Σημερινή έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας φέρνει στο φως σειρά σοβαρών παρανομιών στο Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, αποδεικνύοντας πλήρη αδράνεια και υποβαθμισμένη λειτουργία στις περιβαλλοντικές και διαχειριστικές υποχρεώσεις του κράτους.
Σοβαρές καταγγελίες, πολλαπλές παρανομίες, αυθαιρεσίες και γενικευμένη διοικητική δυσλειτουργία αποκαλύπτει η νέα ειδική έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η οποία αφορά τον έλεγχο του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και των αρμόδιων Γενικών Διευθύνσεων (Γεωργίας & Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος).
Η έκθεση περιλαμβάνει παρακολουθήσεις προηγούμενων ελέγχων (follow-up) και εξέταση δειγματοληπτικών συναλλαγών και αποτυπώνει σειρά παραβάσεων περιβαλλοντικής και πολεοδομικής νομοθεσίας, με καθυστερήσεις και αδράνεια σε κρίσιμα ζητήματα.
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ήδη παραπεμφθεί στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) για δύο σοβαρές περιβαλλοντικές παραβάσεις:
Οδηγία Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ): Καθυστέρηση στην υιοθέτηση ειδικών στόχων διατήρησης και διαχειριστικών μέτρων, παρά τις υποδείξεις από το 2021 και τη δέσμευση για 27 διατάγματα έως το τέλος του 2025.
Οδηγία 99/31/ΕΚ για τις χωματερές Βατί και Κοτσιάτη: Η Ε.Ε. ζήτησε εκ νέου την επιβολή χρηματικών κυρώσεων λόγω συνεχιζόμενης μη αποκατάστασης, 12 χρόνια μετά την πρώτη καταδίκη (2013). Η Κύπρος αντιμετωπίζει εκ νέου την ΕΕ λόγω μη πλήρους συμμόρφωσης με την Οδηγία 99/31/ΕΚ για την υγειονομική ταφή. Η ΕΕ παρέπεμψε την ΚΔ τον Μάιο 2025 λόγω καθυστερήσεων στην αποκατάσταση των χώρων υγειονομικής ταφής στο Βατί και Κοτσιάτη. Οι προσπάθειες έχουν παρουσίασει σημαντικές καθυστερήσεις, αυξάνοντας τον κίνδυνο οικονομικών κυρώσεων.
Κούκλια (Χερσόνησος Ακάμα): Αλλαγή πολεοδομικού καθεστώτος σε κρατική δασική γη, υπέρ συγκεκριμένης εταιρείας, χωρίς να ολοκληρωθεί η σχεδιαζόμενη ανταλλαγή τεμαχίων. Παρά την ακύρωση της προγραμματισμένης ανταλλαγής εκτάσεων, ιδιωτικά τεμάχια στα Κούκλια συνεχίζουν να απολαμβάνουν ευνοϊκό πολεοδομικό καθεστώς. Η Ελεγκτική Υπηρεσία είχε εκδώσει ειδική έκθεση, στο πλαίσιο της οποίας διαπιστώθηκαν σοβαρές παρατυπίες και ερευνήθηκε η συμμετοχή συγκεκριμένης εταιρείας. Η υπόθεση παραμένει υπό διερεύνηση από την Αστυνομία.
Η έκθεση καταγράφει περιπτώσεις ευνοϊκής μεταχείρισης εταιρειών και ΠΕΠ (Πολιτικά Εκτεθειμένα Πρόσωπα):
Αγία Θέκλα (Αμμόχωστος): Κατασκευές χωρίς άδειες σε τουριστική ανάπτυξη που ανήκε σε ΠΕΠ. Το Διοικητικό Δικαστήριο ακύρωσε τις απορρίψεις αδειών, επικρίνοντας ελλιπή περιβαλλοντική αξιολόγηση και αιτιολόγηση. Η έκθεση καταγράφει πολεοδομικές παραβάσεις από εταιρεία ΠΕΠ στην Επαρχία Αμμοχώστου. Πρόσθετοι όροφοι στην τουριστική ανάπτυξη χωρίς άδεια, ανεγέρσεις παραθεριστικών κατοικιών πριν από νομικώς απαιτούμενες εγκρίσεις. Το Διοικητικό Δικαστήριο ακύρωσε αποφάσεις Πολεοδομικών Αρχών το 2025, επικαλούμενο ανεπαρκή δικαιολόγηση και αξιολόγηση.
Τεράστιο ζήτημα προκύπτει με τις χρονίζουσες παρανομίες στον Ακάμα. Παρά την ανακοίνωση κατεδαφίσεων, παράνομα υποστατικά (εστιατόρια και αναψυκτήρια) εξακολουθούν να υπάρχουν σε προστατευόμενες περιοχές της Χερσονήσου Ακάμα. Η Ελεγκτική Υπηρεσία εντόπισε τα υποστατικά επιτόπου, ζητώντας από τις τοπικές Αρχές άμεσες ενέργειες. Ο Δήμος Ακάμα, ως ο πλέον αρμόδιος, καταβάλλει έντονες προσπάθειες, είτε με εξώδικα, είτε με άλλα διαθέσιμα μέσα, να απομακρύνει τις παράνομες κατασκευές.
