Για απαράδεκτο αίτημα του υφυπουργείου Πολιτισμού για άμεση απόσυρση του βιβλίου που συνόδευσε την παρουσία της Κύπρου στη Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία, στον απόηχο των έντονων αντιδράσεων που προκλήθηκαν με αφορμή το περιεχόμενό του, κάνει λόγο η ομάδα που το έχει επιμεληθεί.
Την ίδια ώρα, διαμηνύει ότι αν και το Υφυπουργείο γνώριζε ότι θα υπήρχε έντυπη έκδοση, η γενική του διεύθυνση δεν ζήτησε να δει κείμενα και περιεχόμενο, ούτε έθεσε συγκεκριμένους όρους.
Συγκεκριμένα, η ομάδα επισημαίνει τα ακόλουθα:
«Αρχικά οφείλουμε να αναφέρουμε ότι το δικαίωμα σε ελευθερία έκφρασης κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα και το Υφυπουργείο είναι η πρώτη αρχή της Κυβέρνησης η οποία οφείλει όχι μόνο να το σέβεται αλλά και να προστατεύει τους καλλιτέχνες και συντελεστές με τους οποίους έχει επιλέξει να συνεργαστεί διασφαλίζοντας τα δικαιώματα τους, υπό συνθήκες σεβασμού τόσο της καλλιτεχνικής τους ελευθερίας καθώς και γενικότερου σεβασμού.
Θεωρούμε το αίτημα για άμεση απόσυρση του βιβλίου «(στες πέτρες) εδώκαμεν σας την αναπνοή μας τζ̆αι εψιθυρίσετε την πίσω στο χώμα» (το οποίο έχει ήδη κυκλοφορήσει στα πλαίσια της Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής και ήταν διαθέσιμο στα εγκαίνια της έκθεσης από τις 8/5/2026 απαράδεχτο και μη αποδεκτό για τους ακόλουθους λόγους:
Α) To βιβλίο αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου ολοκληρωμένου έργου το οποίο παρουσιάζεται αυτή την στιγμή στην Μπιενάλε. Το αίτημα απόσυρσης του βιβλίου στο παρόν στάδιο είναι από μόνο του απαράδεχτο.
Β) Το Υφυπουργείο γνώριζε εδώ και μήνες ότι η φετινή συμμετοχή στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής συμπεριλάμβανε έντυπο βιβλίο και ουδέποτε ζήτησε να μελετήσει ή/και να εγκρίνει την συγκεκριμένη έκδοση. Η Γενική Διεύθυνση του Υφυπουργείου ουδέποτε έθεσε συγκεκριμένους όρους ως προς το περιεχόμενο και δεν ζήτησε ΠΟΤΕ να δει ούτε προκαταρκτικά κείμενα του βιβλίου ούτε τα τελικά. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως το Υφυπουργείο δεν μπήκε ποτέ καν στον κόπο να ρωτήσει για το περιεχόμενο της έκδοσης πριν την έκδοση του βιβλίου.
Γ) Ουδέποτε λάβαμε οποιαδήποτε προειδοποίηση ότι υπήρχαν ανησυχίες ως προς το περιεχόμενο της έκδοσης μας, την επιλογή της μορφής της γλώσσας στην οποία είναι γραμμένα τα κείμενα που παρουσιάζονται στο βιβλίο (επιλογή η οποία θεωρήθηκε αυτή καθ’ εαυτή προσβλητική). Απεναντίας η Υφυπουργός Πολιτισμού, έχοντας ήδη λάβει μέσω των εκπροσώπων της αντίγραφα του βιβλίου, μας είχε συγχαρεί θερμά για το έργο μας ένα μήνα περίπου πριν το αίτημα της για απόσυρση του βιβλίου, και συγκεκριμένα στις 8.5.2025 στα εγκαίνια της έκθεσης.
Δ) Το αίτημα της υφυπουργού για απόσυρση του βιβλίου συνιστά παραβίαση του δικαιώματος μας σε ελευθερία έκφρασης. Το δικαίωμα ελευθερίας έκφρασης προστατεύει την τέχνη ακόμα και όταν οι καλλιτέχνες έχουν πάρει οικονομική στήριξη από το Υφυπουργείο. Δεν είναι ούτε νομικά ούτε ηθικά αποδεχτό το Υφυπουργείο να έρχεται εκ των υστέρων και να καταδικάζει την εργασία καλλιτεχνών η οποία έχει ήδη ολοκληρωθεί και παρουσιαστεί με την δικαιολογία πως την έχει χρηματοδοτήσει.
Οποιοιδήποτε τυχόν περιορισμοί, που στην προκειμένη περίπτωση δεν υπήρχαν, όφειλαν να κοινοποιηθούν έγκαιρα σε προκαταρτικό στάδιο και σίγουρα όχι μετά την έκδοση και κυκλοφορία του βιβλίου. Σε κάθε περίπτωση τέτοιοι περιορισμοί οφείλουν να είναι συμβατοί και να μην είναι δυσανάλογοι με την υποχρέωση της Δημοκρατίας να σέβεται και να προστατεύει το δικαίωμα των καλλιτεχνών σε ελευθέρια έκφρασης, η δε επιλογή της γλώσσας ή διαλεκτού ή φράσης ή λέξης με την όποια οι καλλιτέχνες ανήκουν εξολοκλήρου στους καλλιτέχνες.
Ε) Η παρουσίαση της έκθεσης μας ήταν απόλυτα επιτυχής. Λάβαμε συγχαρητήρια από πολλούς επισκέπτες στην Βενετία, τόσο για την Έκθεση όσο και για το συνοδευτικό βιβλίο.
Για τους πιο πάνω λόγους δεν αποδεχόμαστε το αίτημα της Υφυπουργού για απόσυρση του βιβλίου, αίτημα το οποίο θεωρούμε ότι αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση πολιτικών ή/και άλλων σκοπιμοτήτων που καμία σχέση έχουν με την Μπιενάλε ή/και τον σκοπό για τον οποίο έχει συγγραφεί».
