Προσωπικότητες που συνομιλήσαμε μαζί τους, μέσα στα χρόνια, στον «Φιλελεύθερο», προσπαθούν να απαντήσουν στα μεγάλα ερωτήματα της ανθρώπινης φύσης (και της Μεγάλης Εβδομάδας).
«Διατείνομαι ότι η ευτυχία είναι μια σειρά στιγμών. Τίποτε άλλο. Αν ζητήσεις μία ευτυχία διαρκείας είσαι βλάκας. Γιατί η ευτυχία διαρκείας είναι ο πρόλογος της κάθε αγωνίας – μην τυχόν και χάσεις την ευτυχία. Κι αν φοβάσαι μήπως χάσεις την ευτυχία, δεν είσαι πια ευτυχισμένος. Άρα δεν πρέπει να αφήσεις τη στιγμή να περνάει χωρίς τουλάχιστον να είσαι παρών. Για μένα, η ευτυχία είναι η παρουσία – απέναντι στον άλλον, απέναντι στα πράγματα, απέναντι στα όνειρα {…} Η ευτυχία και η δυστυχία αφορούν τα συναισθήματα· κι είναι και μέσα στο μυαλό. Η τύχη, όμως, δεν είναι στο μυαλό. Αν πέσεις άρρωστος είναι ατυχία. Αλλά το να θεωρείς τον εαυτό σου δυστυχισμένο, χωρίς αιτία, είναι βλακεία. Υπάρχει μία άρια, νομίζω πως είναι από το “Rigkoleto” του Giuseppe Verdi, που λέει: “Μίλησέ μου, πώς τυχαίνει, εσύ, η βλακεία, να έχεις τόσους θαυμαστές, τόσους εραστές, τόσους φίλους, χωρίς να κάνεις και πολλά πράγματα;” {…} Θα σας έλεγα, λοιπόν, πως ναι, και η ευτυχία διδάσκεται – το να μπορείς, δηλαδή, να αποστασιοποιηθείς από τη δυστυχία».
ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ
«Ξέρεις ότι θα φύγεις – αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Και επειδή ξέρεις ότι θα φύγεις -άσε τις ελπίδες!- πρέπει να έχεις μία συνεχή αναζήτηση, μία συνεχή αμφισβήτηση, να δίνεις “μάχη” συνέχεια – αυτός είναι ο σκοπός της ζωής! Για να μπορέσεις κάποιο ποσοστό αυτού του χαρίσματος που σου δόθηκε να το δώσεις στον κόσμο – γιατί εκεί χρωστάς!».
ΣΤΑΥΡΟΣ ΞΑΡΧΑΚΟΣ
«Καλό είναι να μη δραματοποιούμε τα πράγματα. Όλα -σχεδόν όλα- διορθώνονται· λίγα είναι τα σημαντικά στη ζωή μας. Ακόμα λιγότερα είναι τα ανεκτίμητα: Η υγεία μας, η αξιοπρέπειά μας…Δυσκολεύομαι να βρω κάτι ακόμη. Οι άνθρωποι που αποδίδουν βαρύτητα σε περισσότερα, δεν έχουν ζήσει αρκετά ώστε να κατανοήσουν και να αποδεχθούν την ασημαντότητα των γεγονότων».
ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
«Υπάρχουν όμορφα πράγματα που μου φέρνουν δάκρυα στα μάτια… Μικρά και μεγάλα θαύματα… Αυτά είναι η πηγή μου! Μ’ αρέσει το ωραίο, το υψηλό, το αξιαγάπητο. Δεν μ’ αρέσει η μιζέρια, δεν μ’ αρέσει ο φθόνος {…} Είναι αλήθεια πως αγαπάω το φως, σε οποιαδήποτε μορφή. Και το άχτιστο, που λέγανε οι Πατέρες, αλλά και το χτιστό. Ο Παΐσιος, ο Γέροντας, μου είχε πει κάτι καταπληκτικό, μια φορά που τον είχα συναντήσει στο Άγιον Όρος: “Τη μύγα και σ’ ένα ανθισμένο κήπο να την πας θα ψάξει και θα βρει ένα σκατό. Ενώ η μέλισσα ή η πεταλούδα, ακόμη και στο σκουπιδότοπο να τις πας, θα πάνε και θα βρουν ένα λουλουδάκι…”. Αυτό θέλω να είμαι: Μια μέλισσα, μια πεταλούδα. Και να ψάχνω το λουλουδάκι».
