Η ανθρωπότητα δεν κυνηγά πλέον μόνο τη μακροζωία. Κυνηγά την καλή ζωή μέσα στη μακροζωία. Ο όρος longevity δεν αφορά απλώς τα χρόνια που προστίθενται στο προσδόκιμο ζωής, αλλά την ποιότητά τους. Το πόσα από τα χρόνια ζωής μας, δηλαδή, θα ζήσουμε υγιείς, δραστήριοι, με ελάχιστους περιορισμούς λόγω προβλημάτων υγείας και όχι μόνο.
Από τα ερευνητικά εργαστήρια της Καλιφόρνιας και τα κέντρα βιοτεχνολογίας της Σιγκαπούρης, μέχρι τις πολιτικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αγορά του longevity έχει ήδη εξελιχθεί σε μια από τις πιο υποσχόμενες βιομηχανίες του αιώνα μας και η συνέχεια έπεται.
Την τελευταία δεκαετία η βιομηχανία κατασκευής ιατρικών και άλλων εξοπλισμών που υποβοηθούν στην προσπάθεια για εξασφάλιση περισσότερων αλλά και καλών χρόνων ζωής βρίσκεται σε εγρήγορση μέσω μελετών και άλλων σχετικών δράσεων.
Σε διεθνές επίπεδο, φαρμακευτικές εταιρείες, βιοτεχνολογικά startups και πανεπιστήμια επενδύουν δισεκατομμύρια προκειμένου να κερδίσουν μια θέση ή να καθιερώσουν τη θέση τους στον τομέα της μακροζωίας. Γονιδιακές θεραπείες που υπόσχονται να επιβραδύνουν τη γήρανση, τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης που προβλέπουν κινδύνους υγείας πριν εκδηλωθούν, εκπαίδευση και εξειδίκευση ιατρικού, νοσηλευτικού προσωπικού και άλλων επαγγελματιών υγείας και όχι μόνο.
Κάποια κράτη προχώρησαν μάλιστα ένα βήμα πάρα κάτω. Η Σιγκαπούρη και η Ιαπωνία έχουν υιοθετήσει εθνικές στρατηγικές για την υγιή μακροζωία, ενισχύοντας τόσο το σύστημα υγείας τους όσο και τον τομέα της έρευνας και της τεχνολογίας.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το 2024 την έκθεση «Health at a Glance Europe», στην οποία χαρτογραφεί την κατάσταση της υγείας στα κράτη-μέλη και θέτει τις βάσεις για νέες πολιτικές γύρω από το healthy longevity.
Σε εθνικό επίπεδο, δηλαδή στην Κύπρο, τα δεδομένα προκαλούν μεγάλο ενδιαφέρον. Το προσδόκιμο ζωής φτάνει τα 82,5 έτη, ξεπερνώντας τον μέσο όρο της ΕΕ (81,5). Οι Κύπριοι, ωστόσο, ζουν κατά μέσο όρο 65 υγιή χρόνια ζωής. Αυτό σημαίνει ότι περίπου το 78% της ζωής τους κυλά χωρίς σοβαρούς περιορισμούς.
Από τα 65 και μετά όμως τα δεδομένα αλλάζουν. Συγκεκριμένα, και βάσει των ευρωπαϊκών, επίσημων στοιχείων, το 21% των Κυπρίων άνω των 65, δηλαδή ο ένας στους πέντε, δηλώνει ότι ζει σε κακή ή πολύ κακή κατάσταση υγείας.
Η μακροζωία στη βάση μελετών
Η ανάπτυξη της βιομηχανίας και της έννοιας του longevity δεν μπορούσε να μείνει μακριά από το μικροσκόπιο των επιστημόνων διεθνώς. Μελέτες βρίσκονται διαρκώς σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια ενώ ήδη αρκετές από τις παλαιότερες έρευνες που έχουν διεξαχθεί χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ή φαρμάκων.
