Ο πόλεμος ανάμεσα στο Ιράν και το Ισραήλ-ΗΠΑ, φαίνεται να τελείωσε με τις φανφάρες του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ που ανακήρυξε τον εαυτό του θριαμβευτή και νικητή ενός πολέμου που ξεκίνησε με στόχο την ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος και που κατέληξε στη διάσωσή του. Στην αρχή του πολέμου το καθεστώς της Τεχεράνης παρουσίασε σημαντικές αδυναμίες και διάβρωση από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Μέχρι και κομάντος φαίνεται ότι είχαν εισδύσει στο ιρανικό έδαφος και υπολόγιζαν ότι σε συνεργασία με κάποια ντόπια στοιχεία θα επέβαλλαν μια νέα πολιτική τάξη στη χώρα αυτή. Σε αυτό άλλωστε στόχευαν οι δολοφονίες ανωτάτων στρατιωτικών ηγετών και πυρηνικών επιστημόνων τις πρώτες μέρες της επίθεσης. Αν και το καθεστώς φάνηκε προς στιγμή να κλονίζεται, άντεξε το πρώτο αυτό σοκ και κατάφερε να αντεπιτεθεί με το πυραυλικό του σύστημα που προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο Ισραήλ κάτι που ανέδειξε για πρώτη φορά πως το εβραϊκό κράτος δεν ήταν άτρωτο.
Όταν το ιρανικό καθεστώς σταθεροποιήθηκε κάπως, ο Τραμπ που κρυβόταν ως τότε πίσω από τον Νετανιάχου, έστειλε το δικό του τελεσίγραφο και ζήτησε την παράδοση άνευ όρων της Τεχεράνης. Οι αμερικανικές απειλές απέτυχαν να κάμψουν το καθεστώς παρά τις τεράστιες ζημιές που υπέστη από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς και το γεγονός ότι εξουδετερώθηκε σχεδόν από την πρώτη στιγμή η όποια αντιαεροπορική άμυνα διέθετε.
Αμερικανοί και Ισραήλ υπολόγιζαν στην ταχεία κατάρρευση του καθεστώτος. Από τη στιγμή που αυτό δεν επετεύχθη, ένας μακροχρόνιος πόλεμος θα επέφερε μεν τεράστιες ζημιές στο Ιράν αλλά πολύ πιθανόν και στην ίδια την αμερικανική οικονομία από ένα πιθανό κλείσιμο των στενών του Ορμούζ. Είναι τότε που ο Τραμπ αποφάσισε τον βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν που δεν είχε καταφέρει ως τότε να καταστρέψει το Ισραήλ. Αν και το χτύπημα αυτό δεν φαίνεται να κατέστρεψε ολοκληρωτικά τις πυρηνικές υποδομές του Ιράν, ο Τραμπ ανακήρυξε τον εαυτό του νικητή, εγκατέλειψε την ιδέα ανατροπής του καθεστώτος, έδωσε την δυνατότητα στο Ιράν μιας θεατρικής επίθεσης σε αμερικανική βάση στο Κατάρ και μιας τελευταίας πυραυλικής επίθεσης στο Ισραήλ με σημαντικές ζημιές και νεκρούς και αμέσως μετά επέβαλε το τέλος του πολέμου. Ο Νετανιάχου θέλησε να ανταποδώσει το τελευταίο αυτό πλήγμα του Ιράν αλλά ο Τραμπ του το απαγόρευσε με δημόσια μάλιστα δήλωσή του.
Αυτό έδειξε ότι όση επίδραση και να έχει το Ισραήλ στη διαμόρφωση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, οι Αμερικανοί έχουν τον τελευταίο λόγο για όσα συμβαίνουν στην περιοχή και οι αποφάσεις τους λαμβάνουν υπόψη πρώτα τα δικά τους συμφέροντα. Έγινε λίγο πολύ φανερό ότι το Ισραήλ ως ο ένοπλος βραχίονας των Αμερικανών και γενικότερα της Δύσης στην περιοχή, έχει μεν μια αυτονομία δράσης αλλά σε τελευταία ανάλυση, τον τελευταίο λόγο έχουν οι Αμερικανοί.
