Ο Ντόναλντ Τραμπ συνήθιζε να αστειεύεται ότι θα μπορούσε ακόμη και να πυροβολήσει κάποιον στην Πέμπτη Λεωφόρο και να μην χάσει την υποστήριξη του κοινού του. Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για το βασιλικό παλάτι της Χάγης, όπου ο Αμερικανός πρόεδρος έφτασε και έτυχε υποδοχής ήρωα, παρά το γεγονός ότι επέκρινε έντονα, ταπείνωσε και αμφισβήτησε ανελέητα τη χρησιμότητα του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου και των Ευρωπαίων συμμάχων.
Ακόμα και όταν ο Τραμπ ήταν ο αρχικά επιφυλακτικός εαυτός του σχετικά με το αν εξακολουθούν να ισχύουν οι δεσμεύσεις του ΝΑΤΟ, ο επικεφαλής της συμμαχίας Μαρκ Ρούτε χρησιμοποίησε όλη τη γοητεία του για τον άνθρωπο που αποκάλεσε “daddy”. Η επίθεση της Αμερικής στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, παρά την ξεκάθαρη απόρριψη των ευρωπαϊκών διπλωματικών προσπαθειών την τελευταία δεκαετία, επαινέθηκε ως “πραγματικά εξαιρετική”. Ο υπερδιπλασιασμός του στόχου για τις αμυντικές δαπάνες, μια ακόμη εμμονή του Τραμπ, χαρακτηρίστηκε ως “μεγάλη επιτυχία”. Ακόμα και ο Γερμανός Φρίντριχ Μερτς περιέγραψε τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ στο Ιράν ως την απαραίτητη “βρώμικη δουλειά” για να κοπούν τα πυρηνικά φτερά της Τεχεράνης.
Αυτό, όπως φαίνεται, το ονομάζουν πολιτική – αυτό που οι Ευρωπαίοι αισθάνονται ότι πρέπει να κάνουν για να διατηρήσουν μια συμμαχία στην οποία οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν το 70% των δυνατοτήτων. Η ρητορική “Πρώτα η Αμερική” (“America First”) του αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς τον Φεβρουάριο έχει ήδη ξεχαστεί μπροστά στη φαινομενική στροφή μακριά από την υπέροχη απομόνωση του κόσμου του MAGA. Άλλωστε, ο Τραμπ έστειλε τα βομβαρδιστικά με τις υπερβόμβες του, δηλώνοντας δημοσίως ότι θα κάνει “τον κόσμο” ασφαλέστερο και επέδειξε το είδος της αξιόπιστης αποτροπής που επιθυμούν οι Ευρωπαίοι καθώς η Ρωσία συνεχίζει να βομβαρδίζει την Ουκρανία. “Chapeau”, όπως λένε οι Γάλλοι. Ίσως ο “παγκόσμιος αστυνόμος” μπορεί να πεισθεί να αναβάλει τη συνταξιοδότησή του με μια βαλίτσα γεμάτη αμυντικές δαπάνες.
Ωστόσο, αυτό ενδέχεται να είναι μια λανθασμένη ανάγνωση των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή. Ο ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής Στίβεν Α. Κουκ εκτιμά ότι η παρέμβαση του Τραμπ στο Ιράν ήταν μια νίκη του καιροσκοπισμού έναντι της ιδεολογίας – “στον Τραμπ αρέσουν οι νικητές και, λοιπόν, οι Ισραηλινοί έσκιζαν”. Ήταν επίσης μια νίκη της μονομέρειας έναντι των συμμαχιών, με τους Ευρωπαίους να μένουν στο σκοτάδι και να παραγκωνίζονται από τον ισχυρότερο άνθρωπο του κόσμου, όπως το έθεσε η Γαλλίδα διπλωμάτης Σιλβί Μπερμάν. Και σε επίπεδο προτεραιοτήτων, έβαλε το Ιράν πάνω από τη Ρωσία. Το να φέρνεις έναν επίδοξο περιφερειακό ηγεμόνα σε δύσκολη θέση δεν είναι πάντα η κατάλληλη συνταγή, όπως φάνηκε από την επακόλουθη “πολύ ωραία” συζήτηση του Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Είναι βέβαια δύσκολο να προσδιορίσουμε πού ακριβώς βρισκόμαστε μεταξύ της Pax Americana που επί δεκαετίες υποστήριζε μια παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και της εναλλακτικής επιλογής του MAGA που θα επέλεγε την αυτοσυγκράτηση και τον περιορισμό, ιδίως στην Ευρώπη. Ο Τραμπ δεν είναι ούτε συνεπής ούτε προσεκτικός – μπορεί να αποτύχει να επιτύχει την αποκλιμάκωση που λέει ότι θέλει.
