Υπάρχουν αρκετά σημαντικά ενεργειακά hotspot σε όλο τον κόσμο, αλλά κανένα δεν είναι πιο σημαντικό -και συγχρόνως ευάλωτο- από τα Στενά του Ορμούζ. Μετά τον βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν από τις ΗΠΑ το Σάββατο, το ιρανικό κοινοβούλιο υπερψήφισε να κλείσει αυτό το κρίσιμο σημείο διέλευσης φορτίων. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να συνταράξει την παγκόσμια αγορά ενέργειας.
Αν και η τελική απόφαση εναπόκειται ακόμη στο Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν -και το Ιράν δεν έχει υλοποιήσει προηγούμενες απειλές για κλείσιμο των Στενών- το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας σηματοδοτεί την πρόθεση της Τεχεράνης να χρησιμοποιήσει ως όπλο μία από τις πιο σημαντικές -οικονομικά- θαλάσσιες οδούς στον κόσμο. Αν κλείσουν τα Στενά, οι συνέπειες θα είναι ραγδαίες, σοβαρές και παγκόσμιες.Unmute
Στις 21 Ιουνίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξαπέλυσαν συντονισμένες αεροπορικές επιδρομές κατά των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Φόρντοου, στο Νατάνζ και στο Ισφαχάν. Τα πλήγματα αυτά ήταν η πιο σοβαρή κλιμάκωση στις σχέσεις ΗΠΑ – Ιράν εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν βομβαρδιστικά B-2 stealth και πυραύλους Tomahawk που εκτοξεύθηκαν από υποβρύχια.
Μετά το χτύπημα, ο Ντόναλντ Τραμπ είπε: “Τώρα είναι η ώρα για την ειρήνη”.
Μετά από λίγες ώρες, το ιρανικό κοινοβούλιο ψήφισε να κλείσουν τα Στενά του Ορμούζ – μια κίνηση που οι ΗΠΑ θα ερμήνευαν ως σημαντική κλιμάκωση.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε στο Fox News: “Αν το κάνουν αυτό, θα είναι άλλο ένα τρομερό λάθος. Είναι οικονομική αυτοκτονία γι’ αυτούς αν το κάνουν. Και έχουμε επιλογές για να το αντιμετωπίσουμε […] Οι οικονομίες άλλων κρατών θα πληγούν χειρότερα από των ΗΠΑ”.
Γιατί τα Στενά του Ορμούζ είναι σημαντικά
Με πλάτος μόλις 21 μίλια στο στενότερο σημείο τους, από τα Στενά του Ορμούζ περνά το 20% των πετρελαϊκών φορτίων παγκοσμίως. Επιπλέον είναι ζωτικής σημασίας οδός για τη διαμετακόμιση υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Πολλά κράτη που παράγουν πετρέλαιο βασίζονται στα Στενά του Ορμούζ για τη διοχέτευση των προϊόντων τους στην αγορά.
Υπάρχουν τρεις μεγάλοι παραγωγοί LNG στον κόσμο: έκαστος κατέχει μερίδιο περίπου 20% στην παγκόσμια αγορά. Είναι οι ΗΠΑ, το Κατάρ και η Αυστραλία. Το Κατάρ μεταφέρει ετησίως περίπου 77 εκατ. μετρικούς τόνους LNG – το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ποσότητας διέρχεται από τα Στενά. Στους πελάτες του Κατάρ συγκαταλέγονται κράτη που “διψούν” για ενέργεια: Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Κίνα, Ινδία, καθώς και τμήματα της Ευρώπης. Εάν το Κατάρ αποκοπεί από την αγορά, τα εν λόγω κράτη θα χάσουν μέρος του ενεργειακού τους εφοδιασμού σχεδόν εν μία νυκτί.
Συνέπειες από το κλείσιμο
Αν το Ιράν κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, ο αντίκτυπος στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας θα είναι άμεσος και εκτεταμένος.
Οι τιμές της ενέργειας θα εκτοξευθούν σε όλους τους τομείς. Το πετρέλαιο θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 90 δολάρια το βαρέλι και οι τιμές spot του LNG -ιδιαίτερα στην Ασία και την Ευρώπη- θα μπορούσαν να επιστρέψουν σε επίπεδα που έχουμε να δούμε από το 2022. Για τα κράτη με μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές φυσικού αερίου, ο αντίκτυπος θα είναι: νέα αύξηση του πληθωρισμού, επιδείνωση της ενεργειακής ανασφάλειας, ακόμη και η χορήγηση καυσίμων με δελτίο ενόψει χειμώνα.
Οι ναυτιλιακές και ασφαλιστικές αγορές θα βρεθούν σε σύγχυση. Η διέλευση τάνκερ μέσω Περσικού Κόλπου θα σταματήσει. Οι ασφαλιστικές ενδέχεται να αναστείλουν την κάλυψη των πλοίων που διέρχονται από τα Στενά ή να ζητήσουν υπέρογκα ασφάλιστρα λόγω “πολεμικού κινδύνου”. Κάποιες ναυτιλιακές θα αποφύγουν εντελώς την περιοχή και θα επιλέξουν μεγαλύτερες διαδρομές, αυξάνοντας το κόστος όχι μόνο για την ενέργεια, αλλά για εμπορεύματα και καταναλωτικά αγαθά σε όλους τους τομείς.