Τον Φεβρουάριο του 2025 το Επαρχιακό Δικαστήριο Πάφου εξέτασε απόφαση Ιανουαρίου 2025 για μια παράνομη επίσης κατασκευή στην Κοινότητα Ίνειας εντός της Χερσονήσου Ακάμα στη βάση της οποίας διέταξε την έκδοση Διατάγματος κατεδάφισης της υπό αναφορά οικοδομής και της περίφραξης που ανεγέρθηκε, εντός δύο μηνών εκτός αν στο μεταξύ ληφθεί άδεια από την αρμόδια Αρχή.
Πυρκαγιές σε μονάδες ανακύκλωσης
Επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές σε εργοστάσια ανακύκλωσης (Γέρι – Ιδάλιο), ανάμεσά τους και μονάδα επεξεργασίας επικίνδυνων αποβλήτων, προκάλεσαν ανησυχίες για δημόσια υγεία. Το Τμήμα Περιβάλλοντος προχώρησε σε επανέκδοση αδειών με αυξημένα μέτρα πυροπροστασίας. Μετά από πυρκαγιά τον Δεκέμβριο του 2024 σε μονάδα επεξεργασίας επικίνδυνων αποβλήτων στο Γέρι–Ιδάλιο, η Ελεγκτική Υπηρεσία κατήγγειλε σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Αν και υπήρξε αντίδραση από το Τμήμα Περιβάλλοντος με αυστηροποίηση των αδειών, επιβάλλοντας μέτρα πυροπροστασίας, ζητήθηκε η κατάθεση σχεδίου αποκατάστασης από τους φορείς εκμετάλλευσης και τέθηκε σε ισχύ απαγόρευση εισόδου στον χώρο μέχρι πλήρους διαχείρισης επιπτώσεων.
Παρανομίες επί παρανομιών με παρεμβάσεις σε ποτάμια και αυθαίρετες κατασκευές. Καταγγελίες εξετάστηκαν για παράνομες κατασκευές στον ποταμό Κρυό (Πάνω Πλάτρες), στον Άμαθο (Διερώνα – Πραστειό Κελλακίου), ενώ έχουν εντοπιστεί παραβάσεις και στην Τίμη Β’, όπου οικιστικά κτίσματα ανεγέρθηκαν αυθαίρετα σε κρατικό κτηνοτροφικό οικόπεδο.
Ανεγέρθηκε ιδιωτική κατοικία εντός ή πλησίον της κοίτης του ποταμού Κρυού στην Κοινότητα Πάνω Πλατρών, χωρίς ισχύουσα άδεια οικοδομής. Το έργο βρίσκεται σε εξέλιξη παρά τη λήξη της άδειας, ενώ έχει εκδοθεί Διάταγμα Αναστολής Εργασιών και αναμένονται χωρομετρικές μελέτες για την τεκμηρίωση τυχόν επέμβασης στην κοίτη.
Ο έλεγχος εντόπισε εκτεταμένες επεμβάσεις στην κοίτη του ποταμού Άμαθου, μεταξύ Διερώνας και Πραστειού Κελλακίου. Δημιουργήθηκαν τεχνητές λίμνες και κιόσκια, ενώ η προσέλευση στο χώρο επιτρέπεται με την αγορά ακριβού εισιτηρίου. Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) επιβεβαίωσε τις παράνομες εργασίες και απέστειλε επιστολή προειδοποίησης, ενώ το Τμήμα Κτηματολογίου ολοκλήρωσε τις χωρομετρικές μελέτες για την τεκμηρίωση των παράνομων επεμβάσεων.
Στην Κτηνοτροφική Περιοχή Τίμης Β, μισθωτής ανέγειρε το 1996 παράνομα υποστατικά σε κτηνοτροφικό οικόπεδο που διαχειρίζεται το Τμήμα Γεωργίας (ΤΓ) και η Πολεοδομική Αρχή Πάφου χορήγησε πολεοδομικές άδειες, που αφορούσαν σε προσθηκομετατροπές και αλλαγή χρήσης των υποστατικών, χωρίς την προαπαιτούμενη συγκατάθεση του Τμήματος, ως ιδιοκτήτη. Παρά το γεγονός ότι η σύμβαση μίσθωσης του υπό αναφορά κτηνοτροφικού οικοπέδου έληξε στις 31.10.2023, ο μισθωτής εξακολουθεί να το κατέχει παράνομα. Το ΤΓ, διαχρονικά, απέτυχε να ασκήσει επαρκή διοικητική εποπτεία για το θέμα. Κατόπιν σχετικής ενημέρωσης από την Ελεγκτική Υπηρεσία, ο Γενικός Εισαγγελέας προώθησε, τον Ιανουάριο του 2023 το θέμα στην Αστυνομία και η διερεύνηση της υπόθεσης βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.
