Η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν είναι αποτέλεσμα μιας μακράς αλυσίδας εξελίξεων και εσφαλμένων υπολογισμών, σύμφωνα με τον Αναπληρωτή Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Μιχάλη Κοντό, ο οποίος σε δηλώσεις του στο philenews, εξηγεί ποιοι παράγοντες ώθησαν την περιοχή στη σημερινή εκρηκτική κατάσταση. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο ίδιος, μετά και την εμπλοκή των ΗΠΑ με τα πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, πλέον «το ερώτημα δεν είναι αν θα απαντήσει η Τεχεράνη, αλλά πώς». Και σε αυτό το ερώτημα, ο Καθηγητής παραθέτει δύο βασικά σενάρια, τονίζοντας παράλληλα ότι οι επόμενες ημέρες θα είναι κρίσιμες.
Πώς φτάσαμε στη σύγκρουση – Το μοιραίο σφάλμα του Ιράν
Σύμφωνα με τον Καθηγητή, ο εν εξελίξει πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν είναι το αποτέλεσμα μιας αλυσίδας εξελίξεων και εσφαλμένων υπολογισμών, που έλαβαν χώρα κατά τα προηγούμενα χρόνια και αποτυπώνει με σαφή τρόπο τους άγραφους κανόνες του άναρχου διεθνούς συστήματος. Κατά τη γνώμη του, όπως αναφέρει, «το σημείο κλειδί για να κατανοήσουμε πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο είναι ο συνδυασμός της αντι-σιωνιστικής ιδεολογίας του καθεστώτος στην Τεχεράνη με τους κινδύνους που ελλοχεύει για το Ισραήλ η πιθανή απόκτηση όπλων μαζικής καταστροφής. Επιπλέον, η προσπάθεια του Ιράν να αναδειχθεί σε περιφερειακή ηγέτιδα δύναμη μέσω της ανάπτυξης ενός δικτύου μη-κρατικών συνεργατών στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, η οποία λειτουργούσε για αρκετό χρονικό διάστημα και ως ο βασικός πυλώνας αποτρεπτικής ισχύος έναντι της βούλησης του Ισραήλ να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας».
Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023, προσθέτει, «έδωσε στο Ισραήλ την ευκαιρία να καταστρέψει την μαχητική ικανότητα της Χαμάς και της Χεζμπολλάχ, των βασικών συνεργατών του Ιράν στην περιοχή, ενώ στο πλαίσιο της ανταλλαγής κτυπημάτων τον περασμένο Οκτώβριο κατέστρεψε την αντιπυραυλική ασπίδα του ιρανικού καθεστώτος. Τα δεδομένα αυτά, σε συνδυασμό με την εκλογή του Ντόναλτ Τραμπ στην εξουσία, ώθησαν το Ισραήλ να επιτεθεί κατά του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, με την στήριξη της Ουάσιγκτον (παρά τις εσωτερικές αντιδράσεις στις ΗΠΑ). Πιστεύω ότι το Ιράν διέπραξε μοιραίο σφάλμα θεωρώντας ότι μπορεί να καταστεί πυρηνική δύναμη χωρίς εκ των προτέρων να έχει άρει την εσχατολογική άποψή του για το Ισραήλ».
Κρίσιμες οι επόμενες ημέρες – «Κακές και χειρότερες» επιλογές για το Ιράν
Ο κ. Κοντός εκτιμά πως «όπως είναι τώρα τα πράγματα, το ιρανικό καθεστώς δεν φαίνεται να έχει άλλο στόχο πλην της επιβίωσής του. Η κυβέρνηση της Ισλαμικής Δημοκρατίας δεν έχει καλές επιλογές, παρά μόνον κακές και χειρότερες». Από την άλλη, όπως σημειώνει, το Ισραήλ έχει πετύχει τουλάχιστον έναν στρατηγικό στόχο: να πείσει τις ΗΠΑ να ταυτιστούν μαζί του σε αυτή την προσπάθεια. Οι επόμενες ημέρες, σύμφωνα με τον ίδιο, «θα είναι κρίσιμες ως προς την μελλοντική εξέλιξη του πολέμου. Προς το παρόν δεν φαίνεται να αναπτύσσεται εσωτερική δυναμική ανατροπής του ιρανικού καθεστώτος, κάτι που αποτελεί τον υπέρτατο στόχο του Ισραήλ (και πιθανόν και των ΗΠΑ). Οπότε, μάλλον για το επόμενο τουλάχιστον χρονικό διάστημα το θεοκρατικό καθεστώς θα είναι ο συνομιλητής των ΗΠΑ και του Ισραήλ στην προσπάθεια αποκλιμάκωσης».
«Το ερώτημα δεν είναι αν θα απαντήσει η Τεχεράνη στις ΗΠΑ, αλλά το πώς»
Ερωτηθείς εάν πιστεύει ότι η Τεχεράνη θα απαντήσει στο κτύπημα των ΗΠΑ, απάντησε πως το ερώτημα δεν είναι το αν, αλλά το πώς. Τα βασικά σενάρια, όπως εξηγεί, «αυτή τη στιγμή είναι δύο: Πρώτον, το Ιράν επιλέγει μία τυπική (face-saving) και απορροφήσιμη σειρά κτυπημάτων κατά αμερικανικών στόχων στην περιοχή, όπως το 2020 μετά τη δολοφονία του Στρατηγού Κασέμ Σολεϊμανί. Δεύτερον, το Ιράν επιλέγει τον δρόμο της κλιμάκωσης, προβαίνοντας σε μεγάλης κλίμακας επιθέσεις κατά αμερικανικών στόχων με σημαντικές απώλειας και/ή κλείνοντας τα στενά του Ορμούζ».
