Στο επίκεντρο των προσπαθειών για απεξάρτηση από τη βροχόπτωση βρίσκονται οι τέσσερις κινητές και οι δύο μόνιμες μονάδες αφαλάτωσης, οι οποίες αναμένεται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην επίλυση του υδατικού προβλήματος.
Στόχος με την ολοκλήρωση των έργων να αυξηθεί η παραγωγή από τα 235.000 στα 510.000 κυβικά μέτρα την ημέρα. Παραγωγή ικανοποιητική για να καλύπτει το 100% των αναγκών σε πόσιμο νερό για τις επόμενες δεκαετίες, ενώ παράλληλα, θα αξιοποιείται το νερό των φραγμάτων σχεδόν αποκλειστικά για άρδευση.
Σήμερα βρίσκονται σε λειτουργία πέντε μονάδες αφαλάτωσης με συνολική δυναμικότητα 235.000 κ.μ./ημέρα – στη Δεκέλεια, στη Λεμεσό (Επισκοπή), στο Βασιλικό (ΑΗΚ), στη Λάρνακα και στην Πάφο, η οποία είναι υπό ανακατασκευή μετά από την πυρκαγιά που ξέσπασε τον Δεκέμβριο του 2024 και αναμένεται να επαναλειτουργήσει τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 2025.
Η δυναμικότητα των πέντε υφιστάμενων μονάδων καλύπτει περίπου το 70% των αναγκών ύδρευσης παγκύπρια, ενώ παρατηρείται σημαντική αύξηση στις ανάγκες ύδρευσης κάθε χρόνο.
Στα πακέτα μέτρων που έχουν εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων και πρόγραμμα εγκατάστασης πρόσθετων μονάδων αφαλάτωσης με σκοπό την αύξηση της παροχής πόσιμου νερού, με μικρότερη εξάρτηση από τις καιρικές συνθήκες. Συγκεκριμένα, προγραμματίζεται η εγκατάσταση τεσσάρων κινητών μονάδων αφαλάτωσης στην Κισσόνεργα Πάφου, Γαρύλλη Λεμεσού, Λιμάνι Λεμεσού και Μονή Λεμεσού.
Στην Κισσόνεργα πέφτουν οι υπογραφές με τον ανάδοχο την ερχόμενη Δευτέρα με έναρξη λειτουργίας τον προσεχή Οκτώβριο – Δεκέμβριο. Σε περίπτωση που η μονάδα τεθεί σε λειτουργία τον προσεχή Σεπτέμβριο, δηλαδή τέσσερις μήνες μετά την υπογραφή της σύμβασης, ο ανάδοχος έχει μπόνους μέχρι και τον Δεκέμβριο που πρέπει να παραδοθεί το έργο. Επιπλέον, θα τοποθετηθούν στην Κισσόνεργα μικρές μονάδες αφαλάτωσης δυναμικότητας τουλάχιστον 2.000 κ.μ./ημερησίως εντός Ιουλίου. Αν προκύψει ανάγκη για επιπρόσθετες ποσότητες, τότε θα εξεταστούν πρόσθετα μέτρα, περιλαμβανομένου και της τοποθέτησης επιπλέον μονάδων.
Η κατακύρωση της προσφοράς για την αφαλάτωση στον Γαρύλλη αναμένεται να γίνει εντός Ιουνίου με στόχο να τεθεί σε εφαρμογή τον προσεχή Οκτώβριο. Η εν λόγω μονάδα θα έχει δυναμικότητα 10.000 κυβικών μέτρων ημερησίως.
Για τη μονάδα αφαλάτωσης στο λιμάνι Λεμεσού διερευνάται η απευθείας ανάθεση σε μια από τις εταιρείες που εκδήλωσαν ενδιαφέρον με την ανοικτή πρόσκληση με όρο να την παραδώσουν σε τέσσερις μήνες με μπόνους. Η μονάδα έχει ισχύ 10.000 κυβ. μέτρα. Αν δεν γίνει απευθείας ανάθεση αναμένεται να ολοκληρωθεί μεταξύ Νοεμβρίου 2025 έως Ιανουάριο 2026.
Σε ότι αφορά την αφαλάτωση στη Μονή, θα είναι ισχύς 15.000 κυβικά μέτρα νερού ημερησίως και έχει αποφασιστεί όπως εγκατασταθούν εκεί οι 13 κινητές μονάδες που βρίσκονται εν πλω και φτάνουν στην Κύπρο μέχρι το τέλος Μαΐου από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Στόχος να τεθεί σε πλήρη λειτουργία εντός Ιουνίου. Το καθ’ ύλην αρμόδιο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων έκρινε ότι η τοποθέτηση τους στη Λεμεσό θα εξυπηρετήσει τον στόχο, αφού εκεί υπάρχουν ήδη υποδομές που θα διευκολύνουν την ταχύτερη σύνδεσή τους.
Επομένως, με βάση το χρονοδιάγραμμα, οι κινητές μονάδες αφαλάτωσης αναμένεται να λειτουργήσουν όλες μέσα στο 2025.
Παράλληλα, το ΤΑΥ έχει ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τους αναδόχους των υφιστάμενων μονάδων για το ενδεχόμενο επέκτασής τους.
Στις μακροπρόθεσμες δράσεις, περιλαμβάνεται η κατασκευή δύο νέων μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης στη Μονή και Δεκέλεια, με συνολική δυναμικότητα 140.000 κ.μ./ημέρα και δυνατότητα επέκτασης στις 180.000 κ.μ./ημέρα.