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ
«Κανείς δεν μπορεί να σώσει κανέναν – κι αν δεν θέλει ο ίδιος ο άνθρωπος να σωθεί, ξέχνα το. Μπορεί, όμως, να προσφέρει αγάπη στον διπλανό του, μπορεί να προσφέρει ελπίδα, θαλπωρή, ψωμί…Και να θυμηθώ πάλι το σύνθημα “ψωμί, παιδεία, ελευθερία”, δηλαδή πολιτισμό, σεβασμό στο περιβάλλον, σεβασμό στον οποιονδήποτε πολίτη, σε οποιονδήποτε άνθρωπο – γιατί όλοι είμαστε ίσοι. Όταν μιλάω γι’ αυτά τα τελευταία χρόνια ακούγομαι γραφικός, καθώς βλέπω γύρω μου ότι μόνο η ημιμάθεια και η τηλεόραση έχουν δίκιο {…} Πιστεύω πως είμαι αυτό που επιλέγω, είμαι οι επιλογές μου, είμαι οι πράξεις μου. Αυτό κι αν είναι ανεκτίμητο! Δεν ξέρω, σου λέω αυτά που αισθάνομαι. Δεν μπορεί ο ήλιος να προσφέρει τόσο φως και εμείς να θέλουμε να μένουμε κάτω από το χώμα – το έκανα τόσα χρόνια…Ας κλείσω τώρα τα μάτια λίγο να σκεφτώ. Πως πίσω από αυτό που είμαι, πίσω από την καρδιά, υπάρχει η ψυχή μου. Ας κάνω μία προσπάθεια να δω αν την ακούω. Αν αυτή με ακούει…».
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΗΤΑ
«Σήμερα, σπανίζουν αρκετά τα αισθήματα για τη ζωή. Δεν συνειδητοποιούμε, όμως, ότι ένα συναίσθημα για να το ζήσεις πρέπει να του χαριστείς. Δεν είναι κάτι που σου χαρίζεται έτσι απλά και του χαρίζεσαι κι εσύ· όχι. Μέσα από τον σύγχρονο τρόπο ζωής, ο οποίος χαρακτηρίζεται από την ανάγκη να μείνουμε στην επιφάνεια των πραγμάτων -διότι ούτε τον χρόνο έχουμε, αλλά ούτε και την ενέργεια για να εμβαθύνουμε-, δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να χαριστεί στα συναισθήματα. Εκεί υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα: Γιατί δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να νιώσει! Αυτό, όμως, είναι πολύτιμο. Και δεν του επιτρέπουμε να νιώσει γιατί ο άνθρωπος τρέχει σε μία καθημερινότητα εξαιρετικά γρήγορη – με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Δεν στεκόμαστε στα πράγματα, τα προσπερνάμε συνέχεια και ασταμάτητα μέχρι να έρθει η στιγμή να πάμε να κοιμηθούμε το βράδυ. Δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να σταθεί, να τα ζήσει, να τα αισθανθεί…».
ΑΛΚΙΝΟΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
«Πραγματικά ανεκτίμητο για μένα, εκτός από τους ελάχιστους ανθρώπους που αγαπάω, είναι οι ελάχιστες στιγμές της ζωής μου που είμαι εδώ και δεν θέλω να είμαι κάπου αλλού – ούτε πέντε λεπτά πιο πριν, ούτε πέντε λεπτά πιο μπροστά. Αυτό είναι ευτυχία! Όταν είμαι στο “τώρα”, όταν έχω αδειάσει και αισθάνομαι ικανοποίηση. Αυτό μου συμβαίνει όταν δημιουργώ, όταν δίνω στοργή, τρυφερότητα ή αγάπη. Όταν δεν νιώθω ανησυχία ή ανάγκη φυγής…».