Αλλά εκ πρώτης όψεως, υπάρχουν ακόμα πολλά στοιχεία που εναρμονίζονται με μια απομάκρυνση από το παλαιό μοντέλο της Παγκόσμιας Ηγεμονίας και μια μετατόπιση προς αυτό που έχει ονομαστεί “offshore balancing” (“υπεράκτια εξισορρόπηση”) – παρεμβαίνοντας μόνο όταν είναι αναγκαίο για να περιορίσουν τους φιλόδοξους ηγεμόνες και κατά τ’άλλα βασιζόμενοι στους περιφερειακούς συμμάχους τους για να κάνουν τη “βρώμικη δουλειά”, όπως θα το αποκαλούσε ο Μέρτς.
Δεδομένης της έλλειψης σαφήνειας σχετικά με το πού πραγματικά κατευθύνεται η πολιτική των ΗΠΑ, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θα έπρεπε να αμφισβητούν σιωπηλά τις στρατηγικές τους εξαρτήσεις και όχι να λαμβάνουν όλο και περισσότερο βήματα τύπου Ρούτε για να τις διατηρήσουν. “Πρόκειται για μια ανθυγιεινή σχέση”, λέει ο Κρίστοφερ Λέιν, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο A&M του Τέξας. Η υπόσχεση για αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ μπορεί να είναι μια νίκη για τον Τραμπ, αλλά δεν είναι ούτε ρεαλιστική για τις ευρωπαϊκές χώρες που μόλις κατάφεραν να φτάσουν στο επίπεδο του 2% μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία ούτε χρήσιμη για να κατανοήσουν πού ακριβώς θα πρέπει να πάνε τα μετρητά για να καλύψουν τα κενά στην οικοδόμηση μιας “Europe-first” αξιόπιστης αποτροπής. Από αυτή την άποψη, η Ισπανία λέει τα πράγματα έξω από τα δόντια.
Αντί να αφήσουμε τον Τραμπ να διευθύνει τον ρυθμό του επανεξοπλισμού, είναι καιρός η Ευρώπη να ανακαλύψει τον Ντε Γκωλ που κρύβει μέσα της. Ο Μερτς και ο Εμανουέλ Μακρόν τηρούν ενιαία στάση, αλλά αυτή θα πρέπει να ξεπεράσει τις οικονομικές δεσμεύσεις και να προσδιορίσει ποιος θα πρέπει να αγοράσει τι και πού, στο όνομα της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι μιλάμε τόσο πολύ για τις αμυντικές δαπάνες και πολύ λίγο για την οικονομική ανάπτυξη, η οποία απουσιάζει στη Γερμανία ή τη Γαλλία. Η Ευρώπη έχει πολλά προβλήματα, όπως αρέσκονται συχνά να επισημαίνουν οι ΗΠΑ, οπότε ένας λόγος παραπάνω να τα αναγνωρίσει.
Αυτό έχει σημασία και για τους συμμάχους της Αμερικής πέραν της Ευρώπης. Ένα από τα mantra του MAGA είναι ότι η Κίνα είναι ο μόνος επίδοξος ηγεμόνας στον οποίο οι ΗΠΑ πρέπει να επικεντρωθούν, και η Ασία η μόνη περιοχή όπου το offshore balancing θα ήταν πολύ επικίνδυνο, δεδομένης της απειλής για την Ταϊβάν. Ωστόσο, ο Τραμπ έχει επίσης στείλει αντικρουόμενα μηνύματα, από τις πρόσφατες εμπορικές συνομιλίες μέχρι την τελευταία δήλωσή του ότι το Πεκίνο μπορεί να συνεχίσει να αγοράζει ιρανικό πετρέλαιο. Οι ΗΠΑ επανεξετάζουν επίσης τη συμφωνία ασφαλείας AUKUS με την Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι Συνθήκες κρατάνε όσο είναι να κρατήσουν, όπως είπε κάποτε ο Ντε Γκωλ.
BloombergOpinion
