Ουσίες σε αρώματα, μόλυβδος και χλωριωμένες παραφίνες.
Επικίνδυνα χημικά σε καλλυντικά, υγρά ατμίσματος, ρούχα, φθηνά κοσμήματα και παιγνίδια. Ευρωπαϊκή έκθεση καταγράφει τις 4.127 προειδοποιήσεις για προϊόντα που εντοπίστηκαν το 2024 με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό και κυρίως στον οργανισμό των παιδιών.
Ηπατικές βλάβες, βλάβες στα νεφρά, ενδοκρινικές διαταραχές, προβλήματα γονιμότητας, επιβράδυνση της ανάπτυξης των παιδιών και πτώση του ανοσοποιητικού συστήματος, είναι μερικές μόνο από τις επιπτώσεις των ουσιών αυτών.
Στην έκθεση, που δημοσιεύθηκε μερικές μόνο ημέρες μετά την ανακοίνωση των νέων κανονισμών για την ασφάλεια των παιγνιδιών, καταγράφονται οι προειδοποιήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια του περασμένου χρόνου μέσω του συστήματος Safety Gate, ενώ γίνεται ανάλυση των επικίνδυνων, «παντοτινών χημικών», που έχουν εντοπιστεί σε διάφορα προϊόντα, το 15% των οποίων ήταν παιδικά παιγνίδια.
Επισημαίνεται μάλιστα το γεγονός ότι ο αριθμός προειδοποιήσεων κατά το 2024 ήταν ο μεγαλύτερος από την έναρξη της εφαρμογής του Safety Gate το 2003.
Στις προειδοποιήσεις, βεβαίως, πέραν από την ύπαρξη επικίνδυνων ουσιών, περιλαμβάνονταν και προϊόντα, επικίνδυνα κατά τη χρήση τους, όπως για παράδειγμα παιγνίδια επικίνδυνα για πνιγμό, άλλες συσκευές επικίνδυνες για στραγγαλισμό ή άλλες μηχανές και όχι μόνο που πιθανόν να προκαλούν προβλήματα στην όραση ή την ακοή ανθρώπων όλων των ηλικιών.
Οι προειδοποιήσεις που σχετίζονταν με τα καλλυντικά (αποσμητικά, αρώματα, είδη μακιγιάζ και προϊόντα μαλλιών) αφορούσαν το ένα τρίτο του συνόλου των προειδοποιήσεων. Ποσοστό 97% των καλλυντικών αυτών, περιείχε συνθετικό άρωμα, butylphenyl methylpropional, (χημική ένωση γνωστή με την ονομασία Lilial). Η συγκεκριμένη ουσία, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων θεωρείται επιβλαβής για τη γονιμότητα, ανήκει στην κατηγορία των ουσιών που διερευνώνται ως «ενδοκρινικοιί διαταραχτές» και σε κάποιες περιπτώσεις προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις στο δέρμα (η ΕΕ έχει απαγορεύσει τη χρήση της το 2022, λόγω ανησυχιών που προέκυψαν κατόπιν μελέτης συγκεκριμένων δεδομένων και αφορούσαν μείωση της γονιμότητας αλλά και βλάβες στα έμβρυα).
Οι ηλεκτρικές συσκευές αποτελούσαν το 10%, τα μηχανοκίνητα οχήματα το 9% και ποσοστό 6% αφορούσε συγκεκριμένα χημικά προϊόντα.
Βιομηχανικές χημικές ουσίες σε πλαστικά, καλώδια και ελαστικά
Βιοχημικές ουσίες και συγκεκριμένα χλωριωμένες παραφίνες (SCCPs) εντοπίζονται κυρίως σε ελαστικά και πλαστικά αντικείμενα, σωλήνες, καλώδια κ.λπ. Ανήκουν στην κατηγορία των «παντοτινών χημικών» και η εισαγωγή τους απαγορεύεται στην επικράτεια της ΕΕ. Παρά την απαγόρευση, ωστόσο, το 2024 εντοπίστηκαν σε καλώδια.
Σε ό,τι αφορά της επιπτώσεις των ουσιών αυτών στον ανθρώπινο οργανισμό, έρευνες έχουν καταδείξει ότι μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο συκώτι, τα νεφρά και τη γονιμότητα, ενώ, παράλληλα, βλάπτουν την ανάπτυξη των παιδιών και επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση αποτελούν κίνδυνο τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον.
Κάθε χρόνο καταγράφονται 300 προειδοποιήσεις για τη χρήση μόλυβδου
Ο μόλυβδος είναι τοξικό μέταλλο και κανένα επίπεδο έκθεσης του ανθρώπου σε αυτό, δεν θεωρείται ασφαλές. Κατά τη διάρκεια του 2024 μόλυβδος εντοπίστηκε σε διάφορα μεταλλικά, κυρίως προϊόντα, αφού χρησιμοποιείται για τη μόνιμη συνένωση τμημάτων μετάλλου. Κάθε χρόνο καταγράφονται γύρω στις 300 καταγγελίες στην ΕΕ.
