Ουκ ολίγα είναι τα ζευγάρια ή και οι μονήρεις στη χώρα μας που δεν μπορούν να αποκτήσουν αυτό που ποθούν διακαώς. Ένα παιδί. Την ίδια ώρα, δεν είναι λίγα τα παιδιά εκείνα που αναζητούν απεγνωσμένα τη μητρική αγάπη και την πατρική θαλπωρή. Η μόνη ελπίδα που απομένει είτε στη μία περίπτωση είτε στην άλλη είναι η υιοθεσία.
Τι συμβαίνει, όμως όταν κάποιος πάρει τελικά την απόφαση να υιοθετήσει ένα παιδί; Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται σήμερα, τι θα αλλάξει -ελπίζουμε σύντομα-, τι ισχύει με τις διακρατικές υιοθεσίες και γιατί τα τελευταία χρόνια καταγράφουν μείωση με αποτέλεσμα σήμερα να είναι μηδενικές;
Ο «Φ» ανοίγει σήμερα το κεφάλαιο των υιοθεσιών στην Κύπρο, με αφορμή την προωθούμενη τροποποίηση της υφιστάμενης νομοθεσίας, η οποία χρονολογείται από το 1995 και η αντικατάσταση της κρίθηκε αναγκαία.
Υιοθεσία σε τέσσερα στάδια
Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε πως οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, ενεργούν ως αρμόδια Αρχή σε όλα τα στάδια της διαδικασίας της υιοθεσίας, από την υποβολή της αίτησης μέχρι και την ολοκλήρωση της. Όπως μας λέχθηκε από το Υφυπουργείο Πρόνοιας, οι αρμόδιοι λειτουργοί καλούνται να υποβάλουν εκθέσεις, με επίκεντρο τη διασφάλιση του συμφέροντος του προς υιοθεσία παιδιού σε μια νομική και αμετάκλητη πράξη.
Οι πολίτες που επιθυμούν να προχωρήσουν σε υιοθεσία υποβάλλουν εγγράφως το αίτημα τους στον Επαρχιακό Λειτουργό Ευημερίας της επαρχίας διαμονής τους για να εξεταστεί η αίτηση τους όσον αφορά την καταλληλότητα τους. Ακολούθως λαμβάνουν πιστοποιητικό καταλληλότητας με ισχύ για δύο έτη και συμπεριλαμβάνονται στο μητρώο εγκεκριμένων υποψηφίων γονέων.
Η υιοθεσία χωρίζεται στα ακόλουθα τέσσερα στάδια:
1. Η διαδικασία έγκρισης της καταλληλότητας αιτητών.
2. Η εξεύρεση παιδιού προς υιοθεσία και το συνταίριασμα με συγκεκριμένο εγκεκριμένο ζευγάρι (σημειώνεται ότι δεν μπορεί να καθοριστεί χρονοδιάγραμμα).
3. Η τοποθέτηση παιδιού και η έκδοση δικαστικού διατάγματος υιοθεσίας.
4. Η στήριξη των υιοθετούντων γονέων και του υιοθετημένου παιδιού μετά την υιοθεσία.
Οι ενδιαφερόμενοι δύνανται να ενημερωθούν αναφορικά με τις διαδικασίες υιοθεσίας από την ιστοσελίδα των ΥΚΕ ή με επικοινωνία με τα κατά τόπους επαρχιακά γραφεία των ΥΚΕ στα οποία μπορούν να αποταθούν και να τύχουν σχετικής καθοδήγησης.
Στο ερώτημα πόσο χρόνο διαρκεί η όλη διαδικασία, σύμφωνα με το αρμόδιο Υφυπουργείο, ο μέσος όρος των μηνών που διαρκεί η διαδικασία της υιοθεσίας μέχρι την ολοκλήρωση της, αυτός δεν είναι δυνατόν να υπολογιστεί αφού για κάθε ζευγάρι μπορεί να προκύπτουν διαφορετικές ιδιαίτερες συνθήκες κατά τη διαδικασία ενώ καθοριστικό ρόλο για τον χρόνο που θα διαρκέσει παίζει ο εντοπισμός παιδιού διαθέσιμου για υιοθεσία και η επιλογή του ζευγαριού να προχωρήσει με εθνική ή διακρατική υιοθεσία.
Όσον αφορά το προβλεπόμενο κόστος, για τις εθνικές υιοθεσίες, δεν υπάρχει ενώ για τις διακρατικές υιοθεσίες, το κόστος που επιβαρύνει τους υποψήφιους υιοθετούντες γονείς είναι η πιστοποίηση και η μετάφραση των εγγράφων ανάλογα με τη χώρα υποβολής της αίτησης, καθώς επίσης και τα έξοδα μετάβασης τους στη χώρα καταγωγής του παιδιού, σε περίπτωση που υπάρξει συνταίριασμα με διαθέσιμο προς υιοθεσία παιδί.
