Τις επώδυνες και τραυματικές συνέπειες που έχουν οι πολύχρονες καθυστερήσεις στην εκδίκαση υποθέσεων σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων προσώπων στα κυπριακά Δικαστήρια, τόσο για τα θύματα, αλλά και για τις οικογένειες τους, αποκαλύπτει στον «Φ», η μητέρα 18χρονης σήμερα κοπέλας, που κατάγγειλε ότι υπήρξε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από ενήλικα, σε ηλικία 14 χρονών πριν από 4 χρόνια. Μάς είπε ότι «αν και η υπόθεση θεωρήθηκε αρκετά σοβαρή, ώστε να την αναλάβει το Κακουργιοδικείο, ο θύτης αφέθηκε από την πρώτη εβδομάδα ελεύθερος, με περιοριστικούς όρους. Αλλά – πρόσθεσε – η υπόθεση κακοποίησης του παιδιού μας, αναβάλλεται διαρκώς από τότε μέχρι σήμερα, λόγω συνεχόμενων αιτημάτων της νομικής υποστήριξης του κατηγορουμένου, με διάφορα προσχήματα. Όλα αυτά τα χρόνια της εκκρεμότητας, το παιδί μας έχει επηρεαστεί σε τεράστιο βαθμό, όχι μόνο από την τραυματική εμπειρία της κακοποίησης, αλλά και από το γεγονός ότι δεν βλέπει να προχωρεί η διαδικασία της δίκης. Δυστυχώς το παιδί μας, έχει επηρεαστεί συναισθηματικά σε πολύ μεγάλο βαθμό (διαγνώστηκε από ψυχίατρο με το σύνδρομο μετατραυματικού στρες), με αποτέλεσμα να μην μπορεί να συμμετέχει στην εκπαιδευτική διαδικασία στο σχολείο, να κινδυνεύει να χάσει την τελευταία τάξη του λυκείου και να έχει αποθαρρυνθεί τόσο, ώστε να μην παρακαθίσει ούτε στις εξετάσεις για πανεπιστημιακές σπουδές, όπως σκόπευε, ούτε να μπορεί να αποφασίσει τι να κάνει στη ζωή της, ή να θέσει στόχους για το μέλλον».
Η Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας (Νομική Υπηρεσία) Μικαέλλα Πασιαρδήεπιβεβαίωσε ότι «όντως υπάρχουν καθυστερήσεις, περισσότερο στις υποθέσεις που εκκρεμούν στα Επαρχιακά Δικαστήρια, παρά στα Κακουργιοδικεία, λόγω του πολύ μεγάλου αριθμού υποθέσεων, ενώ δίνεται προτεραιότητα συνήθως στις υποθέσεις όπου οι κατηγορούμενοι είναι υπό κράτηση». Η κλινική ψυχολόγος στο κέντρο «ΝΗΜΑ» Παντελίτσα Νικολάου υπογράμμισε ότι «οι μακροσκελείς, παρατεταμένες υποθέσεις, μπορούν να τραυματίσουν ξανά τα άτομα, καθώς αναγκάζονται να ξαναζήσουν τις εμπειρίες τους, για μεγάλο χρονικό διάστημα». Η τέως πρόεδρος του Συμβουλίου «ΦΩΝΗ» Αναστασία Παπαδοπούλου τόνισε στην εφημερίδα μας ότι χρειάζονται περισσότερες αλλαγές στις δικαστικές διαδικασίες, σε ό,τι αφορά τις μαρτυρίες ανήλικων θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης. Η Άντρια Νεοκλέους εκτελεστική διευθύντρια του οργανισμού Hope for Children, μας είπε ότι το Σπίτι του Παιδιού το οποίο διαχειρίζεται ο οργανισμός και παρέχει υπηρεσίες σε παιδιά θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και στις οικογένειες τους, έχει προσφέρει υπηρεσίες σε περισσότερα από 2600 παιδιά, από το 2017 που λειτούργησε, μέχρι σήμερα. Όπως μας αναφέρθηκε από συνομιλητές μας, τα περισσότερα ανήλικα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, τόσο στην Κύπρο όσο και διεθνώς, είναι κορίτσια 14-16 χρόνων, ενώ πολλά θυματοποιούνται και από μικρότερες ηλικίες. Σε μικρότερες ηλικίες, υπάρχουν και υποθέσεις με θύματα αγόρια. Σε αρκετά μεγάλο ποσοστό των περιπτώσεων, η κακοποίηση συμβαίνει μέσα στην οικογένεια, κάτω από την ίδια στέγη…
«Απογοητεύτηκε και ίσως αποσυρθεί…»
