Η τελευταία επίσκεψη του Ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο και η συνάντησή του με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα ήταν σίγουρα αυτή που ανέμενε και πολύ πιθανόν να του άφησε μια πικρή γεύση.
Το γεγονός ότι ο Τραμπ εκθείασε ενώπιόν του τον Ερντογάν, σίγουρα δεν θα ήταν μια ευχάριστη στιγμή για τον ίδιο και αυτό φαινόταν και από την αμηχανία της γλώσσας του σώματος του. Από την άλλη βέβαια θα ήταν λάθος να θεωρηθεί ότι μειώθηκε το όποιο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την ασφάλεια του Ισραήλ. Υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, αυτό παραμένει η προτεραιότητα των Αμερικανών και του Τραμπ στην Μέση Ανατολή.
Ίσως όμως ο Τραμπ, με την ωμή συναλλακτική προσέγγιση που χρησιμοποιεί να θέλησε να στείλει ένα μήνυμα, όχι τόσο στο Ισραήλ όσο στον ίδιο τον Νετανιάχου, ότι είναι αυτός και οι ΗΠΑ που αποφασίζουν για τις γενικότερες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και όχι το Ισραήλ και ο πρωθυπουργός του. Αυτό το νόημα φαίνεται να είχε, επιπλέον των επαίνων για τον Ερντογάν, και η ανακοίνωση για απευθείας συνομιλίες με την Τεχεράνη. Κάτι που επίσης δεν θα ήθελε σίγουρα να συμβεί ο Νετανιάχου, ανεξάρτητα αν αυτές θα πετύχουν ή όχι.
Όσον αφορά τις σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας και την έντονη διαμάχη τους στη Συρία μετά την πτώση του Άσαντ, επιβεβαιώνεται αυτό που έγραψε κατ’επανάληψη αυτή η στήλη, ότι ο Τραμπ και οι Αμερικανοί δεν επιθυμούν μια σύγκρουση ανάμεσα στις δύο χώρες και ότι θα ασκηθεί ένα είδος επιδιαιτησίας για να υπάρξει ασφάλεια για το Ισραήλ αλλά ταυτόχρονα και τουρκική παρουσία στη Συρία. Αυτό ήταν το μήνυμα του Τραμπ όταν είπε στον Νετανιάχου, δημόσια, ότι θα επιλύσει τις όποιες διαφορές ανάμεσα στις δύο χώρες, αφού όπως είπε ο Ερντογάν είναι φίλος του και αρκετά έξυπνος. Είπε δε στον Νετανιάχου ότι για όλα αυτά χρειάζεται λογική. «Πρέπει να είσαι λογικός,του είπε, πρέπει να είμαστε λογικοί». Εκπληκτικό βεβαίως, όταν μιλά ο Τραμπ για λογική.
Φυσικά ο Νετανιάχου πήγε στον Λευκό Οίκο με στόχο να εμποδίσει την παράδοση των F-35 στην Τουρκία, αλλά μάλλον δεν πήρε τέτοια υπόσχεση από τον Τραμπ καθώς είναι γνωστό ότι διεξάγονται διαβουλεύσεις ανάμεσα στην Άγκυρα και την Ουάσιγκτον για την επάνοδο της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35, αφού διευθετηθεί πρώτα το θέμα των ρωσικών S-400. Για το θέμα αυτό υπάρχουν βέβαια έντονες αντιδράσεις στο Κογκρέσο αλλά από τη στιγμή που θα βρεθεί λύση στους ρωσικούς πυραύλους, αυτές θα αρθούν.
Επομένως αυτό που προκύπτει από την επίσκεψη Νετανιάχου στην Ουάσιγκτον είναι ότι η ασφάλεια του Ισραήλ από αμερικανικής σκοπιάς είναι εξασφαλισμένη αλλά ότι δεν θα μπορεί ο ίδιος να κατευθύνει όπως θέλει την αμερικανική πολιτική στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αυτό σημαίνει ότι οι Αμερικανοί θα κάνουν μια προσπάθεια να διαπραγματευτούν με την Τεχεράνη το πυρηνικό της πρόγραμμα και μόνο αν αυτές οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν, θα είναι πιθανόν ο Τραμπ να αποφασίσει να πλήξει το Ιράν.
Όσον αφορά δε την Τουρκία έγινε επίσης σαφές ότι οι Αμερικανοί αποδίδουν μεγάλη σημασία σε μιας μορφής στρατηγική σχέση μαζί της. Φυσικά τίποτα δεν εγγυάται ότι κάποια στιγμή δεν θα μπορούσαν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις να οδηγηθούν και σε δύσκολα μονοπάτια. Όμως δεν είναι αυτό που φαίνεται αυτή τη στιγμή στον ορίζοντα. Για τους Αμερικανούς φαίνεται πως η Τουρκία έχει μεγάλη σημασία για τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει στο μέτωπο της Ασίας αλλά και σε αυτό της Μαύρης Θάλασσας όπου έχει πετύχει να έχει καλές σχέσεις τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία.
