Η κατάσταση της διαχείρισης των υδάτινων πόρων της Κύπρου τέθηκε στο μικροσκόπιο της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου, με τις καταγγελίες και τα ευρήματα να αποδίδουν ένα σκηνικό ευρύτερης ολιγωρίας και ανεπάρκειας. Κοινό στοιχείο όλων των τοποθετήσεων ήταν ότι η διαρροή και η σπατάλη νερού, η έλλειψη θεσμών και ο συντονισμός, αλλά και η καθυστέρηση υλοποίησης έργων, απειλούν όχι μόνο την ευημερία των κοινοτήτων αλλά και την ίδια την επιβίωση του νησιού.
Η πιο δραματική τοποθέτηση ήρθε από τον ΕΟΑ Λάρνακας. Ο πρόεδρός του, Άγγελος Χατζηχαραλάμπους, υποστήριξε ότι το 2025 αρκετοί δήμοι και κοινότητες της επαρχίας εξυπηρετούνται με νερό μέσω βυτιοφόρων, λόγω σοβαρής έλλειψης επάρκειας. Η επαρχία, όπως είπε, αντιμετωπίζει απώλειες νερού έως και 40 %, ενώ τα δίκτυα που παραλήφθηκαν απαιτούν εκτιμώμενο κόστος αναβάθμισης της τάξης των €40 εκατ. ώστε να επιτευχθεί ένα αποδεκτό επίπεδο απωλειών κάτω του 20 %.
Ανακοίνωσε ότι θα γίνει αντικατάσταση δικτύου στην Ορόκλινη και άλλων δήμων, καθώς και τοποθέτηση 25.000 έξυπνων μετρητών για καλύτερη παρακολούθηση της ροής και των διαρροών. Όμως, κατέστησε σαφές ότι οι διαθέσιμοι πόροι δεν επαρκούν για την υλοποίηση όλων των αναγκαίων παρεμβάσεων.
Οι ΕΟΑ των άλλων επαρχιών αναγνώρισαν σοβαρές αδυναμίες, αν και παρουσίασαν λιγότερο δραματικές καταστάσεις:
Ο ΕΟΑ Αμμοχώστου ανέφερε ότι οι απώλειες φτάνουν το 37 %, αλλά έχουν σημειωθεί ορισμένες βελτιώσεις. Επιπλέον, υπάρχει ανάγκη αντικατάστασης πεπαλαιωμένων αγωγών και σχεδιασμός νέων δικτύων για τις περιοχές Αγίας Νάπας και Παραλιμνίου.
Στη Λεμεσό, καταγράφηκε ότι οι απώλειες υπερβαίνουν το 40 %, και το κόστος ανακατασκευής των δικτύων είναι ιδιαίτερα υψηλό, ειδικά σε δημοτικά διαμερίσματα όπως ο Δήμος Κουρίου.
Στη Λευκωσία, ο Κωνσταντίνος Γιωρκάτζης υπογράμμισε την ανάγκη στενής συνεργασίας του ΕΟΑ με το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, με βάση συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Κατέθεσε ότι η περιοχή της Λακατάμιας έμεινε χωρίς νερό για 8–9 ημέρες εξαιτίας αστοχίας στον χειρισμό των αγωγών. Αναφέρθηκε σε επένδυση €1,8 εκατ. σε συστήματα ανίχνευσης διαρροών, καθώς και τη δημιουργία ενιαίου δικτύου ομβρίων στην πόλη για αξιοποίηση του νερού της βροχής. Επισήμανε επίσης την ανάγκη αντιπλημμυρικών έργων και λίμνες κατακράτησης στην Έγκωμη.
Ο κ. Γιωρκάτζης τόνισε ότι οι απώλειες δεν αφορούν μόνο υποδομές, αλλά και την αδυναμία αξιοποίησης του νερού από τα λύματα, και την έλλειψη μεθόδων για μείωση του κόστους ενέργειας στην παραγωγή νερού.
Ο Γενικός Ελεγκτής, Ανδρέας Παπακωνσταντίνου, παρουσίασε έκθεση που αναδεικνύει πως παρά τις συστάσεις του 2016, ελάχιστα έχουν αλλάξει. Επισήμανε ότι η Κύπρος βρίσκεται σε μια περίοδο κλιματικής πίεσης με σοβαρή ξηρασία, και ότι η διαχείριση των φραγμάτων, της αφαλάτωσης και της γεωργίας συνεπάγεται μεγάλο κόστος για το κράτος.
Ο διευθυντής Ελέγχου της ΕΥ, Άκης Κίκας, περιέγραψε τα κυριότερα ευρήματα: η ΣΕΔΥ υπολειτουργεί, συνεδριάζει μόλις 1-2 φορές το χρόνο, ενώ τα έργα του 15ετούς σχεδίου (ύψους €1,5 δισ.) έχουν υλοποιηθεί μετ’ εμποδίων: μόνο 14 στις 60 προβλεπόμενες παρεμβάσεις έχουν ολοκληρωθεί, και δεν υπάρχει επαρκής παρακολούθηση των δαπανών ανά έργο, ώστε να διαπιστωθεί εάν οι προϋπολογισμοί ήταν επαρκείς.
