Οι επιθέσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν έχουν κλιμακωθεί επικίνδυνα τα τελευταία 24ωρα, μετά το χτύπημα του Τελ Αβίβ στις στρατιωτικές και πυρηνικές εγκαταστάσεις της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Από την Παρασκευή γίνονται εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση από τα Ηνωμένα Έθνη, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς αποτέλεσμα.
Οι συγκρούσεις έχουν περιοριστεί μέχρι στιγμής στις δύο αντιμαχόμενες χώρες. Ωστόσο, το επίπεδο σφοδρότητας των χτυπημάτων έχει εγείρει την ανησυχητική προοπτική μιας ευρύτερης σύγκρουσης σε μια περιοχή που αποτελεί βασικό εξαγωγέα πετρελαίου.
Την Παρασκευή τα ισραηλινά πλήγματα στόχευσαν εγκαταστάσεις στο Αράκ και στο Ισφαχάν, τη μονάδα εμπλουτισμού ουρανίου στο Νατάνζ καθώς και στόχους στην Τεχεράνη. Σε αντίποινα, το Ιράν εξαπέλυσε επιθέσεις με βαλλιστικούς πυραύλους κατά του Ισραήλ.
Ματαιώθηκαν επίσης οι συνομιλίες μεταξύ ΗΠΑ – Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, η οποία απείλησε να επιτεθεί σε στρατιωτικές βάσεις και πλοία των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας στην περιοχή, αν τα εν λόγω κράτη βοηθήσουν το Ισραήλ να αποκρούσει τις επιθέσεις εναντίον του.
Οι υποδομές πετρελαίου και φυσικού αερίου του Ιράν δεν έχουν επηρεαστεί καίρια από το Ισραήλ. Δεδομένης όμως της απρόβλεπτης κατάστασης που διαμορφώνεται στην περιοχή, τίποτα δεν αποκλείεται. Το Σάββατο, το Ισραήλ χτύπησε την αποθήκη πετρελαίου Shahran στην Τεχεράνη, ενώ είχαν προηγηθεί επιθέσεις σε ιρανικά κοιτάσματα φυσικού αερίου.
Αν οι ενεργειακές υποδομές του Ιράν πληγούν και η Ισλαμική Δημοκρατία προχωρήσει σε αντίποινα για να φέρει κλυδωνισμούς στην περιφερειακή εφοδιαστική αλυσίδα ενέργειας ή για να παρασύρει στη σύγκρουση τις ΗΠΑ, θα μπορούσαν να υπάρχουν σοβαρές συνέπειες για την αγορά πετρελαίου.
Ποια είναι τα πέντε χειρότερα σενάρια σε μια απρόβλεπτη και ραγδαία κλιμακούμενη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν.
Το Ισραήλ χτυπά τον τερματικό σταθμό πετρελαίου Kharg
Το Ισραήλ μπορεί να επιτεθεί στον τερματικό σταθμό πετρελαίου Kharg, στο ομώνυμο νησί, 15 μίλια από τις βορειοδυτικές ακτές του Ιράν. Ο τερματικός σταθμός διαχειρίζεται πάνω από το 90% των ιρανικών εξαγωγών αργού σε όλο τον κόσμο.
Αν μια επίθεση θέσει εκτός λειτουργίας τον τερματικό σταθμό, αναμένεται ένα ντόμινο άμεσων επιπτώσεων. Μεταξύ άλλων, αναμένεται να επηρεαστούν οι εξαγωγές του Ιράν στην Κίνα – τον μεγαλύτερο εισαγωγέα πετρελαίου στον κόσμο.
Ως εκ τούτου όχι μόνο θα ακρίβαινε βραχυπρόθεσμα το πετρέλαιο, αλλά και τα προθεσμιακά του συμβόλαια σε ορίζοντα 4-6 μηνών. Αφού η επαναφορά του τερματικού σταθμού σε κανονική λειτουργία δεν θα ήταν ούτε εύκολη ούτε γρήγορη.
Το Ισραήλ χτυπά την εγχώρια αλυσίδα εφοδιασμού του Ιράν
Το Ισραήλ θα μπορούσε να επιτεθεί στην εγχώρια εφοδιαστική αλυσίδα ενέργειας του Ιράν. Το χτύπημα στην αποθήκη πετρελαίου Shahran στην Τεχεράνη το Σάββατο αυξάνει τις πιθανότητες για αυτό το σενάριο.
