Ένα πνευματικό ταξίδι μας προτείνει μέσα από το βιβλίο της «Αρσανάδες και αρχονταρίκια. Ιστορική και πολιτιστική αναδρομή του ταξιδιού στο Άγιο Όρος από τον 19ο αιώνα έως σήμερα μέσα στο τα οδοιπορικά Γάλλων και Γαλλόφωνων περιηγητών» η χαλκέντερη ερευνήτρια Ευαγγελία Ι. Δαμουλή. Το ογκοδέστατο αυτό πόνημα καταφέρνει να δαμάσει ένα τεράστιο σε όγκο υλικό και να το καταστήσει για πρώτη φορά συνολικά προσβάσιμο στον αναγνώστη.
Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία του Αγίου Όρους στο πλαίσιο του ανατολικού και δυτικού μοναχισμού. Ακολουθεί μια εκτεταμένη εισαγωγή στο φαινόμενο του περιηγητισμού. Ιδιαίτερη εντύπωση μου προκάλεσε η ανάλυση της ιδεολογίας χειραγώγησης της Ανατολής από τους Δυτικούς περιηγητές και η θέση ότι η «Δύση μέσω του Οριενταλισμού αναζητά στην Ανατολή την αντιθετική της εικόνα…».
Στη συνέχεια ξεκινά το κυρίως σώμα του έργου με χρονολογική αφετηρία τα μέσα του 19ου αιώνα. Ενταγμένοι στα ιστορικά τους συμφραζόμενα Γάλλοι διανοούμενοι και καλλιτέχνες όπως οι D. Papety, A. Proust, Ch. Diehl, Le Corbusier και άλλοι καταγράφουν τις εντυπώσεις τους από την Αθωνική πολιτεία.
Η συγγραφέας δεν κάνει απλή παράθεση υλικού αλλά επαναδιαπραγματεύεται με αξιολογικο κριτήριο τα κείμενα αυτά. Θα σταθώ -ως Βυζαντινολόγος- στο οδοιπορικό του Diehl, ο οποίος αν και παρωχημένος σήμερα έβγαλε το Βυζάντιο από την λήθη και ανέδειξε την ελληνική μεσαιωνική αυτοκρατορία ως ένα γόνιμο πεδίο επιστημονικής έρευνας αλλά και σημείο ενδιαφέροντος των εγγράματων λαϊκών στρωμάτων.
Ο Diehl παρατηρεί πως ο κλειστός κόσμος του Άθω υπάρχει σ’αυτό το μοναδικής και παράξενης ομορφιάς μέρος, αποκλεισμένο από τη θάλασσα, για χίλια περίπου χρόνια και σ’αυτό δημιουργήθηκε μια μοναδική δημοκρατία. Ο ίδιος εκστασιάζεται από τις βυζαντινές τοιχογραφίες των Μονών και ειδικά με αυτές που αποδίδονται στον θρυλικό ζωγράφο των χρόνων των Παλαιολόγων, Μανουήλ Πανσέληνο.
Η περιδιάβαση ολοκληρώνεται με τον ψηφιακό 21ο αιώνα και τα εξαιρετικά κείμενα του Alain Durel στα οποία ενδεικτικά αναφέρει: «Από τον Όμηρο ως τον Άγιο Νεκτάριο της Αίγινας, υπάρχει μια μυστηριώδης συνέχεια η οποία αποκαλύπτεται μέσα από το Αρχιπέλαγος των Αγίων».
Το βιβλίο αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως έργο ζωής. Είναι σίγουρα αποτέλεσμα μόχθου και αναρρίθμητων ωρών σοβαρής εργασίας. Οι αρετές του είναι άφθονες. Ανάμεσα σε αυτές και τα υπέροχα ελληνικά, η γλαφυρή γλώσσα με την οποία η συγγραφέας πλάθει ένα εκδοτικό μνημείο.