«Μια μεγάλη ανησυχία μου» μάς είπε η καταγγέλλουσα μητέρα, «είναι ότι, αν συνεχιστούν οι απαράδεκτες καθυστερήσεις στο Δικαστήριο, το παιδί μας θα κουραστεί και ίσως να αποσυρθεί από την υπόθεση, πράγμα που γνωρίζω ότι συμβαίνει με αρκετά άλλα παιδιά που βιώνουν ανάλογες καταστάσεις και τα οποία έχουν απογοητευτεί και δεν θέλουν πλέον να συμμετάσχουν. Δεν ήθελα να καταφύγω στα ΜΜΕ και δεν το έκανα τόσο καιρό, αλλά νιώθω ότι πια είναι δεμένα τα χέρια μας και δεν υπάρχει δυστυχώς κανένας τρόπος να πιέσουμε ή να διεκδικήσουμε τα δικαιώματα και τη νομική προστασία του παιδιού μας, αλλά και πολλών άλλων παιδιών που κακοποιήθηκαν και ενηλικιώνονται, όπως το δικό μας, χωρίς να δικαιωθούν ή να υποστηριχθούν επαρκώς από το κράτος. Θα ήθελα να βγει στην επιφάνεια το πρόβλημα, που είναι πάρα πολύ σοβαρό για πολλά ανήλικα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, παρόλο που τώρα η νομοθεσία – τουλάχιστον όσον αφορά τα ανήλικα άτομα – είναι πιο αυστηρή απ’ όσο ήταν προηγουμένως».
Και η μαρτυρία επηρεάζεται, όσο περνούν τα χρόνια!
«Η καθυστέρηση στη δικαστική διαδικασία, επηρεάζει αρνητικά τα θύματα, αλλά και την έκβαση της υπόθεσης, πολλές φορές», επεσήμανε με δήλωσή της στον «Φ» η Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας Μικαέλλα Πασιαρδή, που έχει πίσω της πολύχρονη εμπειρία στον χειρισμό υποθέσεων σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων. Πρόσθεσε ότι οι λειτουργοί του Ποινικού Τομέα της Νομικής Υπηρεσίας και οι Δημόσιοι Κατήγοροι που χειρίζονται υποθέσεις ενώπιον Δικαστηρίων, «ζητούν πάντα, να δίνεται προτεραιότητα στις υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και να εκδικάζονται το συντομότερο δυνατόν. Γιατί -συνέχισε – αν μια υπόθεση εκδικαστεί π χ. 4 χρόνια μετά την καταγγελία, μπορεί να έχουν αλλάξει οι συνθήκες της ζωής του θύματος και να μη θέλει πλέον να προωθήσει την καταγγελία του. Αλλά και να θέλει να την προωθήσει, τα χρόνια που περνούν, επηρεάζουν τη μαρτυρία με άλλο τρόπο. Δηλαδή επηρεάζεται η μνήμη, η δυνατότητα ανάκλησης συγκεκριμένων δεδομένων και λεπτομερειών. Είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό για τα θύματα, να υπάρχουν καθυστερήσεις. Σε ό,τι αφορά τα Κακουργιοδικεία, νομίζω έχουμε επιτύχει σε μεγάλο βαθμό να μην υπάρχουν πολύ μεγάλες καθυστερήσεις».
Η κυρία Πασιαρδή ανέφερε ότι «έχει κυκλοφορήσει Πρωτόκολλο στη Νομική Υπηρεσία, όσον αφορά τέτοιες υποθέσεις και όλοι οι συνάδελφοι έχουν κατευθυντήριες γραμμές, στο πώς πρέπει να τις χειρίζονται. Κι αυτό – πρόσθεσε – γίνεται πάντα σε συνεργασία με το Σπίτι του Παιδιού. Οι λειτουργοί μας, έχουν εντολές να τονίζουν στα Δικαστήρια την ανάγκη να εκδικάζονται αυτές οι υποθέσεις το συντομότερο δυνατό, να μην υποβάλλονται αιτήματα αναβολής από πλευράς μας, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις και να φέρουν ένσταση στα αιτήματα αναβολής που υποβάλλει η υπεράσπιση, αν είναι αδικαιολόγητα αυτά τα αιτήματα. Έχουμε συνεργαστεί τα τελευταία χρόνια με το Σπίτι του Παιδιού και έχουμε πετύχει πολύ μεγάλες αλλαγές, που διαφοροποίησαν σημαντικά τις υποθέσεις για τα θύματα και τις έχουν κάνει, όσο πιο ομαλές μπορεί να είναι. Μια τέτοια αλλαγή, είναι η τροποποίηση της νομοθεσίας, ώστε τα παιδιά να μην προσέρχονται στο Δικαστήριο, αλλά να δίνουν τη μαρτυρία τους από διαμορφωμένους χώρους στο Σπίτι του Παιδιού, που συνδέονται με το Δικαστήριο».
