Αντιμέτωπα με τον εφιάλτη των εξαρτησιογόνων ουσιών (νόμιμων και παράνομων) είναι τα σχολεία καθώς το ποσοστό των μαθητών διαφόρων ηλικιών που είτε κάνουν χρήση, είτε είναι εθισμένοι, δεν επιτρέπει εφησυχασμό. Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί είναι και η συμβολή της Υπηρεσίας Καταπολέμησης Ναρκωτικών (ΥΚΑΝ), η οποία συνεργάζεται με σχολικές μονάδες ούτως ώστε το πρόβλημα όχι μόνο να κατασταλεί αλλά και να γίνουν όλα όσα χρειάζονται για πρόληψη. Η συνεργασία της ΥΚΑΝ με τα σχολεία υπάρχει στο πλαίσιο ειδικού Πρωτοκόλλου, το οποίο εφαρμόζεται από κοινού και με άλλους εμπλεκόμενους φορείς.
Κατά την τελευταία διετία (2023 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2025), οι λειτουργοί Κοινωνικής Παρέμβασης της ΥΚΑΝ παρέπεμψαν σε Θεραπευτικά Κέντρα συνολικά 91 ανήλικους, σύμφωνα με το εν λόγω Πρωτόκολλο.
Τα στοιχεία αυτά αναφέρθηκαν από την υπεύθυνη του Γραφείου Πρόληψης και Κοινωνικής Παρέμβασης της ΥΚΑΝ, Σοφία Κουσαρίδου, στο πλαίσιο ημερίδας επιμόρφωσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου του υπουργείου Παιδείας προς διευθυντές σχολείων και εκπαιδευτικούς με θέμα: «Θωρακίζοντας το σχολείο ενάντια στις εξαρτησιογόνες ουσίες: Συνεργασία για την πρόληψη και την αντιμετώπιση».
Από τους 91 ανήλικους που παραπέμφθηκαν σε Θεραπευτικά Κέντρα, οι 18 έχουν ολοκληρώσει το θεραπευτικό τους πρόγραμμα, 21 δεν το έχουν ολοκληρώσει ενώ άλλοι 52 ανήλικοι βρίσκονται τώρα σε θεραπευτικό πρόγραμμα.
Σύμφωνα με την κ. Κουσαρίδου, κάθε νέα σχολική χρονιά καθορίζονται Σύνδεσμοι – Αστυνομικοί της ΥΚΑΝ για τις σχολικές μονάδες Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης για τη συνεργασία στη βάση του Πρωτοκόλλου. Για τη φετινή σχολική χρονιά, υπάρχει συνεργασία με 151 σχολεία. Οι Σύνδεσμοι αυτοί επιλαμβάνονται μόνο πληροφορίες που αφορούν σε αδικήματα ναρκωτικών, χρήση, κατοχή και διακίνηση στα σχολεία. Η ΥΚΑΝ (μέσω του Συνδέσμου της) ενεργεί ανάλογα, κατόπιν ενημέρωσης και αξιολόγησης πληροφοριών από τη Διεύθυνση του σχολείου, για διακίνηση, παράνομη χρήση, κατοχή, κατοχή με σκοπό την προμήθεια ναρκωτικών τόσο στον εσωτερικό όσο και στον εξωτερικό χώρο του σχολείου, πάντοτε με την συνεργασία της Διεύθυνσης.
Η σύλληψη και η ανάκριση μαθητών αποφεύγεται στο σχολείο. Εάν, όμως, επιβάλλεται να γίνει, τότε γίνεται στην παρουσία της διεύθυνσης του σχολείου ή εξουσιοδοτημένου προσώπου, το οποίο ενημερώνεται από πριν και καλούνται άμεσα οι γονείς/κηδεμόνες που βρίσκονται ανελλιπώς μαζί με τον μαθητή κατά την ώρα της συνέντευξης/της ανάκρισης/της έρευνας. Αναφέρθηκε επίσης, ότι το 2023 συνελήφθησαν 26 παιδιά.
Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι για τους ανήλικους χρήστες (από 14 ετών και άνω), οι οποίοι παραπέμπονται σε Θεραπευτικά Κέντρα για να παρακολουθήσουν πρόγραμμα, εάν το ολοκληρώσουν, δεν παραπέμπονται ενώπιον δικαστηρίου.
SOS: Μειώνεται η ηλικία παιδιών που κάνουν χρήση
Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο αναφέρθηκε στο πλαίσιο της ημερίδας. Αυτή τη φορά από την Γεωργία Καρακίτη, εργοθεραπεύτρια στο Κέντρο «Περσέας», η οποία ανέφερε πως χρόνο με τον χρόνο καταγράφονται όλο και πιο συχνά, αιτήματα για μικρότερες ηλικίες παιδιών που κάνουν χρήση ουσιών. Παιδιά συνήθως 12 και 13 ετών. Πρόκειται για ηλικίες που συνήθως αντιμετωπίζουν πρόβλημα με εξάρτηση στο διαδίκτυο και στα βιντεοπαιχνίδια και όχι τόσο στη χρήση ουσιών. Κι όμως, τον τελευταίο καιρό έχουν αυξηθεί τα αιτήματα αυτών των ηλικιών και για χρήση παράνομων ουσιών.