Σημειώνεται πως τη δεδομένη στιγμή δεν υπάρχουν διαθέσιμα προς υιοθεσία παιδιά.
Την ίδια στιγμή, στον κατάλογο υποψήφιων υιοθετούντων γονέων περιλαμβάνονται 40 αιτούντες. Πρόκειται για αιτήσεις που έχουν εγκριθεί και βρίσκονται στην αναμονή για να υιοθετήσουν ένα παιδί.
Μείωση διακρατικών υιοθεσιών
Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε στον «Φ» το αρμόδιο Υφυπουργείο τα τελευταία 10 χρόνια έγιναν συνολικά 615 υιοθεσίες (εθνικές και διακρατικές). Συγκεκριμένα, το 2015 έγιναν συνολικά 98 υιοθεσίας (76 εθνικές και 22 διακρατικές), το 2016 102 (79 εθνικές και 23 διακρατικές), το 2017 66 (45 εθνικές και 21 διακρατικές), ενώ από το 2018 και έκτοτε παρατηρείται σταδιακή μείωση κυρίως λόγω της κατακόρυφης μείωσης των διακρατικών. Ειδικότερα τα έτη 2019 και 2020 έγιναν 46 υιοθεσίες ανά έτος αντίστοιχα (41 εθνικές και 5 διακρατικές, το 2021 57 (48 εθνικές και 9 διακρατικές), το 2022 έγιναν 28 υιοθεσίες (21 εθνικές και 7 διακρατικές), το 2023 26 (25 εθνικές και μόλις μία διακρατική), ενώ το 2024 έγιναν 60 υιοθεσίες, όλες εθνικές και φέτος του πρώτους 10 μήνες του έτους έγιναν 20 εθνικές υιοθεσίες και καμία διακρατική.
| Έτος | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 10/2025 |
| Εθνικές | 76 | 79 | 45 | 63 | 41 | 41 | 48 | 21 | 25 | 60 | 20 |
| Διακρατικές | 22 | 23 | 21 | 24 | 5 | 5 | 9 | 7 | 1 | 0 | 0 |
| 98 | 102 | 66 | 87 | 46 | 46 | 57 | 28 | 26 | 60 | 20 |
Σημειώνεται πως ο αριθμός των διαθέσιμων προς υιοθεσία παιδιών από το εξωτερικό είναι εξαιρετικά μικρός. Οι διακρατικές υιοθεσίες διέπονται από τον περί της Σύμβασης για την Προστασία των Παιδιών και για τη Συνεργασία αναφορικά με Διακρατική Υιοθεσία (Κυρωτικό) Νόμο, ο οποίος ρυθμίζει την επιτέλεση υιοθεσιών μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και των άλλων χωρών που έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση της Χάγης.
Η εν λόγω Σύμβαση, υποχρεώνει τα συμβαλλόμενα κράτη να λαμβάνουν μέτρα στήριξης της βιολογικής οικογένειας, ώστε η οικογένεια να παραμένει ενωμένη. Σε περίπτωση που εξαντληθούν τα μέτρα στήριξης της βιολογικής οικογένειας και κριθεί ότι είναι προς όφελος του παιδιού να υιοθετηθεί, τα κράτη οφείλουν να διασφαλίζουν ότι το παιδί θα παραμείνει στη χώρα καταγωγής του. Ένα παιδί προωθείται για διακρατική υιοθεσία μόνο όταν εξαντληθούν οι προαναφερόμενες παράμετροι και κριθεί ότι είναι προς το συμφέρον του η υιοθεσία του από άλλο κράτος, εξού και ο πολύ μικρός αριθμός παιδιών από το εξωτερικό, που υιοθετούνται.
Υπάρχουν υποψήφιοι που κάνουν πίσω
Σε ερώτημα κατά πόσον υπάρχουν περιπτώσεις υποψηφίων γονέων που απορρίπτονται, το Υφυπουργείο Πρόνοιας εξηγεί πως σκοπός της αξιολόγησης της καταλληλότητας ενός ζευγαριού για υιοθεσία είναι η σωστή προετοιμασία του ζεύγους και η συνεργασία του με ειδικούς επαγγελματίες, ώστε να καλυφθούν όλες οι πτυχές των θεμάτων που πιθανόν να προκύψουν από την ανατροφή ενός παιδιού, ώστε η απόφαση που θα λάβουν να είναι συνειδητοποιημένη, εφόσον πρόκειται για αμετάκλητη νομική πράξη. Κατά τη διαδικασία αυτή, σημειώνεται ότι υπάρχουν περιπτώσεις ζευγαριών που αποσύρουν την αίτηση τους.
