Ρωσικό κατασκοπευτικό πλοίο «Γιαντάρ» εντοπίστηκε κοντά ή εντός βρετανικών χωρικών υδάτων βόρεια της Σκωτίας, στοχεύοντας βρετανικά αεροσκάφη με λέιζερ.
Το ρωσικό πλοίο συλλογής πληροφοριών «Γιαντάρ» (όνομα που σημαίνει Κεχριμπάρι) βρέθηκε ξανά στο όριο – και σύμφωνα με ορισμένες πηγές, εντός – βρετανικών χωρικών υδάτων βόρεια της Σκωτίας. Κατά τη διάρκεια αποστολής επιτήρησης, βρετανικά αεροσκάφη της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας δέχθηκαν στόχευση με λέιζερ από το πλοίο, σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας της χώρας.
Ο υπουργός Άμυνας Τζον Χίλι μίλησε για «βαθιά επικίνδυνη» ενέργεια, ξεκαθαρίζοντας ότι η Βρετανία έχει «στρατιωτικές επιλογές έτοιμες» αν το «Γιαντάρ» κινηθεί νοτιότερα ή θεωρηθεί άμεση απειλή. Το πλοίο έχει θεαθεί επανειλημμένα στην περιοχή φέτος, με το Λονδίνο να κάνει ρητά λόγο για δεύτερη είσοδο στα βρετανικά ύδατα.
Στην επιφάνεια, έχουμε ένα ακόμα επεισόδιο «παρενοχλήσεων». Στην ουσία, πρόκειται για ελεγχόμενη κρίση γύρω από τα όρια κυριαρχίας, αποτροπής και υποδομών.
Το υποθαλάσσιο «νευρικό σύστημα» της Δύσης
Το «Γιαντάρ» δεν είναι ένα κλασικό πολεμικό πλοίο. Υπάγεται στη ρωσική μυστική υπηρεσία βαθέων υδάτων, διαθέτει εξελιγμένα υποβρύχια μέσα και είναι σχεδιασμένο για χαρτογράφηση και, σε περίοδο σύγκρουσης, για σαμποτάζ υποθαλάσσιων καλωδίων και ενεργειακών υποδομών.
Τα καλώδια στα οποία το ρωσικό σκάφος έχει στοχεύει μεταφέρουν δεδομένα, χρηματοοικονομικές ροές, στρατιωτικές επικοινωνίες και μάλιστα όχι μόνο της Βρετανίας. Αποτελούν το πραγματικό νευρικό σύστημα της Δύσης. Το ενδεχόμενο ένα πλοίο σαν το «Γιαντάρ», να κόψει ή να «πειράζει» καλώδια στη Βόρεια Θάλασσα, μπορεί να προκαλέσει ζημιά δυσανάλογη σε σχέση με το μέγεθός του.
Η Ρωσία, με την παρουσία του πλοίου στο όριο – ή εντός – των βρετανικών υδάτων, υπενθυμίζει – για κάποιους «φωνάζει» – ότι η Μόσχα έχει τεχνική δυνατότητα να πλησιάζει αυτό το νευραλγικό για ολόκληρη την Δύση σύστημα. Η Μόσχα δοκιμάζει παράλληλα το αν η Βρετανία θα αντιμετωπίσει την απειλή ως «τεχνική λεπτομέρεια» ή ως στρατηγική πρόκληση. Το Κρεμλίνο οικοδομεί ένα δικό του χάρτη «κόκκινων γραμμών» – ερευνά και θέλει να μάθει -με όποιο κόστος – ποια είναι τα όρια…
Τα νομικά όρια – η «αθώα διέλευση» και οι γκρίζες ζώνες
Κατά το Δίκαιο της Θάλασσας, ξένα πλοία έχουν δικαίωμα «αθώας διέλευσης» στα χωρικά ύδατα ενός κράτους, εφόσον δεν βλάπτουν την ασφάλειά του. Η Μόσχα θα επικαλεστεί αυτό το επιχείρημα… και μάλιστα δεν θα διστάσει να εγκαλέσει και τις βρετανικές αρχές εάν η κατάσταση ξεφύγει.
Όμως, όταν ένα ειδικό πλοίο πληροφοριών: κινείται επανειλημμένα στην ίδια ευαίσθητη περιοχή, ακολουθεί τροχιές κοντά σε γνωστά καλώδια, στρέφει λέιζερ σε στρατιωτικά πληρώματα, τότε η γκρίζα ζώνη στενεύει και στενεύει επικίνδυνα. Το Λονδίνο μπορεί να υποστηρίξει ότι δεν πρόκειται πλέον για «αθώα διέλευση», αλλά για εχθρική δραστηριότητα χαμηλής έντασης. Αυτό δεν σημαίνει αυτόματα χρήση βίας. Σημαίνει, όμως, δικαίωμα για πολύ πιο επιθετική επιτήρηση και παρεμπόδιση.
Κρίσιμο σημείο για τους λήπτες αποφάσεων: το αν το πλοίο είναι δύο μίλια μέσα ή δυο μίλια έξω από τα 12 ν.μ. έχει μικρότερη στρατηγική σημασία από τη μορφή της συμπεριφοράς του.
Το μήνυμα της Μόσχας – πίεση χωρίς Άρθρο 5
Από τη ρωσική πλευρά, το «Γιαντάρ» λειτουργεί ως εργαλείο πίεσης σε πολλαπλά επίπεδα.