Ένα πιο αναβαθμισμένο ισραηλινό σχέδιο θα μπορούσε να θέσει στο στόχαστρο ένα σύμπλεγμα τερματικών σταθμών και κόμβων πετρελαίου στην επαρχία Hormozgan, στο νότιο Ιράν. Στην περιοχή υπάρχουν επίσης δύο ζώνες ελεύθερου εμπορίου, στα νησιά Kish και Qeshm. Στο Kish εδρεύει επίσης το ιρανικό χρηματιστήριο πετρελαίου – το μοναδικό χρηματιστήριο του είδους του που δεν διαπραγματεύεται πετρέλαιο και τα παράγωγά του σε αμερικανικό δολάριο.
Το διυλιστήριο του Αμπαντάν, που βρίσκεται στην άλλη πλευρά του ποταμού Σατ Αλ-Αράμπ, στα σύνορα Ιράκ-Ιράν, είναι ένας ακόμη εν δυνάμει στόχος για το Ισραήλ. Αξιόπιστα στοιχεία για την παραγωγική ικανότητα του διυλιστηρίου δεν υπάρχουν. Σύμφωνα, όμως, με εκτιμήσεις και πηγές περιφερειακών ΜΜΕ (π.χ. Financial Tribune) μπορεί να παράγει περίπου 400.000 βαρέλια ημερησίως.
Το Αμπαντάν έχει επίσης συμβολική σημασία ως η παλαιότερη εγκατάσταση επεξεργασίας πετρελαίου του Ιράν. Χτίστηκε το 1909 από την αγγλο-περσική πετρελαϊκή εταιρεία (η οποία αργότερα έγινε BP) και καλύπτει περίπου το 25% της εγχώριας ζήτησης καυσίμων του Ιράν. Παύση της παραγωγής στο συγκεκριμένο διυλιστήριο θα μπορούσε να είναι καταστροφική τόσο για τους Ιρανούς καταναλωτές όσο και τον στρατό της χώρας.
Ο τερματικός σταθμός πετρελαίου Mahshahr, στο κανάλι Khor Musa, αποτελεί έναν παρόμοιο στόχο. Εκεί αποθηκεύονται πετρελαϊκά προϊόντα από το διυλιστήριο του Αμπαντάν. Αν χτυπηθεί, η εγχώρια αλυσίδα εφοδιασμού του Ιράν θα παραλύσει και η Τεχεράνη ίσως αναγκαστεί να ανακατευθύνει τους ενεργειακούς της πόρους.
Το Ισραήλ “παραλύει” την ιρανική βιομηχανία φυσικού αερίου
Αντί να χτυπήσει στις εγκαταστάσεις παραγωγής και εξαγωγής πετρελαίου, το Ισραήλ μπορεί να “παραλύσει” τη βιομηχανία φυσικού αερίου του Ιράν. Το Ιράν παράγει περισσότερα από 270 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, σχεδόν εξ ολοκλήρου για εγχώρια χρήση.
Το Ισραήλ έχει επιτεθεί ήδη σε δύο κοιτάσματα φυσικού αερίου του Ιράν, μεταξύ αυτών σε μία από τις τέσσερις μονάδες της πλατφόρμας Phase 14 του κοιτάσματος South Pars. Οι επιθέσεις αυτές θα μπορούσαν να είναι προάγγελος του τι θα ακολουθήσει. Τέτοιοι στόχοι θα είχαν μικρές επιπτώσεις για την παγκόσμια βιομηχανία φυσικού αερίου, αν και το Ιράν μοιράζεται τη λεκάνη φυσικού αερίου με το Κατάρ.
Ωστόσο, ο όγκος παραγωγής φυσικού αερίου του Ιράν ισοδυναμεί με λίγο πάνω από το 6% της παγκόσμιας παραγωγής. Οι εγχώριες διακοπές στην παραγωγή φυσικού αερίου μπορεί να αναγκάσουν την Τεχεράνη να στραφεί σε εναλλακτικές προμήθειες LNG για να καλύψει τις ανάγκες της, κάτι που μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο εν όψει των κυρώσεων που θα επιβάλει η Δύση στην Τεχεράνη.
Το Ιράν κλείνει τα Στενά του Ορμούζ
Ως αντίποινα πολλοί αναρωτιούνται αν το Ιράν θα μπορούσε να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ: κύρια θαλάσσια οδός για τις μεταφορές πετρελαίου και LNG από τον Περσικό Κόλπο στον Κόλπο του Ομάν.
Ο όγκος των φορτίων που περνούν αποκεί αποτυπώνει και τη σημασία μιας τέτοιας κίνησης. Τα φορτία του Ιράν, καθώς και τα φορτία αργού της Σαουδικής Αραβίας, του Κουβέιτ, του Ιράκ κι εν μέρει των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων –που αντιστοιχούν περίπου στο 30% του πετρελαίου που διακινείται παγκοσμίως- καθώς και τα φορτία LNG του Κατάρ διέρχονται καθημερινά από τα Στενά του Ορμούζ.