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΗΣ
«Το “ευ” είναι σα να δίνει χαρά μετά θάνατον, σα να προσδίδει πως θα ‘χεις ωραία ψυχή όταν θα ‘σαι εκεί πάνω. Προσωπικά, όμως, εμένα δεν με ενδιαφέρει τι θα γίνει μετά τη νεκρώσιμο. Δεν πιστεύω σε Θεό, αλλά λέω πάντα πως τα ερωτήματα “πώς ήρθαμε”, “γιατί ήρθαμε”, “ποιος μας έφερε”, “ποιος θα μας πάρει”, είναι μία μεταφυσική υπόθεση. Αν και αυτά είναι που τελικά μας κρατάνε ζωντανούς…».
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ-ΡΟΥΚ
«Όσο μεγαλώνω, προχωράω λεπταίνοντας την ψυχή μου: Θέλω να καλλιεργείται και να εξευγενίζεται – να γίνεται, όσο μπορεί, πολύτιμη. Την πορεία που έχουμε μέχρι το τέλος την βλέπω σαν μία διαδρομή στην οποία θεωρώ ότι αυτό οφείλουμε να κάνουμε: Η ψυχή μας πρέπει να ελαφραίνει…».
ΌΛΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ
«Έζησα δύσκολες στιγμές, ακραίες, αλλά δεν απελπίστηκα ποτέ. Μπορεί να πληγώθηκα, αλλά δεν απελπίστηκα. Όπως λέει κι ο Κάλβος σε μια ωδή του: “Φαίνεται εις τον ορίζοντα ωσάν χαράς ιδέα…”».
ΛΕΥΚΙΟΣ ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ
«Η ευτυχία δεν είναι κάτι μόνιμο. Γιατί αν ήταν κάτι μόνιμο θα ήταν μόνο άσπρη – δεν θα είχε το γκρίζο, το μαύρο, οπότε δεν θα είχε και κανένα νόημα. Σημασία έχει να ζεις πολλές ευτυχισμένες στιγμές».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
«Όταν σου συμβαίνει κάτι τρομερά δυσάρεστο, ξαφνικά έχεις και την αίσθηση των μεγεθών. Τα πραγματικά δυσάρεστα έχουν να κάνουν μόνο με την υγεία σου και με την υγεία των ανθρώπων που αγαπάς. Όλα τα άλλα δεν είναι δυσάρεστα – είναι απλώς περιπετειώδη. Σκεφτείτε: Συμβαίνει μία τεράστια καταστροφή, μένετε μόνο με τα ρούχα που φοράτε και τα λεφτά που έχετε στην τσέπη σας. Τι είναι το χειρότερο που μπορεί να πάθετε; Να δουλεύετε, υποθέτω, για ένα διάστημα, πολύ σκληρά, υπό συνθήκες άθλιες. Μόνο αυτό. Θέλω πω πως οτιδήποτε δεν απειλεί τη σωματική ή την ψυχική ακεραιότητα, αλλά και τη ζωή των ανθρώπων, δεν είναι στ’ αλήθεια δυσάρεστο!».
ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ
«Ο Καβάφης -που είναι ένας σπουδαίος ποιητής και όλοι τον σεβόμαστε- λέει: “Δεν εξετάζω αν είμαι ευτυχής ή δυστυχής”. Βαδίζω. Ούτε τα πολύτιμα ή ανεκτίμητα εξετάζω. Για τον εαυτό μου χρησιμοποιώ μία φράση: Είμαι ένας νεκρός άνθρωπος που κάνει παρέα με ζωντανούς. Όπως θέλετε εκλαμβάνετε την έκφραση “νεκρός”, είτε απόλυτα -όπως την εννοεί ο κόσμος όλος- είτε με τις αποχρώσεις που μπορεί να έχει, πάντα όμως κυριολεκτώντας. Χαρά εισπράττω όταν γράφω, όταν ακούω μουσική, όταν περπατώ κάτω από κάποια δέντρα που ακόμη έχουν μείνει σ αυτή την πόλη, όταν μιλώ με έναν φίλο μέχρι να με προδώσει…».
ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΟΝΑΣ
xatzigeorgiou@yahoo.com