Ένα μάλιστα από τα κορυφαία πανεπιστήμια στον κόσμο, το Harvard έχει δημοσιεύσει σειρά μελετών και αποτελεσμάτων/ευρημάτων τα τελευταία χρόνια καθορίζοντας μάλιστα και το τι ακριβώς πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην προώθηση της έννοιας της μακροζωίας.
Οι έρευνες λοιπόν του Harvard έχουν βοηθήσει σημαντικά στον τομέα της σωστής και πιο αποτελεσματικής αξιοποίησης της διατροφής, της άσκησης, της ψυχολογίας και των βιολογικών δείκτων. Συγκεκριμένα:
• Διατροφή και υγιής γήρανση: Μελέτες όπως η Nurses’ Health Study και η Health Professionals Follow-Up Study κατέδειξαν ότι μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, ξηρούς καρπούς και ελαιόλαδο συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα υγιούς γήρανσης.
• Ελαιόλαδο και διάρκεια ζωής: Κατανάλωση ακόμα και μικρής ποσότητας ελαιολάδου μειώνει τη θνησιμότητα κατά 19%-34%, ιδιαίτερα όταν αντικαθιστά λιπαρά όπως βούτυρο ή μαργαρίνη.
• Άσκηση: Μικρές καθημερινές αυξήσεις στην φυσική δραστηριότητα μειώνουν σημαντικά τη θνησιμότητα, μόλις 10 λεπτά επιπλέον την ημέρα συνδέονται με 7% μείωση θνησιμότητας.
• Συνολικές συνήθειες: Πέντε υγιεινές συνήθειες (υγιεινή διατροφή, άσκηση, φυσιολογικό βάρος, μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, αποφυγή καπνίσματος) προσθέτουν έως και 10-14 χρόνια ζωής κατά μέσο όρο.
• Ψυχολογικοί παράγοντες: Υψηλά επίπεδα αισιοδοξίας συνδέονται με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και αυξημένη πιθανότητα να ζήσει κανείς πάνω από 90 έτη.
• Βιολογική ηλικία και μοριακοί δείκτες: Νεότερες μελέτες επικεντρώνονται στη βιολογική ηλικία μέσω γονιδιωματικών, μεταβολικών και πρωτεϊνικών δεικτών, ανοίγοντας τον δρόμο για εξατομικευμένες παρεμβάσεις μακροζωίας.
Αναλυτικά και όπως προκύπτει από τις μέχρι τώρα διεθνείς μελέτες, η μακροβιότητα επηρεάζεται από συγκεκριμένους παράγοντες:
1. Γενετικοί παράγοντες: Ορισμένα γονίδια συνδέονται με μεγαλύτερη πιθανότητα να ζήσει κάποιος περισσότερα χρόνια.
2. Περιβάλλον και κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες: Η προσβασιμότητα σε υγειονομική περίθαλψη, καθαρό νερό και καλές συνθήκες διαβίωσης, όπως και οι διατροφικές συνήθειες, η σωματική άσκηση, ο σωστός ύπνος και η διαχείριση του στρες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.
3. Κοινωνικοί παράγοντες και ψυχολογία: Η κοινωνικοποίηση και η ψυχική υγεία φαίνονται να έχουν σημαντική επίδραση. Όπως διαπιστώνεται βάσει μελετών, άτομα που είναι κοινωνικά απομονωμένα ή που αντιμετωπίζουν ψυχική δυσφορία έχουν υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
4. Ιατρική και τεχνολογία: Ανάπτυξη θεραπειών για ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση. Έρευνες για φάρμακα, γονιδιακές θεραπείες, παρέμβαση στο επίπεδο κυττάρου, αντιμετώπιση της κυτταρικής γήρανσης (senescence).
Εταιρείες βιοτεχνολογίας και φαρμακευτικές / startups στον τομέα της longevity
Ο αγώνας δρόμου της βιομηχανίας διεθνώς στον τομέα της μακροζωίας, τα τελευταία 10-15 χρόνια κυρίως, εντυπωσιάζει.
Ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα των Calico Life Sciences (Alphabet/Google), Altos Labs, AgeX Therapeutics, Genflow Biosciences (Ηνωμένο Βασίλειο) και Unity Biotechnology.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δημοσιευμένα στοιχεία, οι εταιρείες αυτές έχουν ήδη προχωρήσει στις απαραίτητες έρευνες ενώ κάποιες έχουν αναπτύξει σκευάσματα ή και εξοπλισμούς που χρησιμοποιούνται από εξειδικευμένα κέντρα ευεξίας και μακροζωίας τα οποία λειτουργούν σε διάφορες ευρωπαϊκές και όχι μόνο χώρες.
Συγκεκριμένα
1. Calico Life Sciences (Alphabet/Google): ειδικεύεται στη βιολογία της γήρανσης και αναπτύσσει θεραπείες για την επιμήκυνση της υγείας, σε συνεργασία με AbbVie και Broad Institute.
2. Altos Labs: Ιδρύθηκε το 2022, με στόχο την ανάπτυξη θεραπειών που να σταματούν ή ακόμα και να αντιστρέφουν τη διαδικασία της γήρανσης μέσω κυτταρικών θεραπειών με επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα (iPSC). Έχει λάβει χρηματοδότηση δισεκατομμυρίων από επενδυτές όπως Jeff Bezos κ.ά.
3. AgeX Therapeutics: Αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας που στοχεύει σε παρεμβάσεις σχετικές με την ανθρώπινη μακροβιότητα.
4. Genflow Biosciences (Ηνωμένο Βασίλειο): Αναπτύσσει γονιδιακές θεραπείες με βάση παραλλαγές SIRT6 που συναντώνται σε υπεραιωνόβιους. Λήψη επιχορηγήσεων για έρευνα στη σαρκοπενία, διανομή mRNA και λιπώδους ήπατος.
5. Unity Biotechnology: Στοχεύει στη δημιουργία φαρμάκων που απομακρύνουν τα “senescent cells” (γεροντικά κύτταρα) για τη θεραπεία ασθενειών σχετιζόμενων με την ηλικία, όπως οφθαλμολογικά νοσήματα. Το UBX1325, ένα από τα προϊόντα της, προχωρά σε κλινικές δοκιμές.
Σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, λειτουργούν εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες κλινικές ευεξίας και μακροζωίας στο πλαίσιο του όρου «longevity», που συνεχώς κερδίζει έδαφος, προς το παρόν λόγω κόστους, σε όσους διαθέτουν το απαιτούμενο βαλάντιο. Τα τελευταία χρόνια, οι συγκεκριμένες υπηρεσίες όμως φαίνεται ότι άρχισαν να γίνονται πιο προσιτές και πιο εύκολα προσβάσιμες στο ευρύ κοινό με τους ειδικούς, κυρίως του οικονομικού τομέα, να προβλέπουν ότι σύντομα το κόστος για την εξασφάλιση τους θα είναι ακόμα πιο μικρό καθώς εκτιμάται ότι η εμπλοκή των κρατών στην προώθηση του δεν θα αργήσει να επεκταθεί. Άλλωστε η μακροζωία ήδη συνδέεται, διεθνώς με την επέκταση των ετών παραγωγικότητας, τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και την ευημερία του πληθυσμού της κάθε χώρας.
Με απλά λόγια η μακροζωία δεν είναι απλώς υγειονομικό ζήτημα. Έχει τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις αφού ένας πληθυσμός που ζει περισσότερα χρόνια με υγεία:
• Μειώνει την πίεση στα συστήματα υγείας και πρόνοιας,
• Παραμένει παραγωγικός στην εργασία για μεγαλύτερο διάστημα,
• Συμβάλλει στην ανάπτυξη της οικονομίας μέσω της κατανάλωσης και της εμπειρίας του.
Η συνέχεια, όπως όλα δείχνουν, θα γραφτεί εντός της τρέχουσας δεκαετίας αφού η έννοια του longevity μάλλον θα αποτελέσει το επόμενο στοίχημα για την ανθρωπότητα.