«Για να εκτιμήσουμε όμως την εξέλιξη της κατάστασης», πρόσθεσε, «πέραν των επιλογών του Ιράν είναι εξ ίσου σημαντικό να δούμε υπό ποιες προϋποθέσεις το Ισραήλ θα μπορούσε να δεχτεί να παύσει τις επιχειρήσεις του και να αποδεχτεί τη διπλωματική οδό. Αν τα αμερικανικά κτυπήματα όντως είχαν την αποτελεσματικότητα που ισχυρίζεται ο Πρόεδρος Τραμπ και το Ιράν επιλέξει την τυπική ανταπόδοση αντί της κλιμάκωσης, τότε ίσως να υπάρχει μονοπάτι παύσης των εχθροπραξιών κατά το επερχόμενο διάστημα. Διαφορετικά, είναι πιθανόν να δούμε τις ΗΠΑ να εντείνουν τις επιχειρήσεις τους, συρόμενες πλέον σε ένα σπιράλ ανταποδοτικών κτυπημάτων και βαθαίνοντας ολοένα και περισσότερο την εμπλοκή τους, με απρόβλεπτες συνέπειες».
Το κλείσιμο των στενών του Ορμούζ και η εμπλοκή της Κίνας
Όσον αφορά το σενάριο κατά το οποίο το Ιράν κάνει πράξη την απειλή που εξαπέλυσε για κλείσιμο των στενών του Ορμούζ, ο κ. Κοντός τονίζει πως θα το ενέτασσε σε ένα σενάριο κλιμάκωσης κατ’ επιλογήν του Ιράν. Το πρόβλημα εδώ, όπως προσθέτει, δεν είναι μόνο η αντίδραση των Αμερικανών και των υπολοίπων κρατών του Κόλπου, αλλά και της Κίνας, η οποία ασκεί επιρροή στο Ιράν και της οποίας τα συμφέροντα θα πληγούν σημαντικά από μια τέτοια ενέργεια. Εάν το Ιράν βρει φόρμουλα να κλείσει τα στενά μόνο για πλοία εχθρικών κρατών (π.χ. κατά τα πρότυπα των ενεργειών των Χούθι στον Κόλπο του Άντεν) τότε ίσως επιλέξει να το κάνει, εκτιμά ο ίδιος.
Δεν μπορεί να αποκλειστεί ο βασικός κίνδυνος για την Κύπρο
Σε ερώτηση για το πώς τοποθετείται γεωστρατηγικά η Κύπρος μπροστά σε όλη αυτήν την έκρυθμη κατάσταση που εξελίσσεται στη γειτονιά μας και για το ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν για την χώρα μας, ο κ. Κοντός υπέδειξε πως «ο βασικός κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Κύπρος είναι η πιθανότητα ιρανικών κτυπημάτων με βαλλιστικούς πυραύλους κατά των βρετανικών βάσεων, σε περίπτωση που αυτές χρησιμοποιηθούν για κτυπήματα κατά του Ιράν. Δεν πιστεύω ότι αυτό είναι το πιο πιθανό σενάριο, δεν μπορεί όμως να αποκλειστεί».
Πώς τοποθετείται γεωστρατηγικά η ΚΔ
Από εκεί και πέρα, συνεχίζει ο Καθηγητής, στην Κυπριακή Δημοκρατία συμφέρει η όσο το δυνατό συντομότερη σταθεροποίηση της κατάστασης και ο τερματισμός των συγκρούσεων στην περιοχή, έτσι ώστε να επιστρέψουν οι Συμφωνίες του Αβραάμ στην προτέρα τροχιά και να υλοποιηθεί απρόσκοπτα ο διάδρομος IMEC. «Η Κύπρος έχει μια ξεκάθαρη γεωστρατηγική τοποθέτηση η οποία καθορίζεται από τις εξελίξεις που έλαβαν χώρα στην Αν. Μεσόγειο από το 2010 και έπειτα. Δεν είναι θέμα επιλογής, αλλά καθορίζεται από τις ροπές που αναπτύσσονται στο διεθνές σύστημα. Η τοποθέτηση αυτή την κατατάσσει, μαζί με την Ελλάδα, στο πλευρό χωρών όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και η Ινδία. Με τα κράτη αυτά μοιράζεται κοινά συμφέροντα και μπορεί, στο πλαίσιο αυτό, να αναπτύξει πρωτοβουλίες και να λάβει σοβαρή διπλωματική υποστήριξη έναντι των απειλών ασφαλείας που αντιμετωπίζει. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει βεβαίως να υποστηρίζει την ανάγκη συνομιλιών για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους, να καταδικάζει τα εγκλήματα πολέμου όταν αυτά συντελούνται (ούσα και η ίδια θύμα τέτοιων εγκλημάτων), να αναζητά την ειρήνη και την σταθερότητα στην περιοχή. Όμως εν καιρώ συγκρούσεων συχνά τα κράτη καλούνται να πάρουν θέση, αναλαμβάνοντας ρίσκα. Σε αυτή την περίπτωση, η θέση της Κύπρου θα πρέπει ξεκάθαρα να λαμβάνει υπόψη την στρατηγική της συνεργασία με το Ισραήλ και την μελλοντική προοπτική που διανοίγεται μέσω των προαναφερθεισών περιφερειακών συνεργασιών. Οποιαδήποτε άλλη επιλογή θα ήταν κίνηση κόντρα στα κύματα του διεθνούς συστήματος και θα μπορούσε να οδηγήσει την εξωτερική πολιτική και τα συμφέροντα ασφαλείας της χώρας σε σοβαρή οπισθοδρόμηση».