Τώρα οι αναλυτές προσπαθούν να αναδείξουν τον νικητή αυτού του πολέμου των 12 ημερών. Ανάμεσα στις φανφάρες του Τραμπ και την ισραηλινή προπαγάνδα δεν είναι εύκολο να διακρίνει κανείς την πραγματικότητα και να εξάγει τα συμπεράσματα από αυτή την πολεμική σύγκρουση. Άλλωστε ο καθένας διεκδικεί την νίκη για τον εαυτό του. Ο Τραμπ και οι Αμερικανοί γιατί παρουσιάστηκαν ως τα μεγάλα αφεντικά, το Ισραήλ γιατί πέτυχε καταστροφικά πλήγματα εναντίον του Ιράν και το ίδιο το Ιράν γιατί κατάφερε να αντέξει. Είναι σίγουρο ότι το ιρανικό καθεστώς εξέρχεται σημαντικά αποδυναμωμένο από αυτό τον πόλεμο. Όμως στρατηγικά θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ο νικητής αφού κατάφερε να επιβιώσει και θα είναι ο μελλοντικός συνομιλητής των Αμερικανών. Το Ισραήλ παραμένει φυσικά πανίσχυρο αλλά θα μπορούσε να πει κανείς ότι για πρώτη φορά έχει υποστεί μια στρατηγική ήττα στο μέτρο που δεν κατάφερε να υπερασπιστεί τις πόλεις του από τις ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις και ότι για πρώτη φορά οι πολίτες του αλλά και ο κόσμος ολόκληρος διαπίστωναν ότι δεν ήταν άτρωτο και αυτό το μαρτυρούσαν οι ζημιές και τα χαλάσματα που προκαλούσαν οι ιρανικοί πύραυλοι. Οι Αμερικανοί μπορεί να μην υπέστησαν μεγάλες ζημιές αλλά έδειξαν και αυτοί πως η ισχύς τους δεν ήταν απεριόριστη. Από την άλλη όμως διασώζουν την επιρροή τους στην περιοχή και τις δυνατότητές τους να απομυζούν δεκάδες δισεκατομμύρια από τη Σαουδική Αραβία και τα άλλα μουσουλμανικά αυταρχικά κράτη του Κόλπου, παρέχοντάς τους υποτίθεται προστασία.
Από την άλλη ο Τραμπ και οι Αμερικανοί έχουν αφήσει ελεύθερο τον Νετανιάχου να συνεχίζει την γενοκτονία στη Γάζα. Για πόσο όμως ακόμη χωρίς να κλονιστούν τα αυταρχικά αραβικά καθεστώτα, οι σύμμαχοί τους στην περιοχή; Οι αραβικές και μουσουλμανικές μάζες πόσο θα παραμένουν σιωπηλές όσο θα συνεχίζεται η γενοκτονία στη Γάζα;
Η εξίσωση επομένως της επόμενης μέρας του πολέμου αυτού είναι δύσκολη. Για την ώρα όμως η έκβαση του επέτρεψε στον Τραμπ να θριαμβολογεί και να επιβάλει στους νατοϊκούς Ευρωπαίους εταίρους του ένα 5% φόρο υποτελείας με την υποχρεωτική αύξηση των στρατιωτικών δαπανών τους, ένα τεράστιο όφελος για το στρατιωτικό-βιομηχανικό αμερικανικό σύμπλεγμα που θα προμηθεύει τα όπλα σε πολλές χώρες.
Στα καθ’ημάς Ελλάδα και Κύπρος έχασαν πολλά από την έκβαση αυτού του πολέμου, έστω και αν ζουν ακόμη τη φαντασίωση Νετανιάχου-Ισραήλ. Οι αφελείς που περίμεναν ότι το Ισραήλ θα συνέχιζε τον πόλεμο και εναντίον της Τουρκίας μετά το πλήγμα στο Ιράν, διαπιστώνουν τώρα πόσο ισχυροποιημένη βγήκε η Τουρκία από αυτό τον πόλεμο. Και αυτό ήταν φανερό στην διάσκεψη του ΝΑΤΟ στη Χάγη, με τις αγάπες Τραμπ-Ερντογάν.
Τυπικά ο Ερντογάν μπορεί να στήριξε την Τεχεράνη, αλλά σίγουρα δεν ήθελε ένα ισχυρό Ιράν που να κυριαρχεί στην περιοχή και να είναι ανταγωνιστικό της Τουρκίας. Προτιμά ένα Ιράν αποδυναμωμένο που δεν θα ανταγωνίζεται τον τουρκικό κυρίαρχο ρόλο στην περιοχή.
Όσον αφορά το Ισραήλ και την Τουρκία, οι σχέσεις τους, παρά τη ρητορική Ερντογάν και Νετανιάχου για εσωτερική κατανάλωση, δεν πρόκειται να επιδεινωθούν, ούτε και θα συγκρουστούν. Έχουν περισσότερα κοινά συμφέροντα από αυτά που τους χωρίζουν. Το πετρέλαιο για το Ισραήλ μεταφέρεται με αγωγό που περνά μέσα από την Τουρκία, οι εμπορικές τους συναλλαγές είναι στα ύψη, συνεργάστηκαν εναντίον των Αρμενίων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, συνεργάστηκαν για την ανατροπή του Άσαντ στη Συρία, και όπου έχουν διαφορές επιδιαιτητεύουν οι Αμερικανοί. Υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ τους, αξιωματούχοι των μυστικών τους υπηρεσιών συναντώνται συχνά και συζητούν ζητήματα αποφυγής εντάσεων μεταξύ τους. Έτσι παρά τους όποιους ανταγωνισμούς και τους αφελείς υπολογισμούς Αθήνας-Λευκωσίας για σύγκρουση ανάμεσα τους, θα συμβιώνουν και όταν χρειαστεί θα συνεργάζονται.
*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας. stephanos.constantinides@gmail.com
