Σοβαρούς προβληματισμούς προκαλεί η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 17ης Σεπτεμβρίου για αναδιάρθρωση του θεσμικού πλαισίου διαχείρισης ακραίων φαινομένων και φυσικών καταστροφών και δημιουργία Εθνικού Μηχανισμού Προστασίας. Το θέμα απασχόλησε την χθεσινή συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής επιτροπής Γεωργίας, όπου ουσιαστικά υπήρχε κάθετη διαφωνία με τη μεταφορά μέρους ή του συνόλου του Τμήματος Δασών που ασχολείται με την πρόληψη, ετοιμότητα και καταστολή στο υπουργείο Εσωτερικών.
Το Τμήμα Δασών, διά του διευθυντή του Σάββα Ιεζεκιήλ, δηλώνει έτοιμο να συμβάλει στην ενίσχυση τού υπό ίδρυση Εθνικού Μηχανισμού Προστασίας, ωστόσο εκφράζει βαθύ προβληματισμό για την κυβερνητική πρόθεση μεταφοράς μέρους των αρμοδιοτήτων του στο υπουργείο Εσωτερικών και Πολιτικής Προστασίας. Σύμφωνα με το Τμήμα, μια τέτοια κίνηση θα έθετε σε κίνδυνο τη συνοχή ενός συστήματος που λειτουργεί ενιαία, αδιάσπαστα και με ισχυρή επιστημονική βάση εδώ και δεκαετίες.
Νέα προσέγγιση
Στο πλαίσιο της εκτεταμένης μελέτης για τις πυρκαγιές υπαίθρου, το Τμήμα Δασών εισηγείται μια νέα, ριζική προσέγγιση στον καθορισμό αρμοδιοτήτων: (α) Ανάληψη από το ΤΔ σχεδόν όλων των περιοχών, όπου κυριαρχεί η δασική βλάστηση, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων περιοχών υψηλής προστασίας Natura 2000 (έως 93%), με επαρκή κάλυψη από σταθμούς και πυροσβεστικά οχήματα, ικανά να φθάσουν σε κάθε συμβάν εντός 10 λεπτών, (β) Δημιουργία ενός ενιαίου και συμπαγούς χώρου ευθύνης για περιοχή με δασική βλάστηση εκεί όπου εκδηλώνονται οι δυσκολότερες και πιο απαιτητικές πυρκαγιές, ιδιαίτερα μετά την εγκατάλειψη της υπαίθρου, (γ) Διατήρηση στην Πυροσβεστική Υπηρεσία (ΠΥ) της ευθύνης για τους οικισμούς της υπαίθρου, τις καλλιέργειες και τις περιοχές μικρού φορτίου καύσιμης ύλης, όπου η κατάσβεσή τους είναι σχετικά ευκολότερη και μπορεί κατά κανόνα να γίνει με χρήση νερού (δεν απαιτούνται αλυσοπρίονα, άλλα χειρωνακτικά εργαλεία, προωθητές γαιών, κ.λπ.), με την οποία είναι εξοικειωμένοι οι πυροσβέστες. Με τον νέο προτεινόμενο χάρτη, η περιοχή ευθύνης του Τμήματος Δασών αυξάνεται κατά 8,11% (25.162 εκτάρια). Σύμφωνα με το ΤΔ, το σύστημα διαχείρισης πυρκαγιών στην ύπαιθρο εκτός των περιοχών ευθύνης του, παρουσιάζει «πολύ σοβαρές αδυναμίες» εδώ και χρόνια.
Οι προτάσεις από το Τμήμα Δασών
Επομένως, το Τμήμα Δασών προτείνει:
• Παραμονή του ΤΔ στο υπουργείο Γεωργίας στο σύνολό του.
• Σύνδεση με το υπουργείο Εσωτερικών και Πολιτικής Προστασίας και κατ’ επέκταση με τον Εθνικό Συντονιστή, μέσω αναθεώρησης του Ειδικού Εθνικού Σχεδίου «ΗΦΑΙΣΤΟΣ» και μνημονίων συνεργασίας.
• Καθορισμό του ρόλου του Εθνικού Συντονιστή, ο οποίος δεν θα έχει επιχειρησιακές αρμοδιότητες αλλά θα συντονίζει υπηρεσίες σε περίοδο κρίσεων.
• Άμεση υιοθέτηση των εισηγήσεων της μελέτης Ξανθόπουλου για τις πυρκαγιές υπαίθρου.
Σειρά στοχευμένων μέτρων που θα συμβάλουν άμεσα στη βελτίωση του συστήματος διαχείρισης πυρκαγιών, όπως: υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, διάθεση ιδιωτικών προωθητών γης και βυτιοφόρων στην ύπαιθρο, επέκταση ελεγχόμενης καύσης και βόσκησης, ολοκλήρωση ειδικών μελετών για τη διαχείριση βλάστησης, ενίσχυση εκπαιδεύσεων στο Δασικό Κολλέγιο Κύπρου, ρύθμιση περιβαλλοντικών νομοθεσιών που συγκρούονται με στόχους πυροπροστασίας, βελτίωση διαδικασιών αξιοποίησης εθελοντών, στελέχωση της Μοίρας Αεροπυρόσβεσης από ένα μέλος ΤΔ, ΠΥ, Εθνικής Φρουράς, δημιουργία νέων υποδομών όπως διάδρομος προσγείωσης στην Αργάκα και δημιουργία περιφερειακής βάσης Πολιτικής Προστασίας στην Κύπρο.
Υπογραμμίζει πως η διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων είναι από τη φύση της ολιστική: από την πυροπροστασία και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας μέχρι την παραγωγή ξυλείας, την προστασία εδάφους και υδάτων, την αναψυχή, αλλά και τη συμβολή στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
«Καταδικασμένη να αποτύχει»
Όλες αυτές οι λειτουργίες, αναφέρει, είναι αλληλένδετες και απαιτούν το ίδιο προσωπικό και την ίδια επιχειρησιακή κουλτούρα. Η αποσύνδεσή τους «είναι καταδικασμένη να αποτύχει» και θα οδηγούσε στη διάσπαση του συστήματος, στην απώλεια της συνοχής και τελικά στην «ολική κατάρρευση» της δασικής διαχείρισης. Το Τμήμα υπενθυμίζει ότι τόσο μελέτη της ΕΕ (2004) όσο και της Παγκόσμιας Τράπεζας (2015) κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα: το αρμόδιο υπουργείο για το ΤΔ είναι το υπουργείο Γεωργίας. Το ΤΔ ζητά να παραμείνει εκεί στο σύνολό του, με αναβαθμισμένους μηχανισμούς συνεργασίας με την Πολιτική Προστασία, αλλά χωρίς επιχειρησιακή αποδυνάμωση.