Στην επαρχία Πάφου, μέχρι να αποκατασταθεί η λειτουργία της μονάδας αφαλάτωσης της Πάφου στα Κούκλια (αναμένεται μέσα Αυγούστου 2025 με βάση την ενημέρωση του αναδόχου), ενδέχεται να υπάρξει σημαντική δυσκολία στην κάλυψη της αιχμής της ζήτησης κατά την καλοκαιρινή περίοδο (ενδεχομένως και νωρίτερα) καθώς το διυλιστήριο στον Ασπρόκρεμμο δεν επαρκεί. Για τον σκοπό αυτό το ΤΑΥ έχει ενεργοποιήσει πολλές παλαιότερες γεωτρήσεις και αναζητεί συνεχώς νέες. Οι γεωτρήσεις αυτές με συνολική παροχή περίπου 10.000 κ.μ. ημερησίως αναμένεται να καλύψουν μεγάλο μέρος του υδατικού ελλείμματος. Επίσης, σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, έχουν ανορυχθεί στην περιοχή της Πέγειας και εξοπλίζονται δύο επιπλέον γεωτρήσεις με συνολική απόδοση 2.000 κ.μ./ημερησίως. Περαιτέρω, μετά από αίτημα του ΤΑΥ, ο Επαρχιακός Οργανισμός Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) Πάφου έχει εντοπίσει και εξοπλίζει πέντε γεωτρήσεις με εκτιμώμενη απόδοση 1000 κ.μ./ημερησίως και πάλι στην περιοχή της Πέγειας.
Η 3η χειρότερη εισροή στα φράγματα
Όλα αυτά τροχιοδρομούνται σε μια περίοδο όπου διανύουμε το τρίτο διαδοχικό έτος ανομβρίας που είχε ως επακόλουθο τη σημαντική μείωση των αποθεμάτων νερού στα φράγματα. Η εισροή νερού στα φράγματα από την αρχή του υδρολογικού έτους, δηλαδή από 1/10/2024 μέχρι σήμερα, ανήλθε μόνο σε 18,4 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού. Αυτή είναι η 3η χειρότερη εισροή από τότε που υπάρχουν στοιχεία αλλά και από τότε που υπάρχει το σύνολο των μεγάλων φραγμάτων (1987 – 1988). Ως αποτέλεσμα η αποθηκευμένη ποσότητα νερού στα φράγματα έχει μειωθεί σε 65,7 εκατ. κυβικά μέτρα νερού. Αυτό αντιστοιχεί σε 22,2% πληρότητα σε σχέση με 39,9% την αντίστοιχη περσινή ημέρα.
Νέες μονάδες αφαλάτωσης σε Μονή και Δεκέλεια
Ένα φιλόδοξο πλάνο 28 δράσεων για την ενίσχυση της υδατικής επάρκειας και την αντιμετώπιση της λειψυδρίας εκπονεί το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), στο πλαίσιο του οποίου περιλαμβάνεται η κατασκευή δύο νέων μόνιμων μονάδων αφαλάτωσης μέχρι το 2030. Με την υλοποίηση αυτών των έργων, η Κύπρος αναμένεται να διαθέτει συνολικά επτά μονάδες αφαλάτωσης, εδραιώνοντας περαιτέρω την ανεξαρτησία της από τις βροχοπτώσεις.
Οι νέες μονάδες, που προγραμματίζονται να κατασκευαστούν στην Ανατολική Λεμεσό και τη Δεκέλεια, θα αξιοποιούν τεχνολογίες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), μειώνοντας το ενεργειακό τους αποτύπωμα και ενισχύοντας τη βιωσιμότητα του έργου. Η μονάδα στη Μονή θα έχει ημερήσια δυναμικότητα 60.000 κυβικών μέτρων με δυνατότητα επέκτασης κατά 20.000 κυβικών μέτρων την ημέρα, ενώ αυτή της Δεκέλειας θα φτάνει τις 80.000 κυβικά μέτρα την ημέρα με αντίστοιχη δυνατότητα επέκτασης.
Ταυτόχρονα, προβλέπεται η αναβάθμιση και επέκταση των πέντε υφιστάμενων μονάδων αφαλάτωσης που διαχειρίζεται το ΤΑΥ, με στόχο την αύξηση του υδατικού ισοζυγίου της χώρας κατά 10 έως 40 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως. Το μέτρο αυτό θεωρείται κρίσιμης σημασίας, ιδίως ενόψει της παρατεταμένης ανομβρίας και της πτώσης των αποθεμάτων στα φράγματα.
Η διαδικασία για την υλοποίηση των νέων μονάδων είναι πολύπλοκη και χρονοβόρα. Απαιτούνται περίπου 22 μήνες για την εκπόνηση όλων των απαραίτητων προπαρασκευαστικών μελετών – τεχνικών, περιβαλλοντικών, βιωσιμότητας και οικονομικής ανταποδοτικότητας. Στη συνέχεια, θα χρειαστούν επιπλέον έξι μήνες για την προκήρυξη και ανάθεση της σύμβασης Μελέτης–Κατασκευής–Λειτουργίας. Από την ημέρα ανάθεσης, η κατασκευή κάθε μονάδας εκτιμάται ότι θα διαρκέσει τουλάχιστον τρία χρόνια.
Η επιλογή των περιοχών εγκατάστασης έγινε έπειτα από εκτενή μελέτη και αξιολόγηση πολλών παραμέτρων, όπως το ιδιοκτησιακό καθεστώς των τεμαχίων, τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά, η εγγύτητα σε υφιστάμενες υποδομές και η γεωγραφική κατανομή των αναγκών ύδρευσης. Παράλληλα, ελήφθησαν υπόψη το θαλάσσιο χωροταξικό σχέδιο και οι δυνατότητες αξιοποίησης υφιστάμενων πηγών και υποδομών.