Το Σπίτι του Παιδιού, για μια φιλική δικαιοσύνη
Πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία πρόσβασης του παιδιού στις δικαστικές διαδικασίες και τη δουλειά που κάνει το Σπίτι του Παιδιού για την προετοιμασία και προστασία του, κατά τη φάση αυτή, μάς έδωσε η Άντρια Νεοκλέους εκτελεστική διευθύντρια του οργανισμού «Hope For Children», στον οποίο έχει ανατεθεί από τις κρατικές Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, η διαχείριση και λειτουργία του Σπιτιού.
Μαζί της ήταν η συστημική ψυχοθεραπεύτρια Τάνια Μασιά, διευθύντρια του Τομέα Εκπαίδευσης και Καινοτομίας του οργανισμού και πρώην επικεφαλής του Σπιτιού του Παιδιού. Υπογράμμισαν ότι το Σπίτι του Παιδιού έχει δημιουργηθεί κατά το πρότυπο Barnahus («Σπίτι του Παιδιού») της Ισλανδίας και στη βάση ευρωπαϊκών καλών πρακτικών. Όπως μας ανέφεραν, «το Σπίτι του Παιδιού λειτουργεί με την εμπλοκή και συστηματική συνεργασία των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας οι οποίες εποπτεύουν και χρηματοδοτούν τη λειτουργία του, της Αστυνομίας Κύπρου και των υπουργείων Υγείας και Παιδείας. Με την παροχή όλου του φάσματος των αναγκαίων υπηρεσιών, κάτω από την ίδια στέγη, το Σπίτι του Παιδιού επιδιώκει την εξυπηρέτηση της δικαιοσύνης με φιλικό προς το παιδί τρόπο, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, την ασφάλεια, την προστασία και την ευημερία του, μέσω πολυθεματικής προσέγγισης.
Το εξειδικευμένο προσωπικό του Σπιτιού του Παιδιού, παρέχει υπηρεσίες σε παιδιά και τις οικογένειές τους, οι οποίες ξεκινούν από την αρχική αναφορά και περιλαμβάνουν ψυχολογική αξιολόγηση, κοινωνική και ψυχολογική στήριξη και θεραπεία, ιατρικές εξετάσεις, λήψη δικανικής συνέντευξης και πολυθεματική διαχείριση. Στις περιπτώσεις όπου εκκρεμεί δικαστική διαδικασία, παρέχεται υποστήριξη πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εκδίκαση της υπόθεσης, με σκοπό τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού, μεταξύ των οποίων το δικαίωμα στην ενημέρωση, στην εκπροσώπηση, συμμετοχή, αλλά και προστασία κατά τη διαδικασία.
Ο σχεδιασμός της προετοιμασίας του παιδιού για το Δικαστήριο, που να είναι ανάλογη του ηλικιακού και αναπτυξιακού του επιπέδου, καθώς και της ψυχικής του κατάστασης, κρίνεται υψίστης σημασίας για την ελαχιστοποίηση των συναισθηματικών συνεπειών που θα μπορούσαν να επέλθουν από την εμπειρία της μαρτυρίας του στο Δικαστήριο. Έχει γίνει διασύνδεση όλων των Επαρχιακών Δικαστηρίων, με το Σπίτι του Παιδιού και έτσι, με τη χρήση συστημάτων τηλεδιάσκεψης, εφαρμόζεται άμεση και ασφαλής πρόσβαση των παιδιών στη διαδικασία ακρόασης και αντεξέτασης, από ένα φιλικό για τα παιδιά χώρο. Αυτό επιτεύχθηκε με τη στήριξη του Συμβουλίου ΦΩΝΗ, τη χρηματοδότηση της CYTA και την έγκριση του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Ενόψει της έναρξης της δικαστικής διαδικασίας, ο αρμόδιος κοινωνικός λειτουργός ή/και ψυχολόγος που αποτελεί για το παιδί ένα οικείο πρόσωπο, παρέχει ενημέρωση και υποστήριξη στο παιδί-μάρτυρα και στην οικογένειά του.