Από πλευράς της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ), η λειτουργός του Τμήματος Πολιτικής, Μαρία Ματθαίου, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων, στην στρατηγική που υπάρχει για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων και τα σχέδια δράσης, σημειώνοντας πως η ΑΑΕΚ αντιμετωπίζει αυτά τα θέματα υπό το πρίσμα της Δημόσιας Υγείας.
Οι στόχοι της Εθνικής Στρατηγικής είναι:
- α) H προστασία της δημόσιας υγείας και της ευημερίας των πολιτών,
- β) η μείωση των θανάτων που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τη χρήση ουσιών και τις εξαρτήσεις και
- γ), η διασφάλιση της προστασίας και της ασφάλειας όλης της κοινωνίας, από το σοβαρό, και ιδιαίτερα το οργανωμένο, έγκλημα που συνδέεται με τις παράνομες ουσίες.
Η κ. Ματθαίου εξήγησε επίσης την αλλαγή που επήλθε στη φιλοσοφία της πρόληψης για τέτοια ζητήματα λέγοντας πως «πρόληψη δεν είναι η γενική ενημέρωση του κοινού για τα θέματα των ουσιών», αλλά η ενίσχυση των παιδιών/νέων ως προς: Την αναπροσαρμογή της συμπεριφοράς τους, την ενίσχυση των δεξιοτήτων τους, τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης τους, του τρόπου που αλληλοεπιδρούν με τους άλλους και με το περιβάλλον γύρω τους. Όπως εξήγησε, έρευνες έχουν δείξει πως οι διαλέξεις σε παιδιά είχαν τα αντίθετα αποτελέσματα σε αρκετές περιπτώσεις καθώς η παροχή ενημέρωσης για τις ουσίες αυξάνει τις πιθανότητες για χρήση.
Επιπρόσθετα, αναφέρθηκε ότι αποτέλεσμα στους μαθητές φέρνουν κυρίως τρεις σημαντικοί παράγοντες: α) Το Αναλυτικό Πρόγραμμα, β) το κλίμα του σχολείου και γ) η πολιτική του σχολείου.
Πέραν των ουσιών – νόμιμων και παράνομων – (στις νόμιμες συγκαταλέγονται το αλκοόλ και τα συνταγογραφούμενα φάρμακα) και τον τζόγο, η ΑΑΕΚ ενδέχεται σύντομα να θέσει υπό την ομπρέλα της και το σημαντικό θέμα των εξαρτήσεων σε διαδικτυακά βιντεοπαιχνίδια. Σχετική καμπάνια αναμένεται να τρέξει τον ερχόμενο Ιανουάριο.
Εντοπισμός μαθητών μέσα στο σχολείο
Για τη διαχείριση των μαθητών με εξαρτητικές συμπεριφορές στα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης και τι προνοεί η θεσμοθετημένη διαδικασία που ισχύει, μίλησε η επιθεωρήτρια στην Υπηρεσία Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής του υπουργείου Παιδείας, Ελένη Παπαστεφάνου. Μεταξύ άλλων, η κ. Παπαστεφάνου αναφέρθηκε σε τρεις περιπτώσεις – σενάρια που μπορεί να καταγραφούν στα σχολεία.
Η πρώτη περίπτωση: Αίτημα από τον ίδιο το μαθητή για βοήθεια από τον καθηγητή Συμβουλευτικής (ΣΕΑ). Ο στόχος είναι η προώθηση της διαδικασίας παραπομπής στα Θεραπευτικά Κέντρα.
Η δεύτερη περίπτωση: Δεν υπάρχει αίτημα από το μαθητή για βοήθεια. Στόχος εδώ είναι η ενθάρρυνση του μαθητή να ζητήσει βοήθεια, για αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματός του.
Η τρίτη περίπτωση: Αίτημα από τον μαθητή, για βοήθεια από οποιονδήποτε άλλο καθηγητή. Στόχος της παρέμβασης είναι η γνωστοποίηση του αιτήματος, από τον καθηγητή που ήταν δέκτης αυτού προς τον καθηγητή ΣΕΑ.
Από πλευράς Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ), η ανώτερη εκπαιδευτική ψυχολόγος, δρ Χριστίνα Ιωάννου, ανέφερε πως οι εξαρτησιογόνες ουσίες συχνά λειτουργούν ως μέσο διαχείρισης άγχους ή κοινωνικής ένταξης. Το σχολείο, μπορεί να λειτουργήσει ως βασικός χώρος πρόληψης και προαγωγής ψυχικής ανθεκτικότητας, γιατί το παιδί μπορεί να δημιουργήσει νέες, θετικές εμπειρίες/ιστορικό. Σημείωσε δε, πως είναι θέμα που αφορά στην ψυχική υγεία των παιδιών, συνεπώς ο ρόλος της ΥΕΨ δεν μπορεί παρά να είναι πολυεπίπεδος.