Πρώτον, τεστάρει την αποφασιστικότητα της Βρετανίας. Μέχρι πού θα φτάσει το Λονδίνο για να προστατεύσει αόρατες, αλλά κρίσιμες υποδομές.
Δεύτερον, στέλνει μήνυμα στο ΝΑΤΟ. Η Ρωσία μπορεί να προκαλεί χωρίς σαφή παραβίαση του Άρθρου 5. Οι λέιζερ σε πιλότους είναι σοβαρή παρενόχληση, όχι όμως καθαρή ένοπλη επίθεση.
Τρίτον, στοχεύει αδύναμους κρίκους. Η πορεία κοντά στη Σκωτία και η πιθανή κίνηση προς Ιρλανδία και Βόρεια Θάλασσα δείχνει ενδιαφέρον για χώρες και θαλάσσιες ζώνες που εξαρτώνται από λίγα, ευάλωτα καλώδια και πλατφόρμες.
Η Μόσχα παίζει σε πεδίο όπου η κλιμάκωση είναι σταδιακή, δύσκολα ανιχνεύσιμη και δύσκολα «πουλιέται» ως casus belli στο εσωτερικό των δυτικών δημοκρατιών.
Η απάντηση του Λονδίνου
Η βρετανική αντίδραση θα έχει ως φαίνεται τρία επίπεδα.
Πρώτον, επιχειρησιακό. Φρεγάτα του Βασιλικού Ναυτικού και αεροσκάφη επιτήρησης συνοδεύουν το «Γιαντάρ». Οι κανόνες εμπλοκής χαλαρώνουν ώστε τα βρετανικά μέσα να μπορούν να πλησιάζουν περισσότερο, να καταγράφουν, να στέλνουν σήμα ότι «βλέπουμε ό,τι κάνεις».
Δεύτερον, βιομηχανικό. Ο Τζον Χίλι συνδέει ευθέως το επεισόδιο με την ανάγκη αύξησης των αμυντικών δαπανών, νέων εργοστασίων πυρομαχικών και επενδύσεων σε προστασία υποδομών. Η κρίση γίνεται επιχείρημα για στροφή σε πιο «σκληρή ισχύ».
Τρίτον, πολιτικό. Η κυβέρνηση «δένει» το ρωσικό πλοίο με ένα ευρύτερο αφήγημα: Ουκρανία, κυβερνοεπιθέσεις από την Κίνα, αστάθεια στη Μέση Ανατολή, αυξημένες ρωσικές κινήσεις γύρω από τον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο. Έτσι, το «Γιαντάρ» δεν παρουσιάζεται ως μεμονωμένο επεισόδιο, αλλά ως κομμάτι μιας «νέας εποχής απειλών».
Το νατοϊκό πλαίσιο – χαμηλής έντασης κλιμάκωση στη θάλασσα
Από το 2022, οι νατοϊκές χώρες αναφέρουν αυξημένη παρουσία ρωσικών πλοίων και υποβρυχίων στις βόρειες θαλάσσιες προσεγγίσεις, με συστηματική παρακολούθηση από το Βασιλικό Ναυτικό και συμμάχους. Το «Γιαντάρ» είναι η πιο «καθαρή» – ορατή εκδήλωση μιας μετατόπισης: από τον κλασικό, ηπειρωτικό πόλεμο στην Ουκρανία, στον υποθαλάσσιο και υβριδικό πόλεμο γύρω από καλώδια, πλατφόρμες και δίκτυα.
Για το ΝΑΤΟ, το ερώτημα είναι αν θα αντιμετωπίσει αυτά τα επεισόδια με εθνικές, αποσπασματικές αντιδράσεις ή με συγκροτημένη, κοινή πολιτική αποτροπής για υποθαλάσσιες απειλές. Η Ρωσία έχει επιλέξει τις υποδομές ως κύριο πεδίο πίεσης. Το «Γιαντάρ» είναι εργαλείο στρατηγικού εκφοβισμού, όχι απλή πλατφόρμα κατασκοπείας.
Η Βρετανία δοκιμάζει ένα νέο μοντέλο αποτροπής. Χαμηλώνει κανόνες εμπλοκής, στέλνει δημόσια μηνύματα στον Βλαντίμιρ Πούτιν, αλλά αποφεύγει σαφή γραμμή που θα οδηγούσε σε στρατιωτική σύγκρουση. Κάθε επόμενη «είσοδος» σε χωρικά ύδατα θα λειτουργεί ως stress test για το ΝΑΤΟ καθώς θα αναγκάσει τη Συμμαχία να αποφασίσει αν απαντά με προειδοποιητικές βολές, με φυσική παρεμπόδιση, με κυβερνοαντίποινα ή με συνδυασμό. Για τα διεθνή μέσα, η ουσιαστική γωνία δεν είναι το αν το πλοίο πέρασε μερικές εκατοντάδες μέτρα τη γραμμή των 12 ν.μ., αλλά το πώς αλλάζει η αντίληψη της Δύσης για την ασφάλεια στην εποχή των κρίσιμων υποθαλάσσιων υποδομών.
Το «Γιαντάρ» έξω από τη Σκωτία είναι, στην πραγματικότητα, καθρέφτης μιας νέας εποχής. Όπου ο πόλεμος δεν φαίνεται σε χάρτες με βέλη και μεραρχίες, αλλά σε λεπτές μετακινήσεις πλοίων, σε λέιζερ που τυφλώνουν πιλότους και σε καλώδια που μπορεί μια νύχτα να κοπούν με συνέπειες ασύμμετρες.
protothema.gr
