Οι άνθρωποι, που πολέμησαν το 1974 δύσκολα μπορούν να σβήσουν τις μνήμες. Κουβαλούν κάθε στιγμή τις στιγμές του πολέμου, που βίωσαν. Υπερασπίσθηκαν την πατρίδα παρόλο που όλα ήταν προδομένα. Έζησαν κάθε λεπτό εκείνο τον πόλεμο. Είδαν συστρατιώτες, φίλους να πέφτουν δίπλα τους νεκροί.
Με τον Αθανάσιο Χρυσάφη. Ελδυκάριος το 1974, κάναμε και πέρσι κουβέντα για τα βιώματα του. Όπως είναι γνωστό, τα όσα έχει βιώσει τα εξιστορεί λεπτομερέστατα στο βιβλίο του των 1.800 σελίδων, «Οι άγνωστοι στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ, του 211 Τ.Π. και λοιπής Εθνοφρουράς, 1974». Στην έρευνα αυτή , όπως αναφέρει τον βοήθησε ένας συμπολεμιστής του, ο Κώστα Μεταξά. Οι 500 περίπου σελίδες για τις μάχες στην Πράσινη Γραμμή γράφτηκαν μετά από ενδελεχή ιστορική έρευνα από τον βαριά τραυματία Κώστα Μεταξά, σημερινό Πρόεδρο του Συνδέσμου «Μαχητές 1ου Λόχου 211 Τ.Π. 1974». Και ο ίδιος, ο Αθανάσιος Χρυσάφης, τραυματίσθηκε κατά τις μάχες.
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής το 1974 υπηρετούσε στην ΕΛΔΥΚ. Ήταν Λοχίας τότε. Με καταγωγή από το Νομό Χαλκιδικής και κάτοικος σήμερα Θεσσαλονίκης, είχε έλθει στην Κύπρο τον Ιανουάριο του 1974, τις ημέρες που είχε πεθάνει ο Γρίβας.
Φέτος πλησιάζοντας οι επετειακές ημέρες επικοινωνήσαμε ξανά. Κουβεντιάσαμε αρκετά. Νοιώθει έντονα τα βιώματα του μέχρι σήμερα όπως και έντονα αντιδρά στην προδοσία της χούντας. Κάποιες σκέψεις, που η μνήμη τις έχει επαναφέρει, τις μοιράστηκε μαζί μας.
– Που σας βρήκε η εισβολή;
-Ήταν όλα προδομένα. Οι χουντικοί στην Ελλάδα και τη Κύπρο δεν έδωσαν την εντολή για την εφαρμογή του σχεδίου άμυνας, «Αφροδίτη 3». Ο συνταγματάρχης Κομπόκης, ενώ οι Τούρκοι βρίσκονταν στα ανοικτά της Κύπρου, κι όλος ο κόσμος γνώριζε ότι εκδηλωνόταν εισβολή, επέμενε να μην μετακινεί δυνάμεις καταδρομών από τη Λευκωσία γιατί φοβόταν τους «μακαριακούς» και τους «κόκκινους,» όπως ισχυριζόταν και όχι τους Τούρκους, που ετοιμάζονταν να εισβάλουν στο νησί. Η αντεπίθεση της ΕΛΔΥΚ και της Εθνικής Φρουράς έγινε μετά από δεκαπέντε ώρες. Κι όταν οι Τούρκοι είχαν ήδη αποβιβασθεί και εδραίωσαν θέσεις, έριξαν αλεξιπτωτιστές και οι καταδρομείς δημιουργούσαν μαζί με το στρατό κατοχής, που προέλαυνε, το θύλακα Κερύνιας- Αγύρτας. Οι Τούρκοι βρήκαν έτοιμα οχυρωματικά έργα. Όλες οι μοίρες πυροβολικού, δεκαπέντε στο σύνολό τους δεν χτύπησαν την πρώτη ημέρα της εισβολής. Όλες τους κτυπήθηκαν στα στρατόπεδα τους από την τουρκική αεροπορία. Και δεν ήταν καμιά στο χώρο τάξης, σύμφωνα με το σχέδιο «Αφροδίτη 3». Η ΕΛΔΥΚ με νέους φαντάρους της 107 σειράς, που έφθασαν στο νησί την προηγούμενη ημέρα το πρωί, έκανε αποτυχημένη επίθεση μέσα στις καιόμενες καλαμιές του κάμπου του Κιόνελι και