Το τελευταίο σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα έχει τη δυνατότητα να προσθέσει μια πραγματική ειρηνευτική επιτυχία στον αυξανόμενο κατάλογο των φαντασιακών επιτυχιών του. Αλλά αν αυτή η πρόταση δεν ακούγεται πλέον τρελή, δεν είναι ακόμη σοβαρή. Παραμένει πολύ λίγη όσον αφορά σε κρίσιμες λεπτομέρειες και, για να λειτουργήσει, θα χρειαζόταν περισσότερες από τις τρεις ή τέσσερις ημέρες που προσφέρει για διαπραγματεύσεις.
Η δοκιμασία αυτής της πρότασης δεν θα είναι, τελικά, το αν η Χαμάς θα χαρεί να την αποδεχτεί γρήγορα. Η Χαμάς δεν είναι ο διαπραγματευτικός εταίρος, αλλά το πρόβλημα που πρέπει να λυθεί. Αυτή η συμφωνία στοχεύει στο να τη διαγράψει από τη Γάζα, να εξορίσει τους ηγέτες της και να αφοπλίσει τους μαχητές της. Αυτό θα ήταν καλό για τους κατοίκους της Γάζας, το Ισραήλ και την περιοχή, αλλά όχι για τη Χαμάς, της οποίας η ικανότητα να χρησιμοποιεί την περιοχή ως βάση από την οποία θα συνεχίσει την τζιχάντ της κατά του Ισραήλ θα περιοριστεί σημαντικά.
Αυτό που πραγματικά δοκιμάζεται με τέτοια προσχέδια όρων παράδοσης είναι, αντίθετα, αν μπορούν να ενώσουν τους Παλαιστίνιους, μαζί όχι μόνο με εκείνες τις δυνάμεις της Μέσης Ανατολής – Αίγυπτος, Ιορδανία, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – που αντιτίθενται στη Μουσουλμανική Αδελφότητα από την οποία προήλθε η Χαμάς, αλλά και με εκείνες που την υποστηρίζουν, συμπεριλαμβανομένου του Κατάρ και της Τουρκίας. Αυτό είναι που θα χρειαστεί για να ασκηθεί πίεση στη Χαμάς να αποδεχθεί την ήττα της.
Οι πιθανότητες μιας τέτοιας εξέλιξης δεν είναι ανύπαρκτες, αλλά ενώ η υποστήριξη ανεβαίνει, δεν σημαίνει ότι ακολουθεί και η δέσμευση. Είναι ενδεικτικό ότι η συμφωνία δεν κατονομάζει καμία από αυτές τις περιφερειακές δυνάμεις ως επικεφαλής του project, δηλαδή συμβάλλοντας στη χρηματοδότησή του ή στη διεθνή δύναμη ασφαλείας του.
Στην πραγματικότητα, ενώ αυτό είναι το είδος της πρότασης που θα μπορούσε και θα έπρεπε να είχε κάνει ο Τραμπ πριν από πολλούς μήνες -αντί για την πρόσκληση σε εθνοκάθαρση που είχε προηγηθεί- δεν θα πετύχει τίποτα αν διατυπωθεί (όπως και έχει γίνει) με συνημμένο ένα τελεσίγραφο, και ένα μη ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα. Αυτό εγκυμονεί τον κίνδυνο να μετατραπεί μια ειρηνευτική πρόταση σε ένα απλό εργαλείο για τη νομιμοποίηση της συνέχισης ενός πολέμου που πλέον επιθυμούν μόνο η Χαμάς και μια εξτρεμιστική μειοψηφία Ισραηλινών.
Τα 20 σημεία του Τραμπ έχουν αρκετά καλά. Σε αυτά περιλαμβάνεται η εστίαση στην εξασφάλιση της απελευθέρωσης όλων των εναπομεινάντων ομήρων, νεκρών ή ζωντανών, με αντάλλαγμα τον οριστικό τερματισμό του πολέμου- ομοίως, η προσφορά αμνηστίας ή εξορίας στους μαχητές της Χαμάς που αποδέχονται τη συμφωνία και παραδίδουν τα όπλα τους. Το πιο καλοδεχούμενο πάνω απ’ όλα είναι η ρητή δέσμευση ότι ο παλαιστινιακός πληθυσμός της Γάζας θα μπορεί να παραμείνει στη Γάζα, να επιστρέψει αν επιλέξει να φύγει και να επωφεληθεί από την ανοικοδόμηση.
Ωστόσο, ο χρόνος, η αλληλουχία και οι εγγυήσεις είναι πάντα κρίσιμα στοιχεία για τις συμφωνίες που θέλουν να πείσουν τα εμπόλεμα μέρη να καταθέσουν τα όπλα. Εδώ, το δημοσιευμένο κείμενο είναι θλιβερά ασαφές. Πάρα πολλά σημεία πρέπει να γίνουν αποδεκτά με “εγγύηση” την εμπιστοσύνη, σε ένα περιβάλλον όπου η τελευταία είναι ανύπαρκτη.
