Στην πρόσφατη συνάντηση της Οικονομικής Επιτροπής για την Ευρώπη, του ΟΗΕ, (UNECE) στη Γενεύη, η στέγαση αναδείχθηκε ως μία από τις μεγαλύτερες κοινωνικές και αναπτυξιακές προκλήσεις της επόμενης δεκαετίας.
Οι εκπρόσωποι χωρών, τοπικών Αρχών, ακαδημαϊκοί και φορείς της αγοράς συμφώνησαν ότι η πρόσβαση σε προσιτή, επαρκή και βιώσιμη στέγη αποτελεί πλέον θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, που συνδέεται άρρηκτα με την κοινωνική συνοχή, την περιφερειακή ανάπτυξη και τη μετάβαση σε μια πιο πράσινη και ανθεκτική οικονομία.
Στις 23 Οκτωβρίου το θέμα της προσιτής στέγης ήταν ψηλά στην πολιτική ατζέντα της Ευρώπης και, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, «οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν την προσδοκία να απολαμβάνουν τους καρπούς της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας. Η πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο εν προκειμένω. Ωστόσο, σε πολλά κράτη μέλη η στέγαση έχει μετατραπεί σε διογκούμενο κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα, μεταξύ άλλων για τους πολίτες μεσαίου εισοδήματος και τις νεότερες γενιές. Ως εκ τούτου, επέλεξα να συμπεριλάβω τη συζήτηση αυτή στην ημερήσια διάταξή μας: σκοπός είναι να αξιολογήσουμε τι μπορεί να γίνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη στήριξη και την πλαισίωση των προσπαθειών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για τη βελτίωση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή και αξιοπρεπή στέγαση. Η συζήτησή μας θα παράσχει επίσης καθοδήγηση για το επικείμενο ευρωπαϊκό σχέδιο οικονομικά προσιτής στέγασης της Επιτροπής».
«Για πρώτη φορά, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα συζητήσουν αυτό το κρίσιμο ζήτημα στο υψηλότερο επίπεδο», δήλωσε ο Αντόνιο Κόστα, σε συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη. «Είναι ζωτικής σημασίας εμείς, ως Ευρωπαίοι ηγέτες, να συναντηθούμε για να συζητήσουμε πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να συμπληρώσει τις προσπάθειες που γίνονται».
Κομισιόν: Επιτακτική ανάγκη
Στις 21 Οκτωβρίου, στον προγραμματισμό των δράσεων της για το 2026, η Κομισιόν ανέφερε χαρακτηριστικά πως «είναι επιτακτική ανάγκη η Ευρώπη να αναλάβει δράση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι ευρωπαϊκές οικογένειες. Με αυτό το πνεύμα, θα προτείνουμε μια σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης οικονομικής προσιτότητας και του κόστους ζωής που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι, όπως μια νέα πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση ζητημάτων που σχετίζονται με τις βραχυπρόθεσμες μισθώσεις ενώ το ευρωπαϊκό σχέδιο προσιτής στέγασης θα τονώσει τη δημόσια στήριξη και θα δώσει κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις για την ενίσχυση της προσιτής και βιώσιμης στέγασης».
Η Κύπρος, παρότι δεν αντιμετωπίζει τις πιέσεις μεγαλουπόλεων όπως το Παρίσι, η Βαρκελώνη ή το Άμστερνταμ, εντούτοις βρίσκεται μπροστά σε κρίσιμα διλήμματα. Η συνεχιζόμενη άνοδος των τιμών αγοράς και ενοικίων σε Λεμεσό, Λευκωσία και Λάρνακα, η αυξανόμενη ζήτηση από ξένους εργαζόμενους και εταιρείες, και ο αποκλεισμός όλο και περισσότερων νοικοκυριών από την αγορά κατοικίας διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό μείγμα.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, παράγοντες της αγοράς τονίζουν στον «Φιλελεύθερο» ότι η Κύπρος καλείται να κινηθεί άμεσα και αποφασιστικά και για αυτή την περίπτωση χρειάζεται ένα πολυεπίπεδο, συνεκτικό σχέδιο με κοινωνικό και αναπτυξιακό χαρακτήρα. Υποδεικνύουν ότι η υιοθέτηση ενός ενισχυμένου μοντέλου «Build-to-Sell», με κρατική χρηματοδότηση σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατασκευή κατοικιών αποκλειστικά για χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Επιπρόσθετα τονίζουν την ανάγκη για παροχή κινήτρων όπως επιδοτήσεις επιτοκίων ή προκαταβολών — σε ευθυγράμμιση με όσα εφαρμόζονται σε άλλα κράτη μέλη — μπορεί να ανοίξει νέες δυνατότητες σε ευάλωτες ομάδες που σήμερα αποκλείονται.
Επαγγελματίες του τομέα των ακινήτων δεν παραλείπουν να επισημάνουν ότι εξίσου χρήσιμη θα μπορούσε να είναι η εφαρμογή προγραμμάτων τύπου «Rent-to-Buy», με ενοίκιο μειωμένο από τα τρέχοντα της αγοράς και δυνατότητα απόκτησης του ακινήτου μετά από κάποια χρόνια. «Τέτοια μοντέλα, που υιοθετούνται σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν περιορίζονται μόνο στην κοινωνική στέγαση, αλλά δημιουργούν κινητικότητα στην αγορά και δίνουν πραγματική προοπτική στους ενοικιαστές.
Η Κύπρος θα μπορούσε να εφαρμόσει τέτοια σχήματα με τη στήριξη της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, των εργαλείων της Τράπεζας Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης και μέσω συνεργασιών με ιδιωτικές εταιρείες οι οποίες ήδη διαθέτουν σημαντικά αποθέματα γης, όπως είναι για παράδειγμα οι Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων», σημειώνουν.
Την ίδια ώρα, το χρόνιο πρόβλημα των καθυστερήσεων στην έκδοση οικοδομικών αδειών εξακολουθεί να αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη, όπως τονίζουν παράγοντες της αγοράς. « οι πρόσφατες αλλαγές με τις ενιαίες οικοδομικές Αρχές, αντί να επιταχύνουν τις διαδικασίες, έχουν επιδεινώσει την κατάσταση σε αρκετές επαρχίες. Υπάρχουν λύσεις και χρειάζεται να ληφθούν αποφάσεις άμεσα.
Η αποσυμφόρηση των διαδικασιών μπορεί να γίνει με τη συμμετοχή ιδιωτών επαγγελματιών μέσω του ΕΤΕΚ, όπως αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί, ακόμη και συνταξιούχοι τεχνικοί. Η απλοποίηση, η ψηφιοποίηση και η fast-track διαχείριση αιτήσεων πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα, ειδικά για έργα κοινωνικής και προσιτής κατοικίας», εξηγούν.
