Υπάρχουν περίπου 2.000 κατολισθήσεις στην Κύπρο εκ των οποίων οι 500 είναι ενεργές. Ο αριθμός προκαλεί τρόμο αλλά η μόνη επιλογή που φαίνεται να υπάρχει είναι να μάθουμε να ζούμε μαζί τους και να αποφεύγουμε τις κατασκευές όπου το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης υποδεικνύει ότι το έδαφος δεν προσφέρεται για αναπτύξεις.
Σύμφωνα πάντα με το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, στην ευρύτερη περιοχή Πισσουρίου και Πέτρας του Ρωμιού υπάρχουν χαρτογραφημένες αρκετές κατολισθήσεις, με πιο σημαντικές αυτές στον αυτοκινητόδρομο πλησίον της κοινότητας ενώ μία τρίτη περιοχή βρίσκεται στον παραλιακό δρόμο της Πέτρας του Ρωμιού.
Η κατάσταση στο Πισσούρι, όπως αυτή διαμορφώθηκε τα τελευταία περίπου 80 χρόνια έχει ως ακολούθως:
Ο παραδοσιακός πυρήνας της κοινότητας είναι χτισμένος σε μία παλαιοκατολίσθηση έκτασης 75,000m2. Η πρώτη καταγραμμένη μεγάλη κατολίσθηση έπληξε το Πισσούρι το 1937 με αποτέλεσμα να κατολισθήσει μεγάλη μάζα εδάφους και ξανά, μετά τον μεγάλο σεισμό της 10/09/1953, με αποτέλεσμα την πρόκληση ενός θανάτου. Το 1957, μετά από μελέτη και εισήγηση του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης, 7 οικογένειες μετακινήθηκαν. Το 2001, είχε συμβεί μικρή αστοχία περίπου στο κέντρο της παλαιοκατολίσθησης, προκαλώντας σοβαρές ζημιές σε 3 οικοδομές.
Για αντιμετώπιση της αστάθειας κατασκευάστηκαν έργα αντιστήριξης (ένας τοίχος και ένα αντίβαρο) τα οποία ολοκληρώθηκαν το 2011. Τον Νοέμβριο του 2019 μετά από αστοχία γεώτρησης παρακολούθησης πλησίον του τοίχου, το Τμήμα προχώρησε σε αποτύπωση ρωγμών μέσα στο χωριό και ανόρυξη γεωτρήσεων παρακολούθησης.
Η περιοχή των Λιμνών αποτελείται από μία παλαιοκατολίσθηση με έκταση 453.000m2 η οποία άρχισε να οικοδομείται την δεκαετία του 90 και περιέχει σήμερα γύρω στις 250 οικιστικές μονάδες στη μάζα της κατολίσθησης (και 125 στη στέψη). Το τοπωνύμιο «Λίμνες» πιθανόν να κάνει αναφορά στα λιμνάζοντα νερά τα οποία κατακρατούνταν στο ανώμαλο τοπογραφικό ανάγλυφο στη μάζα της κατολίσθησης. Το 2012 παρουσιάστηκαν οι πρώτες επιφανειακές ρωγμές, ένδειξη ενεργοποίησης της κατολίσθησης.
Το Γεωλογικό εισηγήθηκε την κατασκευή κατάλληλου συστήματος απορροής όμβριων και ανέλαβε την τοποθέτηση κλισιομετρικών σωλήνων σε γεωτρήσεις για παρακολούθηση της κίνησης. Το Υπουργείο Εσωτερικών ανάθεσε το 2019 σε ιδιωτική εταιρεία την μελέτη της κατολίσθησης των Λιμνών με αποτέλεσμα να προταθεί εκ μέρους τους η κατασκευή 2 πασσαλότοιχων, ενός αντίβαρου και διάφορα έργα για απορροή των όμβριων υδάτων και την ταπείνωση του υδροφόρου ορίζοντα. Έχει ολοκληρωθεί μέχρι στιγμής η κατασκευή του πρώτου πασσαλότοιχου.
Το καλοκαίρι του 2023 το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης ενημέρωσε για την ανεύρεση γυψούχων πετρωμάτων και υπόγειων κενών σε βαθιά γεώτρηση στην περιοχή Λιμνών με αποτέλεσμα να δοθεί με Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου η πίστωση χρόνου για περεταίρω διερεύνηση. Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, το ΤΓΕ, μετά από οδηγίες Καθοδηγητικής Επιτροπής, έχει καταρτίσει και έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή Σχέδιο Δράσης για περαιτέρω διερεύνηση και αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τις δύο κατολισθήσεων.