Παρόλο που οι Ιρανοί έχουν τη δυνατότητα να κλείσουν τα Στενά, το πιθανότερο είναι πως δεν θα το κάνουν, κι ας το ζητούν οι “νεότερες” πολιτικές φωνές της χώρας. Η πρώτη συνέπεια αυτής της κίνησης θα ήταν να σταματήσουν οι μεταφορές του ιρανικού πετρελαίου.
Επιπλέον, θα ήταν πιθανό να ακολουθήσουν αντίποινα σε παγκόσμιο επίπεδο υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, με την ακτογραμμή του Ιράν και όλα τα λιμάνια του να είναι εκτεθειμένα σε τυχόν επίθεση της Αμερικανικής Αεροπορίας αλλά και του Πολεμικού Ναυτικού. Σημειωτέον πως το γειτονικό Μπαχρέιν φιλοξενεί τον Πέμπτο Στόλο του ΠΝ των ΗΠΑ.
Οποιαδήποτε διαταραχή στην εφοδιαστική αλυσίδα θα είχε αρνητικές συνέπειες για τον Νο 1 αγοραστή ιρανικού πετρελαίου: την Κίνα. Το 2024 το Ιράν εξήγαγε κατά μέσο όρο 1,65 εκατ. βαρέλια ημερησίως στην Κίνα. Επιπλέον, σχεδόν το 50% του αργού πετρελαίου διέρχεται από τα Στενά – είτε είναι ιρανικό είτε όχι. Συγκεκριμένα, περίπου 20,5 εκατ. βαρέλια πετρελαίου ημερησίως κατευθύνεται προς την Κίνα. Ενδεχόμενος αποκλεισμός των Στενών δεν θα μακροημέρευε, αφού το Πεκίνο θα πίεζε να ανοίξει η θαλάσσια οδός για το πετρέλαιο.
Το Ιράν επιτίθεται σε στρατιωτικές βάσεις και πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Κόλπου
Σε μια προσπάθεια να παρασύρει τις ΗΠΑ στη σύγκρουση, το Ιράν μπορεί είτε άμεσα είτε μέσω των περιφερειακών εντολοδόχων του στο Ιράκ, στην Υεμένη, στον Λίβανο, στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα, να επιτεθεί στις ενεργειακές υποδομές των γειτονικών κρατών του Κόλπου.
Υπάρχει προηγούμενο, καθώς στο παρελθόν το Ιράν έχει κατηγορηθεί για στοχοποίηση των πετρελαιοπηγών της Σαουδικής Αραβίας (2019) και για επίθεση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (2022). Ενώ η τακτική των άμεσων επιθέσεων παραμένει ανοιχτή για το Ιράν, οι περιφερειακοί πληρεξούσιοι, Χαμάς και Χεζμπολάχ είναι αποδυναμωμένοι αυτή τη στιγμή εξαιτίας των ισραηλινών χτυπημάτων εναντίον τους.
Βέβαια, οι αντάρτες Χούθι στην Υεμένη ενδέχεται να μπορούν να κλιμακώσουν τις επιθέσεις τους κατά της εμπορικής ναυτιλίας, και των φορτίων πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ερυθρά Θάλασσα – τακτική που ξεκίνησαν να εφαρμόζουν το 2023.
Το Σάββατο, Ιρανοί αξιωματούχοι προειδοποίησαν ότι η χώρα θα επιτεθεί στις στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας στην περιοχή, αν θεωρηθεί ότι συνδράμουν το Ισραήλ εναντίον της Τεχεράνης. Και τα τρία κράτη διατηρούν μονάδες Ειδικών Δυνάμεων και μεγάλες διπλωματικές αποστολές σε χώρες του Κόλπου.
Ένα τέτοιο σενάριο εξετάζεται στους κύκλους των μυστικών υπηρεσιών, με τις περιφερειακές δυνάμεις των ΗΠΑ να παρακολουθούν στενά την κατάσταση και το Ηνωμένο Βασίλειο να επιλέγει να στείλει περισσότερα στρατιωτικά αεροσκάφη στις βάσεις του “για υποστήριξη έκτακτης ανάγκης σε όλη την περιοχή”.
Οποιαδήποτε τέτοια κλιμάκωση θα προκαλέσει πιθανότατα έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο, ενώ η παρατεταμένη διακοπή μεταφοράς των πετρελαϊκών φορτίων θα παρασύρει πιθανότατα και την Κίνα σε διπλωματική διαμάχη.
Αν ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω σενάρια, ειδικά μια επίθεση στον τερματικό σταθμό Kharg του Ιράν, υλοποιηθεί, τότε οι συνέπειες για τις πάγκοσμιες αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα μπορούσαν να είναι πολύ σοβαρές.
Forbes