Ποιες αλλαγές προωθούνται
Όσον αφορά το νομοσχέδιο με τίτλο «Ο περί Υιοθεσίας Νόμος του 2025», που εγκρίθηκε τον Φεβρουάριο 2025 και κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων για ψήφιση, αυτό αποσκοπεί στην αναθεώρηση της υφιστάμενης νομοθεσίας η οποία χρονολογείται από το 1995 και η αντικατάσταση της κρίθηκε αναγκαία εφόσον αρκετές πρόνοιές της χρήζουν επικαιροποίησης. Ο νέος προτεινόμενος Νόμος εκσυγχρονίζει τις διαδικασίες υιοθεσίας και εισάγει πρόνοιες με σκοπό τη διασφάλιση του καλύτερου συμφέροντος του παιδιού με σεβασμό προς τα θεμελιώδη δικαιώματα του όπως αυτά αναγνωρίζονται από διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις. Ταυτόχρονα ρυθμίζει σε ένα ενιαίο κείμενο τόσο τις εθνικές όσο και τις διακρατικές υιοθεσίες.
Μεταξύ άλλων το προτεινόμενο νομοσχέδιο προβλέπει:
- Την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και υποχρεωτική συνεργασία των υιοθετούντων γονέων και του παιδιού με τις ΥΚΕ για περίοδο πέντε χρόνων ή μέχρι την ενηλικίωση, όποιο επέλθει νωρίτερα.
- Την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, με ψυχολόγο για τουλάχιστον τρεις συνεδρίες ετησίως για περίοδο πέντε ετών από την ημερομηνία έκδοσης του διατάγματος.
- Την υποχρεωτική συμμετοχή αιτητών, επιμελητών και υιοθετούντων σε εκπαιδευτικά προγράμματα. Η εκπαίδευση στοχεύει στην καλύτερη κατανόηση των αναγκών του παιδιού γενικά και ιδιαίτερα του υιοθετημένου παιδιού.
- Την εισαγωγή και του απλού διατάγματος υιοθεσίας, το οποίο επιτρέπει την διατήρηση επικοινωνίας του παιδιού με την βιολογική του οικογένεια.
- Τη δημιουργία μητρώων υποψήφιων υιοθετούντων γονέων και παιδιών προς υιοθεσία.
- Τη διαδικασία για αποκάλυψη πληροφοριών για εντοπισμό του βιολογικού γονέα, όπως και τη διαδικασία για αίτημα γονέα για εξασφάλιση πληροφοριών.
Μέσω του νομοσχεδίου, εισάγονται κριτήρια για την αξιολόγηση της διαθεσιμότητας του παιδιού να υιοθετηθεί, έχοντας ως επίκεντρο το συμφέρον του και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του.
Περαιτέρω, παρέχονται συμβουλευτικές υπηρεσίες για το παιδί που είναι διαθέσιμο για υιοθεσία. Σε αυτό το πλαίσιο, θα λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις και οι επιθυμίες του παιδιού, σύμφωνα με την ηλικία και τον βαθμό ωριμότητας του.
Γιατί καθυστερεί η αναθεώρηση του νόμου
Το νομοσχέδιο εγκρίθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο από το Υπουργικό, κατατέθηκε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών πριν από το Πάσχα, ωστόσο η συζήτησή του δεν ξεκίνησε ποτέ. Όπως μας αναφέρθηκε, η Επιτροπή ήταν έτοιμη να συμπεριλάβει το θέμα στην ατζέντα προς εξέταση, κάτι που όμως δεν κατέστη εφικτό, καθώς οι κρατικές υπηρεσίες έκριναν ότι έπρεπε να πάει πίσω για διαβούλευση με την Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ). Μάλιστα, η Επιτροπή στις 9 Οκτωβρίου 2025 απέστειλε επιστολή προς το Υπουργείο Εργασίας (που είναι και το αρμόδιο), με την οποία ζητούσε ενημέρωση για το πού βρίσκεται το νομοσχέδιο. Τελικά, όπως μας λέχθηκε από το Υφυπουργείο Πρόνοιας, η διαβούλευση ολοκληρώθηκε όπως επίσης και ο νομοτεχνικός έλεγχος από τη Νομική Υπηρεσία και το νομοσχέδιο θα κατατεθεί εκ νέου στη Βουλή ώστε να ξεκινήσει η συζήτησή του κατά άρθρο στην Επιτροπή και ακολούθως να τεθεί ενώπιον της Ολομέλειας για ψήφιση.