Παράλληλα, ο λειτουργός αναλαμβάνει να ενημερώσει τον αρμόδιο για την περίπτωση δικηγόρο, σχετικά με τη ψυχική κατάσταση, τις ανάγκες, καθώς και τις δυσκολίες ή ιδιαιτερότητες που εμφανίζει το παιδί-μάρτυρας. Η στήριξη και η θεραπεία, συνεχίζεται και μετά το Δικαστήριο, αν το παιδί τη χρειάζεται, άσχετα αν στο μεταξύ έχει ενηλικιωθεί. Το προσωπικό του ΣτΠ διατηρεί στενή συνεργασία με τη Νομική Υπηρεσία, για την προετοιμασία των παιδιών πριν την παρουσία τους στο Δικαστήριο, ενώ κατά τη διαδικασία αυτή, γίνεται χρήση του ψυχοεκπαιδευτικού εργαλείου «Πάμε Δικαστήριο» («Kids in Court»). Το εργαλείο συνδημιουργήθηκε από το Sheffield Hallam University, το Hope For Children και το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Μετά από αίτηση υποψηφιότητας που υπέβαλαν το Hope For Children και η Σχολή Δικαστών Κύπρου, το εργαλείο «Πάμε Δικαστήριο» βραβεύθηκε με το βραβείο Crystal Scale of Justice του Συμβουλίου της Ευρώπης». Η κυρία Νεοκλέους, μας είπε ότι το Hope For Children στο πλαίσιο της συνεργασίας του με τη Νομική Υπηρεσία, θα εκπαιδεύσει Δημόσιους Κατήγορους τον Οκτώβρη 2025 πάνω στα θέματα διαχείρισης υποθέσεων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, με την οικονομική στήριξη του Συμβουλίου «ΦΩΝΗ».
Τραύμα, ανισορροπίες εξουσίας και κατάχρηση…
Τις αναφορές για μεγάλες χρονικές καθυστερήσεις στην εκδίκαση υποθέσεων σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, επιβεβαίωσε και η κλινική ψυχολόγος Παντελίτσα Νικολάου, συντονίστρια στο κέντρο «ΝΗΜΑ», που αποτελεί πρόγραμμα του Κυπριακού Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού και είναι η πρώτη εξειδικευμένη δομή στην Κύπρο, που παρέχει ψυχολογική στήριξη και θεραπεία σε ενήλικα άτομα που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική τους ηλικία και τις οικογένειες τους. «Αυτές οι καθυστερήσεις μπορεί να είναι και μεγαλύτερες για άτομα που εξυπηρετούμε στο ΝΗΜΑ», μας είπε. «Υπάρχει άτομο – πρόσθεσε – που κατάγγειλε πριν πέντε χρόνια και αναμένει ακόμη εκδίκαση της υπόθεσης. Έχουμε άτομο το οποίο κατάγγειλε πριν ένα χρόνο και ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες καταθέσεων από την Αστυνομία».
Η κυρία Νικολάου πρόσθεσε μεταξύ άλλων: «Η σεξουαλική κακοποίηση, είναι τραύμα που σχετίζεται με ανισορροπίες εξουσίας, ή κατάχρηση. Είναι απαραίτητο, το Δικαστήριο να μην διαιωνίζει περαιτέρω αυτές τις δυναμικές, μέσω της συνεχιζόμενης θυματοποίησης των μαρτύρων, από τις συνεχείς αναβολές. Οι μακροσκελείς, παρατεταμένες υποθέσεις, επίσης μπορούν να τραυματίσουν ξανά τα άτομα, καθώς αναγκάζονται να ξαναζήσουν τις εμπειρίες τους, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η ενημέρωση των ατόμων σχετικά με το αναμενόμενο χρονοδιάγραμμα της υπόθεσης, βοηθά στη μείωση του άγχους και τους δίνει μεγαλύτερο έλεγχο. Το ίδιο ισχύει και με την κατάλληλη ενημέρωση των ατόμων, για τις διαδικασίες που ακολουθούνται. Μια από τις βασικές αρχές της τραυματοθεραπείας (ψυχικό τραύμα), αναφέρει ότι ένας ψυχολόγος προχωρεί σε θεραπεία/ επεξεργασία του τραύματος, μόνο όταν το άτομο βιώνει ασφάλεια στη ζωή του. Παρατεταμένες δικαστικές διαδικασίες, ανατρέπουν το αίσθημα της ασφάλειας ενός ατόμου».