Αυτό ισχύει για το πότε το Ισραήλ θα αποσύρει πλήρως τον στρατό του και πού, ποιος θα επιβάλει τη συμφωνία και πώς, ποιος θα πληρώσει και πόσα θα πληρώσει για την ανοικοδόμηση και ποιες θα είναι οι λεπτομέρειες της μετάβασης σε μια παλαιστινιακή διοίκηση. Παράλληλα, δεν υπάρχει κάποιο χρονοδιάγραμμα ή ένδειξη ενός μελλοντικού μηχανισμού που να εγγυάται την πορεία προς μια παλαιστινιακή κρατική υπόσταση. Αυτό παραμένει το κλειδί για την απόκτηση πραγματικής αποδοχής από οποιονδήποτε περιφερειακό παράγοντα πέρα από το Ισραήλ.
Ακόμη και η συμμετοχή στην κρίσιμη επιτροπή που θα επιβλέπει και πιθανώς θα επιβάλλει τη συμφωνία παραμένει “TBD” (to be determined), μάλλον επειδή οι Άραβες ηγέτες του Ισραήλ δεν αισθάνονται ακόμη ότι αυτό είναι κάτι για το οποίο μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη. Ο Τραμπ και ο πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Τόνι Μπλερ, τα μόνα μέλη της επιτροπής που κατονομάζονται, είναι επίσης δύο από τους λιγότερο έμπιστους άνδρες στη μουσουλμανική Μέση Ανατολή.
Οι γείτονες του Ισραήλ έχουν λόγους να είναι προσεκτικοί, όπως και οι Παλαιστίνιοι. Τα δημόσια σχόλια του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου σχετικά με τη συμφωνία υποδηλώνουν ότι τη βλέπει ως εισιτήριο για τη συνέχιση του “ελέγχου ασφαλείας” του Ισραήλ στη Γάζα και για τη δημιουργία ρυθμιστικών ζωνών ασφαλείας στο εσωτερικό της που θα απαιτούσαν μόνιμη κατοχή.
Ίσως η Χαμάς τελικά συμφωνήσει. Ίσως οι αραβικές κυβερνήσεις προχωρήσουν στη συμφωνία, ακόμη και με τα ισραηλινά στρατεύματα να εξακολουθούν να είναι παρόντα. Όλα είναι πιθανά. Αλλά, ακόμη και τότε, η προσέγγιση αυτή δεν θα εγγυάται τη βιωσιμότητα της όποιας ειρήνης επιτευχθεί.
Δεν είναι η Χαμάς, αλλά οι Άραβες γείτονες του Ισραήλ με τους οποίους ο Τραμπ θα πρέπει να διαπραγματευτεί τους όρους αυτής της συμφωνίας. Μόλις αισθανθούν ότι είναι κάτι για το οποίο θα μπορούν να πείσουν το εσωτερικό τους, θα υπάρξει μια ρεαλιστική πιθανότητα να την υποστηρίξουν και οι Παλαιστίνιοι και οι κυβερνήσεις να δεσμεύσουν τα σημαντικά κονδύλια, τα στρατεύματα και το πολιτικό κεφάλαιο που θα χρειαστούν για τη δημιουργία μιας διαρκούς ειρήνης στη Γάζα. Η εναλλακτική λύση είναι τα ερείπια μιας περιοχής που θα αναπαράγει νέες γενιές μαχητών και τρομοκρατών, είτε υπό τη σημαία της Χαμάς είτε υπό κάποια νέα οργάνωση που θα προκύψει.
Αν ο Τραμπ μπορέσει να οικοδομήσει αυτή τη συναίνεση, η Χαμάς δεν θα είναι ευχαριστημένη. Τα ακροδεξιά μέλη του υπουργικού συμβουλίου του Νετανιάχου δεν θα είναι ευχαριστημένα. Και τότε θα είναι η ώρα για ένα τελεσίγραφο και στους δύο. Η υποστήριξη που θα επιτευχθεί από τους περιφερειακούς ηγέτες καθώς και από τη μεγάλη πλειοψηφία των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών θα παράσχει την πίεση, τους πόρους και τη δέσμευση που απαιτούνται για να λειτουργήσει μια τέτοια συμφωνία. Το “σοκ και δέος” σπάνια λειτουργεί στη διπλωματία. Αλλά αν αφιερωθεί λίγος χρόνος, το Σχέδιο Γάζα 2.0 του Τραμπ μπορεί να γίνει όχι μόνο σοβαρό, αλλά και επιτυχημένο.
BloombergOpinion