Το Σχέδιο Δράσης αποτελείται από τέσσερις πυλώνες:
Α. Γεωλογικό Μοντέλο – αποσκοπεί στην καλύτερη κατανόηση του γεωλογικού μοντέλου και των γεωμηχανικών παραμέτρων που προκαλούν το φαινόμενο των κατολισθήσεων
Β. Παρακολούθηση – αποσκοπεί στην παρακολούθηση της μετακίνησης των κατολισθήσεων, στο βάθος της επιφάνειας ολίσθησης αλλά και στην επιφάνεια της γης
Γ. Μέτρα Σταθεροποίησης – αποσκοπεί στην εκτέλεση έργων που αποσκοπούν στην όσον το δυνατό περισσότερη σταθεροποίηση των μετακινήσεων
Δ. Πολιτική Προστασία – αποσκοπεί στην προστασία του πολίτη
Ο κάθε πυλώνας αναλύεται περιληπτικά πιο κάτω, όπου αναφέρονται οι δράσεις οι οποίες έχουν ολοκληρωθεί και οι δράσεις που προτείνονται ή έχουν ήδη τροχοδρομηθεί. Οι δράσεις εκτελούνται από το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, τον Έπαρχο Λεμεσού, την Πολιτική Άμυνα, το ΤΕΠΑΚ, την κοινότητα και ιδιώτες μελετητές, όλες με κρατικό προϋπολογισμό.
Α. ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
Ολοκληρώθηκαν:
1. Λεπτομερής γεωλογική και τεκτονική χαρτογράφηση με βαθιές γεωτρήσεις και παλαιοντολογικούς προσδιορισμούς
2. Κατασκευή γεωλογικών τομών
3. Φωτογραμμετρία για απόκτηση τοπογραφικού ανάγλυφου και αεροφωτογραφίας μεγάλης ανάλυσης
4. Υδρογεωλογικό μοντέλο με βαθιές γεωτρήσεις, δοκιμές αποστράγγισης και χημικές αναλύσεις για σχεδιασμό του συστήματος αποστράγγισης
5. Γεωφυσικές και γεωλογικές επισκοπήσεις για επιβεβαίωση των τεκτονικών δομών και των επιφανειών ολίσθησης
6. Κατασκευή τρισδιάστατου ψηφιακού γεωλογικού μοντέλου Προγραμματίζονται:
1. Συνέχιση της συλλογής γεωλογικών και γεωμορφολογικών δεδομένων που θα συμβάλει και στην κατάδειξη νέων περιοχών κατάλληλων για οικιστική ανάπτυξη
2. Περαιτέρω γεωτεχνικές εργαστηριακές δοκιμές στα μαργαϊκά πετρώματα της περιοχής
3. Επιτόπιες γεωτεχνικές δοκιμές με φορητό CPT – (ΤΕΠΑΚ)
4. Αντίστροφες αναλύσεις δεικτών ασφαλείας των δύο κατολισθήσεων
Β. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ
Ολοκληρώθηκαν:
1. Απόκτηση δορυφορικών δεδομένων συμβολομετρίας (InSAR) για επιφανειακές μετακινήσεις από το 2021 μέχρι το 2023
2. Εγκατάσταση συμβατικών ρωγμομέτρων για την παρακολούθηση σπιτιών που εμφανίζουν ρωγμές
3. Ανόρυξη γεωτρήσεων, εγκατάσταση κλισιομέτρων και μηνιαία παρακολούθηση μετακινήσεων
4. Χαρτογράφηση των ρωγμών του εδάφους.
5. Εγκατάσταση 6 GNSS σταθμών σε κτήρια και διασύνδεση με το δίκτυο CYCLOPS (συνολικά 10 σταθμοί στο Πισσούρι)
6. Λειτουργία διαδικτυακής πύλης για 24ωρη παρακολούθηση των 10 GNSS σταθμών.
7. Συλλογή Γεωτεχνικών δεδομένων.
Προγραμματίζονται:
1. Ανόρυξη επιπρόσθετων γεωτρήσεων για εγκατάσταση επιπρόσθετων κλισιομέτρων.
2. Εγκατάσταση ηλεκτρικών κλισιομέτρων σε τουλάχιστον ένα σημείο για κάθε κατολίσθηση με σκοπό την 24ωρη παρακολούθηση και ενίσχυση του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης
3. Απόκτηση νέων δορυφορικών δεδομένων συμβολομετρίας (InSAR) για επιφανειακές μετακινήσεις από το 2023 μέχρι το 2025.