μια ολονύκτια επίθεση. Ως αποτέλεσμα αυτής της επίθεσης να υπάρξουν 20 νεκροί και αγνοούμενοι. Η ολονύκτια επίθεση ( 20 και 21 Ιουλίου) δυο άξια τάγματα, το 286 μηχανοκίνητο τάγμα πεζικού, έπραξαν αυτό, το μόνο, που μπορούσαν μαζί με τους καταδρομείς να κτυπήσουν την τουρκική αεροπορία, στο χωριό Κοντεμένος. Το ίδιο και το 281 τάγμα πεζικού, που επέστρεφε από την Πάφο στη βάση του. Οι καταδρομείς, το βράδυ, αντί να σταλούν να αποτρέψουν την εισβολή, την απόβαση, να κτυπήσουν τις δυνάμεις του εισβολέα, στάλθηκαν τις κορυφές του Πενταδάκτυλου. Μέγα στρατηγικό λάθος. Τις κατέλαβαν και το πρωί τις εγκατέλειψαν ελλείψει πεζικού και τουρκικής αεροπορίας, που τους κτυπούσε. Λεπτομέρειες για τον πρώτο Αττίλα περιέχονται στο βιβλίο μου, και για τις μάχες της πράσινης γραμμής σημαντική η συμβολή του Κώστα Μεταξά.
Συνεπώς, σκοπίμως δεν εφάρμοσαν το σχέδιο «Αφροδίτη 3». Γιατί εάν εφαρμοζόταν διαφορετικά θα ήταν τα αποτελέσματα. Δεν θα έμπαιναν στην Κύπρο οι Τούρκοι. Τα δυο τάγματα, που ήταν επιφορτισμένα με την απόκρουση εισβολής είχαν μετακινηθεί σε άλλα σημεία. Καταστράφηκαν από την τουρκική αεροπορία πριν το μεσημέρι της 20ης Ιουλίου κοντά στο χωριό Κοντεμένο …. ενώ έπρεπε να βρίσκονται κοντά στην Κερύνεια απο την προηγούμενη μέρα και να περιμένουν να κτυπήσουν την απόβαση. Επίσης, στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ στην τιτάνια αντίσταση του 2ου Αττίλα στο βόρειο μέρος απέναντι από την ΤΟΥΡΔΥΚ, ήταν και ο 2ος λόχος με διοικητή τον λοχαγό Κωνσταντούλα Ηλία και υποδιοικητή τον υπολοχαγό Κόλλια Ιωάννη.
Καταλάβαμε με αίμα την ΤΟΥΡΔΥΚ και την παρέδωσαν
-Πολλά λέγονται για τα όσα διαδραματίσθηκαν στην περίοδο της εκεχειρίας, της δήθεν συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός.
-Στις 22 Ιουλίου, το πρωί, οι Τούρκοι αποβίβασαν άρματα μάχης και μαζί με τις ειδικές δυνάμεις προχώρησαν προς την Κερύνεια, σκοτώνοντας άοπλους Εθνοφρουρούς και αμάχους. Αριθμός της 33ης μοίρας καταδρομών αντιστάθηκε ηρωικά. Πρέπει να επισημάνω πως οι μοίρες καταδρομών ήταν καλά εκπαιδευμένες και ατρόμητες, αλλά χρησιμοποιήθηκαν αργά και σε λάθος αποστολές. Οι Τούρκοι μπήκαν στην Κερύνεια από το στενό του Μπογαζιού και έφθασαν στη Λευκωσία. Εκείνο το απόγευμα ο πόλεμος χάθηκε τελεσίδικα. Το βράδυ κτύπησαν το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, χωρίς να κατορθώσουν να το καταλάβουν και το πρωί της 23ης Ιουλίου, υπερκέρασαν από δυτικά την ΕΛΔΥΚ και χτύπησαν το αεροδρόμιο Λευκωσίας. Εμάς μας κύκλωσαν από βορρά και δύση και νότο. Εμείς και η Εθνική Φρουρά τηρούσαμε τη συμφωνία καταπαύσεως του πυρός. Με αυτό τον τρόπο οι Τούρκοι προέλαυναν και διεύρυναν τον θύλακα στον κεντρικό και δυτικό Πενταδάκτυλο.
