Η τεχνητή νοημοσύνη (AI ) έχει «εισβάλει» για τα καλά σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας των πολιτών, επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο εργάζονται, επικοινωνούν και λαμβάνουν αποφάσεις. Οι αλγόριθμοι αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης ζωής, ιδιαίτερα στο εργασιακό τοπίο, όπου η τεχνητή νοημοσύνη διαμορφώνει ρόλους, δεξιότητες και εργασιακές πρακτικές, επιταχύνοντας ρυθμούς και εγείροντας, παράλληλα, ερωτήματα για την ασφάλεια της απασχόλησης και την προστασία των προσωπικών δεδομένων, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη για υιοθέτηση ισχυρών δικλίδων ασφαλείας στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Προς αυτήν την κατεύθυνση κινείται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το οποίο ψήφισε την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου, με 451 ψήφους υπέρ, 45 κατά και 153 αποχές, τη νομοθετική του έκθεση για το AI στον εργασιακό χώρο και κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ρυθμίσει τη χρήση της αλγοριθμικής διαχείρισης στον χώρο εργασίας στην ΕΕ. Εν ολίγοις, οι ευρωβουλευτές κατέστησαν σαφές πως οι προσλήψεις δε θα πρέπει να βασίζονται σε αποφάσεις που λαμβάνονται αποκλειστικά από αλγόριθμο, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με το είδος των δεδομένων που συλλέγονται και ζήτησαν να απαγορευτεί η επεξεργασία δεδομένων που σχετίζονται με τη συναισθηματική κατάσταση, τις ιδιωτικές συνομιλίες, καθώς και δεδομένων εκτός ωραρίου εργασίας.
Τι ζητούν οι ευρωβουλευτές
Στην έκθεση, οι ευρωβουλευτές υπέβαλαν σειρά συστάσεων για νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία που θα διασφαλίζει τη διαφανή, δίκαιη και ασφαλή χρήση των αυτοματοποιημένων συστημάτων παρακολούθησης και λήψης αποφάσεων στο εργασιακό τοπίο. Αναγνωρίζουν ότι η χρήση συστημάτων αλγοριθμικής διαχείρισης μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες για βελτιστοποίηση της εργασίας, ωστόσο, επιθυμούν να διασφαλίσουν την ανθρώπινη εποπτεία, την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων και την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων.
Την ίδια ώρα, δίνουν προτεραιότητα σε μια ανθρωποκεντρική υιοθέτηση της τεχνολογίας, τονίζοντας πως πρέπει να υπάρχει ανθρώπινη εποπτεία όλων των αποφάσεων που λαμβάνονται ή υποστηρίζονται από συστήματα αλγοριθμικής. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να ζητούν εξηγήσεις σχετικά με αποφάσεις που λαμβάνονται ή υποστηρίζονται από αλγοριθμική διαχείριση, ενώ σε περίπτωση που θεωρούν πως παραβιάστηκαν τα δικαιώματά τους λόγω απόφασης που πάρθηκε μέσω ενός τέτοιου συστήματος, τότε θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα επανεξέτασης. Ταυτόχρονα, σε αυτές τις περιπτώσεις το σχετικό σύστημα θα πρέπει να μπορεί να τροποποιείται ή να διακόπτεται η χρήση του. Οι ευρωβουλευτές επιθυμούν οι αποφάσεις σχετικά με την έναρξη ή τη λήξη της απασχόλησης, την ανανέωση ή τη μη ανανέωση μιας σύμβασης, τις αλλαγές στις αποδοχές ή τα πειθαρχικά μέτρα να λαμβάνονται πάντα από άνθρωπο και να υπόκεινται σε ανθρώπινο έλεγχο.