Ο άνθρωπος μολύνεται με την πόση μολυσμένου νερού ή τροφίμων ή εισπνέοντας μολυσμένη σκόνη.
Ο μόλυβδος μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο, το ήπαρ, τα νεφρά, τα οστά, το αναπαραγωγικό και το καρδιαγγειακό σύστημα.
Όπως επισημαίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας:
>> Ο μόλυβδος κατανέμεται στον εγκέφαλο, το συκώτι, τα νεφρά και τα οστά. Αποθηκεύεται στα δόντια και τα οστά, όπου μπορεί να συσσωρευτεί με την πάροδο του χρόνου. Η ανθρώπινη έκθεση αξιολογείται μέσω της μέτρησης του μολύβδου στο αίμα.
>> Ο μόλυβδος στα οστά απελευθερώνεται στο αίμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και γίνεται πηγή έκθεσης στο αναπτυσσόμενο έμβρυο.
>> Δεν υπάρχει επίπεδο έκθεσης στον μόλυβδο που να είναι γνωστό ότι είναι χωρίς επιβλαβείς επιπτώσεις.
«Η έκθεση σε μόλυβδο αποδόθηκε σε περισσότερους από 1,5 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως το 2021, κυρίως λόγω των καρδιαγγειακών επιπτώσεων».
Ασφαλή παιδιά με παιγνίδια «ελεύθερα» χημικών ουσιών
Σε συμφωνία για νέους, αυστηρότερους, κανόνες για τα παιδικά παιγνίδια κατέληξαν προ δεκαπενθημέρου τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος, να καταστούν τα παιγνίδια πιο ασφαλή και «ελεύθερα» χημικών και άλλων ουσιών που μπορεί να αλλοιώσουν το DNA, να βλάψουν τη γονιμότητα ή να προκαλέσουν συνθήκες για ανάπτυξη καρκίνου.
Σε γενικές γραμμές, οι νέοι κανονισμοί απαγορεύουν τη χρήση επιβλαβών χημικών ουσιών, όπως τα PFSA (χημικά για πάντα), οι ενδοκρινικοί διαταράκτες και οι δισφαινόλες.
Αξίζει να αναφερθεί ότι στο πλαίσιο μελέτης που διενεργήθηκε από Δανέζικη Οργάνωση καταναλωτών διαπιστώθηκε ότι το περίπου 60% των συνολικά 121 παιγνιδιών που αξιολογήθηκαν, απελευθέρωναν τουλάχιστον μια ουσία της οικογένειας των δυσφανολών. Στα παιδικά αυτά προϊόντα περιλαμβάνονταν παιγνίδια αλλά και μπιμπερό.
Γενικά, μέσω των νέων κανονισμών, επιβάλλεται απαγόρευση των χημικών ουσιών που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο, να αλλοιώσουν το DNA ή να βλάψουν τα αναπαραγωγικά όργανα, αλλά και άλλων επικίνδυνων ουσιών, όπως οι ενδοκρινικοί διαταράκτες, οι ευαισθητοποιητές του αναπνευστικού συστήματος και τα PFAS, γνωστά και ως «χημικά για πάντα».
Απαγορεύονται, επίσης, οι ευαισθητοποιητές του δέρματος και τα παιχνίδια που έχουν υποστεί επεξεργασία με βιοκτόνα και προορίζονται για εσωτερική χρήση.
Η συμφωνία περιορίζει, επίσης, τη χρήση συντηρητικών και απαγορεύει τα αλλεργιογόνα αρώματα σε παιχνίδια που προορίζονται για παιδιά κάτω των τριών ετών ή σε παιχνίδια που προορίζονται να τοποθετηθούν στο στόμα.
Περαιτέρω και σύμφωνα με τους νέους κανόνες, όλα τα παιγνίδια για να εισαχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλλεται να διαθέτουν «ψηφιακό διαβατήριο προϊόντος». Στόχος, η αποτροπή εισόδου στην ΕΕ μη ασφαλών κατασκευών που πωλούνται εντός και εκτός διαδικτύου.
Το Ψηφιακό Διαβατήριο Προϊόντος (DPP) είναι ένα εργαλείο που παρέχει πληροφορίες σχετικά με τη βιωσιμότητα ενός προϊόντος. Όταν οι πελάτες σκανάρουν έναν QR κωδικό σε ένα προϊόν, μπορούν να δουν λεπτομέρειες για αυτό, όπως ποιες είναι οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται, το αποτύπωμα άνθρακα, πώς να επισκευάσουν το προϊόν, πώς να ανακυκλώσουν το προϊόν και πώς κατασκευάστηκε.
