Την 1η Οκτωβρίου, η Κύπρος προχώρησε στο μεγάλο βήμα με το άνοιγμα της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού, υιοθετώντας ένα θεσμικό πλαίσιο που αναμένεται να φέρει ευκαιρίες, προκλήσεις και να αναδιαμορφώσει τη δυναμική μεταξύ προμηθευτών και καταναλωτών. Οι καταναλωτές θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να επιλέγουν τον προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους, με βάση το κόστος, τις υπηρεσίες και την τιμολογιακή πολιτική.
Πώς θα λειτουργεί η νέα αγορά – Εισαγωγή στο Target Model
Η νέα Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού θα βασίζεται στο Ενιαίο Μοντέλο Στόχος (Target Model) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα λειτουργεί μέσα από τρεις διακριτές αγορές:
- Forward Market (Προθεσμιακή Αγορά): Διμερείς συμφωνίες μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών σύμφωνα με εμπορικούς όρους που θα συμφωνηθούν μεταξύ τους. Στόχος της αγοράς αυτής είναι ο αποτελεσματικός προγραμματισμός της παραγωγής και της προμήθειας, καθώς και η μείωση του χρηματοοικονομικού κινδύνου που προκύπτει από τις διακυμάνσεις των τιμών στη χονδρική αγορά.
- Day-Ahead Market (Προ-ημερήσια Αγορά): Οι συμμετέχοντες καταθέτουν προσφορές αγοράς και πώλησης για κάθε μισάωρη περίοδο της επόμενης ημέρας. Η αγορά «κλείνει» με βάση την ισορροπία προσφοράς και ζήτησης, ενώ η ακριβότερη αποδεκτή προσφορά πώλησης καθορίζει την Οριακή Τιμή Συστήματος, δηλαδή την τιμή στην οποία πληρώνονται όλες οι αποδεκτές προσφορές. Σκοπός είναι ο βέλτιστος συντονισμός της παραγωγής με τη ζήτηση για την επόμενη ημέρα.
- Balancing Market (Αγορά Εξισορρόπησης): Αφορά τη συνεχή ρύθμιση του συστήματος σε πραγματικό χρόνο, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ισορροπία μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης. Οι συμμετέχοντες υποβάλουν προσφορές για αύξηση ή μείωση της παραγωγής, ώστε να αντιμετωπίζονται οι αποκλίσεις από τις προβλέψεις και να διατηρείται η σταθερή και ασφαλής λειτουργία του ηλεκτρικού δικτύου.
Τι μπορεί να προσφέρει ο ανταγωνισμός στην αγορά ηλεκτρισμού
Κάθε προμηθευτής θα διαμορφώσει τη δική του τιμολογιακή πολιτική, προσφέροντας διαφορετικά πακέτα τιμολόγησης, ενώ κάθε καταναλωτής θα έχει τη δυνατότητα να επιλέγει το κατάλληλο πακέτο με βάση το προφίλ κατανάλωσής του και το επίπεδο ρίσκου που είναι διατεθειμένος να αναλάβει.
Πιθανές τιμολογιακές πολιτικές
1. Σταθερή τιμή ανά έτος:
Η ετήσια σταθερή τιμολόγηση προσφέρει υψηλή προβλεψιμότητα, καθώς ο καταναλωτής γνωρίζει εκ των προτέρων το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας για όλο το έτος. Ωστόσο, ενδέχεται να μην επωφεληθεί από ενδεχόμενες μειώσεις των τιμών κατά τη διάρκεια του συμβολαίου.
2. Σταθερή τιμή ανά μήνα:
Προσφέρει βραχυπρόθεσμο έλεγχο του κόστους, επιτρέποντας πιο τακτική επαναξιολόγηση των επιλογών. Παράλληλα, παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία για αλλαγή Προμηθευτή ή πακέτου, ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς. Από την άλλη, η τιμή ενδέχεται να μεταβάλλεται πιο συχνά, χωρίς τη σταθερότητα που προσφέρει ένα μακροπρόθεσμο συμβόλαιο.
3. Δυναμική Τιμολόγηση με βάση τον χρόνο χρήσης (Time-of-Use)
Πρόκειται για παραλλαγή εντός των σταθερών τιμολογίων, όπου η τιμή παραμένει προκαθορισμένη αλλά διαφοροποιείται ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Ο καταναλωτής επιλέγει αυτό το τιμολόγιο με βάση το προφίλ κατανάλωσής του. Οι χρεώσεις μπορεί να διαμορφώνονται ως εξής:
- Φθηνότερες ώρες: Συνήθως πρωινές και μεσημεριανές ζώνες, όπου υπάρχει υψηλή παραγωγή από ΑΠΕ (κυρίως φωτοβολταϊκά).
- Ακριβότερες ώρες: Βραδινές ζώνες, όταν η παραγωγή βασίζεται κυρίως σε συμβατικές μονάδες.
- Ώρες αιχμής (peak): Απογευματινές ώρες με αυξημένη ζήτηση.
Αυτό το μοντέλο δίνει στον καταναλωτή τη δυνατότητα να εξοικονομήσει, μεταφέροντας τη χρήση του σε οικονομικότερες ζώνες, ειδικά εάν διαθέτει έξυπνες συσκευές ή συστήματα αυτοματισμού. Παράλληλα, υποστηρίζει την αποδοτικότερη αξιοποίηση των ΑΠΕ και τη βελτιστοποίηση της καμπύλης ζήτησης.