Επιπρόσθετα, συστήνουν όπως οι εργαζόμενοι ενημερώνονται σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα συστήματα αυτά επηρεάζουν τις συνθήκες εργασίας, όταν χρησιμοποιούνται για τη λήψη αυτοματοποιημένων αποφάσεων, το είδος των δεδομένων που συλλέγουν ή επεξεργάζονται και τον τρόπο με τον οποίο διασφαλίζεται η ανθρώπινη εποπτεία. Θα πρέπει να ζητείται η γνώμη των εργαζομένων όταν χρησιμοποιούνται συστήματα αλγοριθμικής διαχείρισης για τη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν την αμοιβή, την αξιολόγηση, την κατανομή καθηκόντων ή τον χρόνο εργασίας και η χρήση των εν λόγω συστημάτων πρέπει να σέβεται το δικαίωμα των εργαζομένων στην ευημερία και να μην θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια ή τη σωματική ή ψυχική τους υγεία.
Για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων των εργαζομένων, οι κανόνες που προτείνονται από τους ευρωβουλευτές θα απαγορεύουν την επεξεργασία δεδομένων που σχετίζονται με τη συναισθηματική, ψυχολογική ή νευρολογική κατάστασή τους, τις ιδιωτικές επικοινωνίες τους, τον γεωγραφικό εντοπισμό εκτός του ωραρίου εργασίας, τη χρήση των δεδομένων τους εκτός υπηρεσίας και τη χρήση δεδομένων που σχετίζονται με την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις.
Ανησυχούν και οι CEOs
Πάντως, σύμφωνα με προηγούμενο ρεπορτάζ του «Φ», έρευνα της KPMG για το 2025 η οποία βασίστηκε σε περισσότερους από 1.300 CEOs παγκοσμίως, κατέδειξε πως οι επιχειρηματικοί ηγέτες επικεντρώνουν στρατηγικά τις επενδύσεις τους σε AI, ταλέντο και ενίσχυση της ανθεκτικότητας απέναντι στους κινδύνους για να στηρίξουν και να τροφοδοτήσουν τη μελλοντική ανάπτυξη. Το 71% δηλώνει ότι η AI αποτελεί κορυφαία επενδυτική προτεραιότητα για το 2026, ενώ το 69% σχεδιάζει να επενδύσει 10-20% του προϋπολογισμού τους στην τεχνητή νοημοσύνη τους επόμενους 12 μήνες. Ωστόσο, η επιταχυνόμενη παγκόσμια υιοθέτηση της AI δημιουργεί νέες προκλήσεις σε επίπεδο διοίκησης.
Ωστόσο, οι CEOs εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με ηθικές συνέπειες (59%), επάρκεια δεδομένων (52%) και έλλειψη ρυθμιστικού πλαισίου (50%), αναδεικνύοντας την κοινή πεποίθηση ότι το ισχυρό πλαίσιο διακυβέρνησης είναι κρίσιμο για τη βιώσιμη επιτυχία της AI. Παράλληλα, οι ηγέτες δίνουν προτεραιότητα σε μια ανθρωποκεντρική υιοθέτηση της τεχνολογίας. Αν και υπάρχουν ανησυχίες για απώλειες θέσεων εργασίας λόγω της τεχνητής νοημοσύνης, το 61% των CEOs δηλώνει ότι προσλαμβάνει ενεργά νέα ταλέντα με δεξιότητες AI και τεχνολογίας, το 70% ανησυχεί για τον ανταγωνισμό στο AI talent και το 77% αναγνωρίζει το workforce upskilling ως βασική πρόκληση.
Ποια τα επόμενα βήματα
Με βάση τα πιο πάνω, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιχειρεί να ενισχύσει τα δικαιώματα των εργαζομένων, δίνοντας έμφαση στην ψηφιακή ασφάλεια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται εντός τριών μηνών να ανταποκριθεί στο αίτημα του Κοινοβουλίου, είτε καταθέτοντας πρόταση με τα μέτρα που προτίθεται να λάβει είτε αιτιολογώντας ενδεχόμενη άρνησή της. Το ζήτημα εξετάζεται, ενώ σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης ισχύει ήδη σχετικό κανονιστικό πλαίσιο για την τεχνητή νοημοσύνη και την προστασία των προσωπικών δεδομένων, μέσω της Πράξης για την Τεχνητή Νοημοσύνη και του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων.