Τα στρατηγικά αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου θα αξιοποιηθούν ως άμεσα υποκατάστατα. Κράτη όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ινδία -που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ενεργειακές ροές του Περσικού Κόλπου- θα είναι από τις πρώτες που θα χρησιμοποιήσουν τα αποθέματά τους. Αλλά τα αποθέματα αυτά είναι περιορισμένα και ένα κλείσιμο διαρκείας των Στενών θα κάμψει γρήγορα την ικανότητά τους να αντισταθμίσουν τις διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Θα ακολουθήσουν ευρύτερες οικονομικές συνέπειες. Με την άνοδο των τιμών ενέργειας, θα αυξηθεί και το κόστος για τις μεταφορές, τα χημικά και τη βαριά μεταποίηση. Ο πληθωρισμός θα επιταχύνει πάλι σε όλο τον κόσμο, ασκώντας εκ νέου πίεση στις κεντρικές τράπεζες και υπονομεύοντας την πρόσφατη σταθεροποίηση των τιμών. Κάποιες αναδυόμενες οικονομίες, που δεν διαθέτουν την ισχύ για να επιδοτήσουν το αυξημένο ενεργειακό κόστος, θα πληγούν περισσότερο, αλλά και οι ανεπτυγμένες οικονομίες θα βρεθούν σε κλοιό πιέσεων.
Τέλος, μια παρατεταμένη διαταραχή στην εφοδιαστική αλυσίδα θα επιταχύνει την παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση που βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα προχωρήσουν γρήγορα στη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας – επιταχύνοντας την υλοποίηση τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου, επεκτείνοντας την αποθηκευτική ικανότητα και αυξάνοντας τις εισαγωγές από πιο σταθερούς προμηθευτές όπως οι ΗΠΑ. Θα ενισχύσει επίσης τα επιχειρήματα για πιο μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην πυρηνική ενέργεια και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες προσφέρουν κάποια ασφάλεια έναντι της γεωπολιτικής αστάθειας που συνεχίζει να είναι παράγοντας που επηρεάζει τις αγορές ορυκτών καυσίμων.
Ένα ριψοκίνδυνο παιχνίδι
Το κλείσιμο των Στενών θα βλάψει επίσης την οικονομία του Ιράν, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές δια θαλάσσης. Αλλά η Ιστορία δείχνει ότι οι κυβερνήσεις υπό πίεση δεν ενεργούν πάντα ορθολογικά – ιδίως στις αποφάσεις τους εμπλέκονται ο εθνικισμός και η επιβίωση.
Η Τεχεράνη μπορεί να θεωρήσει το κλείσιμο των Στενών ως έναν τρόπο για να συσπειρώσει τους πολίτες της, να αντιδράσει στη Δύση ή να αποσπάσει παραχωρήσεις σε μελλοντικές διαπραγματεύσεις. Αλλά πρόκειται για κίνηση υψηλού κινδύνου χωρίς εύκολη έξοδο.
Οι ΗΠΑ έχουν καταστήσει σαφές ότι μια τέτοια πράξη θα θεωρηθεί εχθρική – και όχι μόνο από την Ουάσινγκτον. Πολλές από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου έχουν έννομο συμφέρον να παραμείνουν τα Στενά ανοιχτά και μια πολυεθνική αντίδραση είναι κάτι παραπάνω από πιθανή.
Ο πλανήτης παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις. Οι εταιρείες ενέργειας αναθεωρούν τα σχέδια έκτακτης ανάγκης και οι κυβερνήσεις ξεσκονίζουν τα πρωτόκολλα έκτακτης ανάγκης. Ακόμη και αν δεν υπάρχει άμεση στρατιωτική κλιμάκωση, ο αυξανόμενος γεωπολιτικός κίνδυνος έχει ήδη αποτιμηθεί στα futures του πετρελαίου και του LNG.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα Στενά του Ορμούζ δεν έχουν κλείσει ποτέ εντελώς στη σύγχρονη Ιστορία – ούτε καν σε περιόδους περιφερειακών συγκρούσεων. Το χειρότερο περιστατικό συνέβη κατά τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ τη δεκαετία του 1980, ιδίως κατά τον “Πόλεμο των Δεξαμενόπλοιων”, όταν και οι δύο χώρες στόχευσαν την εμπορική ναυτιλία και ναρκοθέτησαν ολόκληρο τον Περσικό Κόλπο. Εντούτοις τα Στενά παρέμειναν ανοιχτά.
Το Ιράν έχει εκτοξεύσει παρόμοιες απειλές και στο παρελθόν -κυρίως το 2011/2012 και το 2019- ως απάντηση στις κυρώσεις που του επιβλήθηκαν και τη στρατιωτική πίεση που του ασκήθηκε. Σε κάθε περίπτωση, η απειλή και μόνο αρκούσε για να κλονίσει τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, ακόμη και χωρίς κλείσουν όντως τα Στενά.
Μπορεί οι εξελίξεις να είναι παρόμοιες. Αλλά οι αγορές είναι δικαίως σε εγρήγορση, επειδή τα Στενά του Ορμούζ δεν είναι απλά μια θαλάσσια οδός – είναι ένα σημείο πίεσης για την παγκόσμια οικονομία. Και αυτή τη στιγμή, η πίεση αυξάνεται.
Forbes/Robert Rapier