4. Κυμαινόμενη τιμή (με βάση τη χονδρική τιμή)
Η κυμαινόμενη τιμολόγηση επιτρέπει στον καταναλωτή να επωφελείται από χαμηλότερες τιμές όταν οι συνθήκες της αγοράς είναι ευνοϊκές. Ωστόσο, συνεπάγεται αυξημένη έκθεση σε διακυμάνσεις και αβεβαιότητα στο τελικό κόστος, απαιτώντας ενεργή παρακολούθηση και καλή κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της αγοράς.
Χρόνος προσαρμογής για δίκαιη και ώριμη διαμόρφωση τιμών
Καθώς η αγορά βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο λειτουργίας, είναι απαραίτητο να δοθεί επαρκής χρόνος στους προμηθευτές ώστε να αποκτήσουν πλήρη εικόνα των πραγματικών συνθηκών και των διακυμάνσεων των τιμών. Η εμπειρία των πρώτων μηνών θα τους επιτρέψει να διαμορφώσουν πιο ανταγωνιστικές και ρεαλιστικές τιμολογιακές πολιτικές, προσαρμοσμένες στις ανάγκες των διαφορετικών κατηγοριών καταναλωτών. Παράλληλα, μέσα από αυτή τη διαδικασία προσαρμογής, οι καταναλωτές θα έχουν την ευκαιρία να αναθεωρήσουν ορισμένες από τις συνήθειες κατανάλωσής τους, όπως η μετατόπιση της χρήσης σε οικονομικότερες ώρες ή η καλύτερη διαχείριση της ενεργειακής τους συμπεριφοράς, επιτυγχάνοντας ουσιαστικό οικονομικό όφελος στο τελικό κόστος ηλεκτρισμού.
Βελτιωμένες υπηρεσίες
Ο ανταγωνισμός αναμένεται να ενισχύσει σημαντικά την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας. Η ανάγκη διαφοροποίησης αναμένεται να οδηγήσει τους προμηθευτές να εστιάσουν στην ποιοτική εξυπηρέτηση πελατών, τη διαφάνεια των χρεώσεων και των συμβατικών όρων, καθώς και στην απλοποίηση της διαδικασίας αλλαγής προμηθευτή, χωρίς περιττή γραφειοκρατία ή κρυφές χρεώσεις.
Εκπαίδευση καταναλωτών για σύγκριση επιλογών
Για να μπορέσουν οι καταναλωτές να επωφεληθούν ουσιαστικά από τον ανταγωνισμό, είναι απαραίτητο να γνωρίζουν πώς να αξιολογούν και να συγκρίνουν τις διαθέσιμες προσφορές.
Η σύγκριση δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στη χρέωση ανά κιλοβατώρα (€/kWh), αλλά να λαμβάνει υπόψη και το συνολικό κόστος, συμπεριλαμβανομένων των παγίων, των φόρων και τυχόν επιπλέον χρεώσεων.
Παράλληλα, είναι σημαντικό να γίνεται ρεαλιστική εκτίμηση της αναμενόμενης εξοικονόμησης, με βάση το πραγματικό προφίλ κατανάλωσης και όχι μόνο τη διαφημιζόμενη τιμή. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται και στους όρους του συμβολαίου, τα λεγόμενα «ψιλά γράμματα», όπως πιθανές έξτρα χρεώσεις ανά kWh, ελάχιστες χρεώσεις, ρήτρες πρόωρης αποχώρησης, αυτόματες αναπροσαρμογές τιμών ή περιορισμοί στη διάρκεια του συμβολαίου.
Σύγκριση με την απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών
Η εμπειρία από την απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών στην Κύπρο δείχνει ότι η είσοδος νέων παρόχων, συνέβαλε καθοριστικά στη βελτίωση των τιμών και της ποιότητας των υπηρεσιών, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την αύξηση των ταχυτήτων σύνδεσης και τη διεύρυνση της κάλυψης των δικτύων. Αντίστοιχα, στην αγορά ηλεκτρισμού, παρότι το προϊόν
(η κιλοβατώρα) είναι κοινό και δεν διαφοροποιείται ανά προμηθευτή, ο ανταγωνισμός αναμένεται να επικεντρωθεί στην ευελιξία τιμολόγησης, την ποιότητα εξυπηρέτησης και την καινοτομία των προσφερόμενων υπηρεσιών, δημιουργώντας απτά οφέλη για τον τελικό καταναλωτή.
Η νέα εποχή στην αγορά ηλεκτρισμού
Το άνοιγμα της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη για την κυπριακή ενεργειακή πραγματικότητα. Η επιτυχία της προϋποθέτει τη συνεργασία και την ενεργή συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων: των προμηθευτών, των καταναλωτών, των ρυθμιστικών Αρχών και των θεσμικών φορέων.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, είναι ουσιώδες κάθε πολίτης να ενημερώνεται, να συγκρίνει και να επιλέγει συνειδητά τον προμηθευτή που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες και το προφίλ κατανάλωσής του. Μια ενεργή και καλά πληροφορημένη στάση αποτελεί το «κλειδί» για τη μεγιστοποίηση των ωφελημάτων που προσφέρει ο ανταγωνισμός.
*Αντιπρόεδρος του Δ.Σ του Συνδέσμου Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΣΑΗ)
