προϊόντα υψηλής αξίας όπως τα καινούργια αυτοκίνητα, οι αναλυτές της αγοράς αναμένουν αυξήσεις τιμών προς τα τέλη του έτους, με την κυκλοφορία των μοντέλων του 2026.
Το ερώτημα είναι αν αυτό δικαιολογεί πιο αυστηρή νομισματική πολιτική. Τα “περιστέρια” (doves) υποστηρίζουν ότι τέτοιες “μονοσυμβαντικές” αυξήσεις τιμών θα πρέπει να αγνοηθούν και θα απορροφηθούν σταδιακά από τα δεδομένα. Τα “γεράκια” (hawks), αντίθετα, ανησυχούν ότι οι δασμοί έρχονται σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ βιώνουν αυξημένο πληθωρισμό εδώ και σχεδόν πέντε χρόνια, με μια διαδικασία που δεν εξελίσσεται ούτε γρήγορα ούτε ομαλά. Καθώς οι πληθωριστικές προσδοκίες έχουν αυτοτροφοδοτούμενο χαρακτήρα, οι κοινωνίες που συνηθίζουν τον πληθωρισμό ως “κανονικότητα” δυσκολεύονται να τον ξεριζώσουν.
Ο Πάουελ έδειξε να τάσσεται στην πλευρά όσων θεωρούν ότι οι επιπτώσεις των δασμών θα πρέπει να ιδωθούν ως παροδικές. Ωστόσο, αναγνώρισε τις ανησυχίες και τόνισε: “Δεν μπορούμε να θεωρούμε δεδομένη τη σταθερότητα των πληθωριστικών προσδοκιών”.
Πολιτική πίεση από τον Λευκό Οίκο
Η αντίληψη περί “ήπιας” στροφής της ομιλίας μπορεί σε κάποιο βαθμό να τον ευνοήσει. Παράλληλα με τα οικονομικά διλήμματα, ο Πάουελ έχει να αντιμετωπίσει και τις πιέσεις του Τραμπ για σημαντικές μειώσεις επιτοκίων. Ο Αμερικανός πρόεδρος απειλεί επίσης με αποπομπή του μέλους του διοικητικού συμβουλίου της Fed, Λίζα Κουκ, λόγω καταγγελιών για πιθανή εμπλοκή σε υποθέσεις στεγαστικών δανείων – μια κίνηση που ευθυγραμμίζεται με την προσπάθεια του Λευκού Οίκου να αποκτήσει μεγαλύτερη επιρροή στην επιτροπή νομισματικής πολιτικής.
Σε καμία περίπτωση η ομιλία του Πάουελ δεν έδειξε σημάδια υποχώρησης στις πιέσεις του Τραμπ, ο οποίος θεωρεί το χρηματιστήριο ως μέτρο της προεδρικής του επιτυχίας.
Τι ακολουθεί
Είναι πιθανό οι αγορές να υπερερμήνευσαν τον “ήπιο” τόνο της ομιλίας ή να είχαν προεξοφλήσει μια πιο “σκληρή” στάση. Η πραγματικότητα ήταν πιο πεζή, αλλά απολύτως ταιριαστή με την περίσταση. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, η Fed φαίνεται έτοιμη να μειώσει τα επιτόκια τον επόμενο μήνα και να συνεχίσει στη συνέχεια μια σταδιακή, προσεκτική πορεία, αναζητώντας το κατάλληλο επίπεδο επιτοκίων για βιώσιμη ανάπτυξη με χαμηλό πληθωρισμό.
Ωστόσο, οι προοπτικές παραμένουν εξαιρετικά αβέβαιες και η χαλάρωση της πολιτικής ενδέχεται να προχωρήσει πιο αργά απ’ ό,τι αναμένουν οι αγορές.
BloombergOpinion