4. Εγκατάσταση περισσότερων συμβατικών ρωγμομέτρων για την παρακολούθηση σπιτιών που εμφανίζουν ρωγμές
5. Εγκατάσταση 20-30 ηλεκτρονικών ρωγμομέτρων αυτόματης παρακολούθησης που θα επιτρέπει την άμεση (από γραφείο) και 24ωρη παρακολούθηση ρωγμών σε τοιχοποιίες, δρόμους κλπ. με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της διαδικτυακής πύλης 24ωρης παρακολούθησης
6. Συνεχής χαρτογράφηση των ρωγμών του εδάφους
7. Εγκατάσταση επιταχυνσιογράφου για καταγραφή της επιτάχυνσης του εδάφους
Γ. ΜΕΤΡΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ
Ολοκληρώθηκαν:
1. Επαναξιολόγηση του τοίχου αντιστήριξης στην οδό Ανεξαρτησίας (Π. Παπαδόπουλος)
2. Εκκένωση σηπτικών λάκκων όλων των υποστατικών της περιοχής των δύο κατολισθήσεων αλλά και περιμετρικά αυτών σε συνεχή βάση Σχεδιασμός και κατασκευή 24 γεωτρήσεων αποστράγγισης μεγάλης διαμέτρου και βάθους μαζί με γειτονικές πιεζιομετρικές (21 γεωτρήσεις στις Λίμνες και 3 στον πυρήνα του χωριού βάσει του υδρογεωλογικού μοντέλου)
3. Εγκατάσταση αντλιών και αποστράγγιση από τις 3 γεωτρήσεις του πυρήνα του χωριού
Προγραμματίζονται:
1. Διάνοιξη αποστραγγιστικών οπών στον τοίχο αντιστήριξης στην οδό Ανεξαρτησίας (ολοκληρώνεται τον Ιούνιο 2025)
2. Αξιολόγηση της στατικής επάρκειας του τοίχου αντιστήριξης στις Λίμνες (Αγορά Υπηρεσιών
3. Ανάπλαση τοπογραφικού ανάγλυφου κατά μήκος του τοίχου αντιστήριξης στις Λίμνες για γέμισμα των κενών που έχουν δημιουργηθεί από τη μετατόπισή του, για σκοπό την ασφάλεια του κοινού (Αγορά Υπηρεσιών
4. Λειτουργία του υφιστάμενου κεντρικού αποχετευτικού συστήματος στην πλατεία στον πυρήνα του χωριού
5. Μελέτη για κατασκευή αποχετευτικού συστήματος στην υπόλοιπη κοινότητα Πισσουρίου.
6. Διαχείριση των μεγάλων απωλειών στο δίκτυο υδροδότησης
7. Άμεση έναρξη αποστράγγισης στις Λίμνες.
8. Εκπόνηση υδρολογικής μελέτης στην ευρύτερη δομημένη περιοχή για την διαχείριση των όμβριων υδάτων
Δ. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
Ολοκληρώθηκαν:
1. Επιθεώρησης των κατοικιών για την καταλληλότητά τους
2. Εφαρμογή Ζώνης Γεωλογικής Καταλληλότητας 00 – Λευκής Ζώνης
3. Ενημέρωση του πολίτη μέσω της γεωπύλης του Τ.Γ.Ε.
4. Ολοκλήρωση Σχεδίου Εκκένωσης
5. Εγκατάσταση και λειτουργία Σειρήνας
Προγραμματίζονται:
1. Συνέχιση της επιθεώρησης των κατοικιών για την καταλληλότητά τους
2. Εφαρμογή Ζώνης Γεωλογικής Καταλληλότητας 01A περιμετρικά της υφιστάμενης Λευκής Ζώνης. Στη Ζώνη αυτή θα ισχύουν ειδικοί όροι – περιορισμοί που θα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος Πολεοδομικών Αδειών
3. Λειτουργία συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, το οποίο θα τροφοδοτείται από τα δεδομένα των GNSS σταθμών
4. Λειτουργία συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, το οποίο θα τροφοδοτείται από τα δεδομένα των ηλεκτρονικών ρωγμομέτρων και ηλεκτρονικών κλισιομέτρων
5. Ενημέρωση κατοίκων για το σχέδιο εκκένωσης, έκδοση ενημερωτικών φυλλαδίων και προγραμματισμός ασκήσεων
6. Κατασκευή χωμάτινων δρόμων και άλλων έργων για διευκόλυνση μίας πιθανής εκκένωσης
7. Τονίζεται ότι αποτελούν μείζονος σημασίας η έναρξη αποστράγγισης της περιοχής των Λιμνών καθώς και η εκπόνηση μελέτης και κατασκευής αποχετευτικού συστήματος στις σταθερές περιοχές της κοινότητας. Παράλληλα, εξίσου σημαντικές αποτελούν η εκπόνηση υδρολογικής μελέτης για τη διαχείριση των ομβρίων όλης της κατοικημένης περιοχής, και η μελέτη για εντοπισμό των απωλειών από το δίκτυο υδροδότησης. Η όσον το δυνατόν καλύτερη διαχείριση του επιφανειακού και υπόγειου νερού στις περιοχές των κατολισθήσεων, αποτελεί το πιο σημαντικό και αποτελεσματικό μέτρο για επιβράδυνση/μετριασμό των επιπτώσεων του φαινομένου.
Οι χρήσεις που υφίστανται στην καθορισμένη Λευκή Ζώνη θα παραμείνουν αμετάβλητες και οποιαδήποτε οικοδομική εργασία τερματίζεται. (Ουσιαστικά μονιμοποιούνται οι λευκές ζώνες)