Επιπλέον, πολλά φράγματα λειτουργούν χωρίς πιστοποιητικό ασφαλείας ή εγχειρίδιο συντήρησης. Σε τρία μόνον φράγματα έχουν καταρτιστεί χάρτες κατάκλισης σε περίπτωση αστοχίας, ενώ δεν έχει γίνει καμία ανεξάρτητη επιθεώρηση μεγάλου φράγματος. Η ΕΥ επισημαίνει ακόμη ότι κατά τη συνταξιοδότηση έμπειρου προσωπικού, προέκυψαν κενά χωρίς να καλυφθούν επαρκώς, ενώ περίπου 15 ιδιωτικά φράγματα λειτουργούν χωρίς επιθεώρηση ή πιστοποίηση.
Όσον αφορά τις μονάδες αφαλάτωσης, αν και έχουν βοηθήσει στην κάλυψη αναγκών ύδρευσης, καταγράφονται σοβαρά περιβαλλοντικά και ενεργειακά προβλήματα: υψηλό κόστος παραγωγής, αυξημένες εκπομπές ρύπων και επιβάρυνση του θαλάσσιου περιβάλλοντος λόγω της απόρριψης άλμης.
Σε ότι αφορά τα υπόγεια ύδατα, η έκθεση καταγράφει ότι το 64 % των υδροφορέων της Κύπρου είναι σε κακή κατάσταση, κυρίως λόγω νιτρορύπανσης και υφαλμύρινσης. Επιπλέον, πολλές γεωτρήσεις είναι παράνομες χωρίς άδειες και οι διαδικασίες αδειοδότησης είναι καθυστερημένες. Το νερό από υπόγειες πηγές δεν τιμολογείται επαρκώς, και η ποιότητα του πόσιμου νερού δεν παρακολουθείται συστηματικά από τους περισσότερους Τοπικούς Φορείς Ύδρευσης.
Η ΕΥ καταλήγει ότι, παρά τα εννέα χρόνια που μεσολάβησαν από την προηγούμενη έκθεση, οι περισσότερες αδυναμίες δεν έχουν αντιμετωπιστεί και απαιτείται άμεση δράση.
Βουλευτές: Το υδατικό ζήτημα ως εθνική πρόκληση
Ο βουλευτής Χρίστος Χριστοφίδης χαρακτήρισε το υδατικό ως «ένα από τα μεγάλα εθνικά ζητήματα επιβίωσης», προειδοποιώντας ότι αν δεν αλλάξει δραστικά ο τρόπος διαχείρισης, το νησί δεν θα μπορέσει να αντέξει στο μέλλον. Υπογράμμισε ότι κοινότητες, όπως στην περιοχή Ξυλιάτου, διαμαρτύρονται ότι στερούνται νερού, και ότι το καλοκαίρι δασικές περιοχές (όπως τα πεύκα) καταστρέφονται λόγω έλλειψης υγρασίας.
Η βουλευτής Σάββια Ορφανίδου τόνισε την ανάγκη για ολιστική προσέγγιση στον σχεδιασμό των υδάτινων πόρων, καθώς η γεωργία πλήττεται σε μεγάλο βαθμό από τις υδρολογικές δυσκολίες, ενώ έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην καθυστέρηση της υλοποίησης έργων στην περιοχή Σολέας. Η Ρίτα Σούπερμαν επεσήμανε την έλλειψη τεχνογνωσίας στις υπηρεσίες και το γεγονός ότι δεν υπάρχει εγχειρίδιο λειτουργίας για σημαντικές υποδομές.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ζαχαρίας Κουλίας, κατηγόρησε τους πολιτικούς προϊστάμενους ότι δεν έχουν αντιληφθεί κατ’ ουσία τη σοβαρότητα του προβλήματος. Το γεγονός ότι η συντήρηση των φραγμάτων και των δικτύων είναι ανεπαρκής, ενώ ταυτόχρονα χάνεται έως και 35 % του νερού καθημερινά, υπογράμμισε την έκταση της κρίσης. «Δεν ιδρώνει το αυτί κανενός», πρόσθεσε.
Εκπρόσωποι των αγροτικών οργανώσεων ανέφεραν ότι τα προβλήματα παρατηρούνται λόγω αναβλητικότητας, αναποφασιστικότητας και ατιμωρησίας. Υπογράμμισαν ότι ο αγρότης πεινά όταν δεν έχει διαθέσιμο νερό για τις ανάγκες της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.
Τόνισαν ότι οι εκθέσεις της ΕΥ δεν πρέπει να μένουν στα συρτάρια, αλλά να είναι υποχρεωτικά εφαρμοστέες από το κράτος για να λαμβάνονται οι σωστές αποφάσεις και να αποφεύγονται ακόμα και σκάνδαλα.