Την ΤΟΥΡΔΥΚ, την οποία καταλάβαμε με αίμα, την παρέδωσε στην Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ ο πραξικοπηματίας Παπαγιάννης και οι Τούρκοι επέστρεψαν δίπλα μας! Το ίδιο έγινε και στα προάστεια της Λευκωσίας. Στον Άγιο Δομέτιο, Άγιο Παύλο, σε όλο το μήκος της πράσινης γραμμής εντός της πόλης, οι πραξικοπηματίες έδιναν γη και ύδωρ στους Τούρκους στρατηγούς. Το ηθικό των άοπλων Ελδυκάριων και εθνοφρουρών ήταν πεσμένο στην άβυσσο. Παρόλα αυτά προδομένοι πολεμούσαν με νύχια και δόντια, με πέτρες, ότι βρίσκανε μπροστά τους. Όπλα που είχαν εγκαταλειφθεί κλπ.
Στις 6-7 Αυγούστου έπεσαν Λάπηθος και Καραβάς. Περιμέναμε τον Αττίλα 2 και βοήθεια από την Ελλάδα δεν ερχόταν.
Είχε διαμορφωθεί το δυτικό και κεντρικό μέτωπο Λευκωσίας και ανατολικά, Μια Μηλιά, Πενταδάκτυλος, Παχύαμμος. Η ΕΛΔΥΚ είχε στείλει από αρχάς Αυγούστου τον 1ο λόχο να βοηθήσει στην περιοχή της Λαπήθου και Καραβά, τον 6ο λόχο για να βοηθήσει δυτικά του Πενταδακτύλου. Ο 3ος και ο 5ος λόχος δημιούργησαν συγκρότημα επιβράδυνσης του εχθρού στην περιοχή Μάμμαρι. Οι λόχοι που έμειναν να υπερασπιστούν το στρατόπεδο και την περιοχή ήταν ο δικός μου λόχος. Με λιγοστά πολεμικά μέσα πίσω από τη Σχολή Γρηγορίου αμύνονταν με όλμους με τον λοχαγό Κυρίτση και τον υπολοχαγό Στεφάνο Πίο. Εμείς του λόχου διοίκησης αμυνόμαστε στο ύψωμα Β νότια 100 μέτρα του στρατοπέδου και είχαμε διοικητή τον ατρόμητο ταγματάρχη από την Κέρκυρα Σπυρίδωνα Δελλή, υποδιοικητή τον ήρωα λοχαγό Σταυρινάκο και διμοιρίτες τον ήρωα Κούριο Κωνσταντίνο από τις Σέρρες και τον ήρωα Νικόλαο Γιαννακόπουλο από την Φαρμάκωνα Τρικάλων. Στο δεύτερο ύψωμα είμαστε περίπου 120 στρατιώτες. Μέσα στο στρατόπεδο ήταν ο 4ος λόχος με διοικητή τον λεμεσιανό Λούη Ιωαννίδη και διμοιρίτες τον υπολοχαγό Μητσόπουλο από την Καρδίτσα, λιοντάρια αξιωματικούς και διμοιρίτες και τόσους άλλους.
-Νοιώθετε συνεχώς την ανάγκη να τα αφηγείστε; Γιατί;
-Επειδή δεν ανέχομαι τη διαστρέβλωση που γίνεται. Οι προδότες θέλουν να ξαναγράψουν την ιστορία, να κρύψουν τις πραγματικότητες για να σβήσουν την καταστροφή που προκάλεσαν. Γι αυτό και θα μιλώ συνεχώς…
Η ΕΛΔΥΚ στον 2ο Αττίλα είχε 80 νεκρούς και αγνοούμενους… Σύνολο 105 νεκρούς και αγνοουμένους και διπλάσιους βαριά τραυματίες.
Ο Αθανάσιος Χρυσάφης το 1974, όταν υπηρετούσε στην ΕΛΔΥΚ