Τούτων λεχθέντων μένει να δούμε πως οι σχέσεις ανάμεσα στο τρίγωνο ΗΠΑ-Ισραήλ-Τουρκία επηρεάζουν την Ελλάδα και την Κύπρο. Αν και είναι σχεδόν βέβαιο ότι για τον Τραμπ και τους Αμερικανούς η Τουρκία έχει μεγαλύτερη στρατηγική αξία από ότι η Ελλάδα και η Κύπρος, αυτό δεν σημαίνει ότι η Αθήνα και η Λευκωσία δεν διαθέτουν επίσης ισχυρά χαρτιά. Η στρατηγική τους σημασία είναι σημαντική για τους αμερικανικούς σχεδιασμούς τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Φαίνεται όμως ότι η σχέση Ελλάδας και Κύπρου με την Ουάσιγκτον δεν γίνεται κατ’ ανάγκη ισχυρότερη αν περνά μέσα από το Ισραήλ, όπως υποστηρίζουν κάποιοι. Και ίσως η επένδυση που έχουν κάνει Αθήνα και Λευκωσία στο Ισραήλ να μην είναι και η καλύτερη, ειδικά με όσα είδαμε και ακούσαμε από τον Τραμπ στην τελευταία επίσκεψη του Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο. Για παράδειγμα το Ισραήλ και το ισχυρό εβραϊκό λόμπι στις ΗΠΑ πιθανόν να επιβραδύνουν την παραχώρηση των F-35 στην Τουρκία, αλλά δεν θα μπορέσουν να την αποτρέψουν. Λυδία λίθος της συμμαχίας με το Ισραήλ θα είναι η πόντιση του περίφημου καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ την οποίαν θέλει να εμποδίσει η Τουρκία. Θα διαδραματίσει ρόλο το Ισραήλ στο να αντιμετωπιστεί η τουρκική απειλή ή θα παραμείνει απαθές και η όλη ευθύνη προστασίας του έργου αυτού θα αφεθεί στην Ελλάδα; Ασφαλώς στο θέμα αυτό σημαντικός θα είναι και ο ρόλος που θα διαδραματίσει και η Ουάσιγκτον.
Αν η Τουρκία πετύχει να εμποδίσει την πόντιση του καλωδίου και την ηλεκτρική διασύνδεση ανάμεσα στις τρεις χώρες, τότε η Ελλάδα και η Κύπρος θα έχουν αποδεχθεί την νέο-οθωμανική επικυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Για το Ισραήλ το έργο αυτό δεν έχει την ίδια σημασία.
Ελλάδα και η Κύπρος έχουν για τους Αμερικανούς τη δική τους στρατηγική σημασία αλλά φυσικά θα πρέπει να αντιληφθούν τη συναλλακτική πολιτική του Τραμπ και να μη παραμείνουν στο επίπεδο του δούναι χωρίς λαβείν. Πιθανόν η Αλεξανδρούπολη να μην έχει πια την ίδια σημασία, αν ο Τραμπ πετύχει τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά η Σούδα παραμένει μιας τεράστιας σημασίας βάση για τους Αμερικανούς για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής.
Είναι ένα ισχυρό χαρτί της Αθήνας στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις που σημειώνονται αυτή την ώρα. Εφόσον δε οι ελληνικές ελίτ και όλα τα κόμματα, εκτός από το ΚΚΕ και κάποιες ομάδες της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, έχουν ταχθεί υπέρ της αμερικανικής παρουσίας στην Ελλάδα, θα πρέπει να διεκδικήσουν εγγυήσεις για την εθνική κυριαρχία της χώρας απέναντι στον τουρκικό επεκτατισμό. Το ίδιο ισχύει και για την Κύπρο από τη στιγμή που πέραν της χρήσης των βρετανικών βάσεων η Λευκωσία παρέχει κάθε μορφής διευκολύνσεις στους Αμερικανούς, έχει επί της ουσίας ενταχθεί στους στρατηγικούς τους σχεδιασμούς.
Από τη στιγμή που παρέχονται όλα αυτά στους Αμερικανούς, θα έπρεπε να τεθούν επί τάπητος και τα δικά μας θέματα ασφαλείας απέναντι στην Τουρκία. Προπάντων που οι δικές μας ελίτ απεμπόλησαν την πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και τις καλές σχέσεις με τη Ρωσία και άλλες χώρες, κάτι που δεν έκανε η Τουρκία, και επέλεξαν τη «σωστή πλευρά» της Ιστορίας. Να υιοθετήσουν επομένως τη συναλλακτική πολιτική του ίδιου του Τραμπ και να προστατέψουν τα δικά τους εθνικά συμφέροντα. Να μη παρέχουν μόνο υπηρεσίες στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας, ποιητής. [email protected] Από τις Εκδόσεις «ΒΑΚΧΙΚΟΝ» κυκλοφορεί η ποιητική του συλλογή «μεταΛΕΞΗΜΑΤΑ»και από τις εκδόσεις «ΓΕΡΜΑΝΟΣ» το μυθιστόρημα του, «Εγώ, ο Αλέξης Λάμαρης».
