Στη Λευκωσία στρέφεται τον Μάρτιο του 2026 το βλέμμα της Ευρώπης σε ό,τι αφορά το μέλλον του πολιτισμού, τα δικαιώματα των δημιουργών και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Στις 6 Μαρτίου 2026, στο πλαίσιο της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, θα πραγματοποιηθεί το Άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Πολιτισμού, με την Κύπρο να αναλαμβάνει ρόλο συντονιστή σε κρίσιμες συζητήσεις που αγγίζουν τόσο το παρόν όσο και το μέλλον της ευρωπαϊκής πολιτιστικής πολιτικής.
Ήδη από τις Βρυξέλλες, πριν από μερικές εβδομάδες, η Υφυπουργός Πολιτισμού Λίνα Κασσιανίδου είχε διαβεβαιώσει ότι η Κυπριακή Προεδρία θα εργαστεί εποικοδομητικά για την προώθηση της Κοινής Διακήρυξης για την Πυξίδα Πολιτισμού (Culture Compass), ενώ έθεσε ως στόχο την ουσιαστική πρόοδο του κειμένου για το πρόγραμμα AgoraEU, με επιδίωξη – ει δυνατόν – γενικής μερικής προσέγγισης.
Στο περιθώριο της παρουσίασης του Πολιτιστικού Προγράμματος της Κυπριακής Προεδρίας, η Υφυπουργός έδωσε τη Δευτέρα περισσότερα στοιχεία για το περιεχόμενο και τη σημασία των συζητήσεων που θα φιλοξενήσει η Λευκωσία.
Δικαιώματα και προστασία
Το Άτυπο Συμβούλιο Πολιτισμού θα εστιάσει σε δύο κεντρικές και εξαιρετικά επίκαιρες θεματικές ενότητες, που αντανακλούν τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο πολιτιστικός τομέας στην Ευρώπη.
Ο πρώτος άξονας αφορά τα πολιτιστικά δικαιώματα σε σχέση με την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ). Η ραγδαία ανάπτυξη των ψηφιακών τεχνολογιών και των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης έχει ανοίξει ένα νέο, σύνθετο πεδίο προβληματισμού για τα δικαιώματα των δημιουργών, την πνευματική ιδιοκτησία και τη θέση των καλλιτεχνών σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο ψηφιακό περιβάλλον.
Στο πλαίσιο αυτό, ως κύρια ομιλήτρια στο Συμβούλιο θα συμμετάσχει η Αλεξάνδρα Ξανθάκη, Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ στον τομέα των Πολιτιστικών Δικαιωμάτων και καθηγήτρια Νομικής στο Πανεπιστήμιο Brunel του Λονδίνου. Θα αναλύσει τις νέες προκλήσεις που αναδύονται για τη δημιουργική κοινότητα και τα πολιτιστικά δικαιώματα στην εποχή της ΤΝ.
Ο δεύτερος άξονας αφορά την παράνομη διακίνηση πολιτιστικών αγαθών και αρχαιοτήτων, ένα ζήτημα που η Κύπρος θέτει διαχρονικά στο ευρωπαϊκό και διεθνές προσκήνιο. Όπως σημείωσε η Υφυπουργός Πολιτισμού, πρόκειται για θέμα υψίστης σημασίας, ιδιαίτερα σε μια περίοδο κατά την οποία η διεθνής ευαισθησία είναι αυξημένη λόγω σύγχρονων κρίσεων, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η παράνομη διακίνηση πολιτιστικών αγαθών συνδέεται άμεσα με ένοπλες συγκρούσεις, οργανωμένο έγκλημα και απώλεια πολιτιστικής μνήμης, καθιστώντας την αντιμετώπισή της κοινή ευρωπαϊκή ευθύνη.
Τα μεγάλα θεσμικά διακυβεύματα
Πέραν των θεματικών του Άτυπου Συμβουλίου, η Κυπριακή Προεδρία καλείται να χειριστεί και μια σειρά από κρίσιμα στρατηγικά ζητήματα σε επίπεδο Συμβουλίου Υπουργών Πολιτισμού.
Κομβικό ρόλο διαδραματίζει το Culture Compass, το σχέδιο του Επιτρόπου για τον Πολιτισμό, το οποίο αναμένεται να τεθεί προς τελική ψήφιση τον Μάιο του 2026. Όπως ανέφερε η Λ. Κασσιανίδου, η Κυπριακή Προεδρία θα έχει την ευθύνη να φέρει το θέμα στο Συμβούλιο και να οδηγήσει τη διαδικασία προς την ολοκλήρωσή της.
Παράλληλα, βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαβουλεύσεις για το πρόγραμμα AgoraEU, το μεγάλο χρηματοδοτικό πρόγραμμα για τον πολιτισμό της επόμενης περιόδου, με διπλάσιο προϋπολογισμό σε σχέση με το προηγούμενο πλαίσιο. Στις συζητήσεις αυτές εντάσσονται και οι πυλώνες Creative Europe, Media και CERV, με αυξημένους πόρους και διευρυμένες φιλοδοξίες για τη στήριξη της ευρωπαϊκής πολιτιστικής και δημιουργικής παραγωγής.
«Η Κυπριακή Προεδρία στον τομέα του πολιτισμού έχει να παίξει ένα σημαντικό ρόλο και έχει να χειριστεί πολύ σημαντικά θέματα» υπογράμμισε η Υφυπουργός, επισημαίνοντας τη βαρύτητα των αποφάσεων που θα ληφθούν.
Στο πλαίσιο των Άτυπων Συμβουλίων, οι Υπουργοί Πολιτισμού θα έχουν επίσης την ευκαιρία να επισκεφθούν μουσεία και πολιτιστικούς χώρους στην Κύπρο, εντάσσοντας τον διάλογο για την πολιτιστική πολιτική σ’ ένα βιωματικό και συμβολικό πεδίο. Η επιλογή αυτή ενισχύει τη σύνδεση των θεσμικών συζητήσεων με τον ίδιο τον τόπο, τη μνήμη και την πολιτιστική εμπειρία.
Με το Άτυπο Συμβούλιο Πολιτισμού της 6ης Μαρτίου 2026, η Κυπριακή Δημοκρατία φιλοδοξεί να συμβάλει ενεργά στη διαμόρφωση των όρων με τους οποίους η Ευρώπη θα προστατεύει την πολιτιστική της κληρονομιά και θα στηρίζει τη δημιουργία στο μέλλον, τοποθετώντας τον πολιτισμό στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής συζήτησης.