Παράνομα υποστατικά εντός Natura 2000
Μεγάλη κτηνοτροφική μονάδα εξακολουθεί να λειτουργεί παράνομα εντός προστατευόμενης περιοχής Natura 2000 από το 2015. Παρά δικαστική απόφαση κατεδάφισης και παρεμβάσεις του Ελεγκτή, τα υποστατικά παραμένουν, με την υπόθεση να έχει διαβιβαστεί στην Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς. Σε απάντηση της Γενικής Διεύθυνσης Γεωργίας προς την Ελεγκτική Υπηρεσία σημειώνεται ότι «σε συνεννόηση των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών και του ιδιοκτήτη της κτηνοτροφικής μονάδας γίνονται προσπάθειες για σήμανση των ζώων». Περαιτέρω, σημειώνεται ότι κάτω από τον συντονισμό των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών γίνονται προσπάθειες για τη μετεγκατάσταση της εκμετάλλευσης σε χώρο όπου υπάρχει η δυνατότητα αδειοδότησής της με την πλήρη εφαρμογή της νομοθεσίας, τόσο από μέρους του υπεύθυνου της εκμετάλλευσης, όσο και από μέρους Τμημάτων του Υπουργείου.
Χωρίς περιβαλλοντική μελέτη το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης
Το έργο του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λακατάμειας ξεκίνησε χωρίς τη διενέργεια Μελέτης Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον, παρά τη σχετική υπόδειξη του Τμήματος Περιβάλλοντος. Παρόλα αυτά, οι Αρχές θεωρούν ότι δεν επηρεάστηκε το υπόγειο υδροφόρο σύστημα.
Το έργο ΚΠΕΛ, ύψους 11,8 χλμ στο πλαίσιο του Γραμμικού Πάρκου Πεδιαίου, ξεκίνησε χωρίς την απαιτούμενη Μελέτη Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, παρά τις σαφείς υποδείξεις του ΤΠ ήδη από τον Ιούλιο 2021. Το Τμήμα ολοκληρώνει συνεχή παρακολούθηση και θεωρεί ότι το έργο έχει μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και μπορεί να ολοκληρωθεί με περιβαλλοντικά αποδεκτό τρόπο.
Εκτεταμένες οικονομικές και διαχειριστικές παρατυπίες
Η έκθεση εντοπίζει σειρά από αδυναμίες και λογιστικές παραλείψεις σε συναλλαγές του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ):
Λάθη σε τιμολόγια ύδρευσης: Ενδείξεις υδρομετρητών καταχωρούνται ως μηδενικές.
Ανεπαρκής τεκμηρίωση πληρωμών: Πληρωμές άνω των €2 εκατ. χωρίς τα αναγκαία παραστατικά.
Αμφιλεγόμενες πληρωμές σε μονάδες αφαλάτωσης: Παραποιήσεις τιμολογίων και απόκλιση από συμβατικές τιμές.
Αδιευκρίνιστα υπόλοιπα καταθέσεων: Εκκρεμή ποσά και έλλειμμα €207.492 στον λογαριασμό ΦΠΑ.
Παρατυπίες στη λειτουργία καντίνας του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών (ΙΓΕ): Διαδοχικές ανανεώσεις σύμβασης χωρίς διαγωνισμό και σταδιακή μείωση ενοικίου.
Κατασκευή πάρκου εντός Natura 2000 Στην Αλυκή Λάρνακας πραγματοποιήθηκε αναδιαμόρφωση πάρκου μέσα σε περιοχή του Δικτύου Natura 2000 χωρίς ιδιαίτερη Οικολογική Αξιολόγηση. Αν και η Υπηρεσία Θήρας και το Τμήμα Περιβάλλοντος είχαν θέσει όρους, η κατασκευή ανασχέθηκε προσωρινά, ενώ ήδη λήφθηκαν μέτρα περιορισμού της όχλησης σε μικρές ομάδες (πεζογέφυρα κ.λπ).
Συμπεράσματα Ελεγκτικής Υπηρεσίας
Ο Γενικός Ελεγκτής, Ανδρέας Παπακωνσταντίνου, καταλήγει σε αυστηρή αποτίμηση: «Εντοπίζονται αδικαιολόγητες καθυστερήσεις στη συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας με ευρωπαϊκές οδηγίες για περιβαλλοντικά ζητήματα. Παρατηρείται επίσης σημαντική δυσκινησία του κράτους να υιοθετήσει δραστικά και άμεσα θεραπευτικά μέτρα όπου εντοπίζονται παραβιάσεις και παρανομίες».
Η Ελεγκτική Υπηρεσία καλεί το Υπουργείο Γεωργίας και τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες σε ουσιαστική ανάληψη ευθυνών και άμεση διόρθωση των χρόνιων παθογενειών που θέτουν σε κίνδυνο το περιβάλλον, τη δημόσια υγεία και τη χρηστή διοίκηση.
