Κώστας Λεοντίου, «Στην άκρη του χρόνου», εκδόσεις Αρμίδα 2025.
Ο συγγραφέας Κώστας Λεοντίου έχει μίαν ανεξάντλητη έφεση στη διακωμώδηση, στην παρώδηση των κοινωνικοπολιτικών δρωμένων και εν γένει στη σάτιρα, στη σάτιρα υπό την έννοια της κοινωνικής κριτικής, όπως την γνωρίζουμε από την αρχαιοελληνική γραμματεία μέχρι τις ημέρες μας. Το συγκεκριμένο αισθητικό στίγμα ήταν εμφανές και στο προηγηθέν μυθιστόρημα του συγγραφέα «Ιχνηλάτες του Φωτός», που κυκλοφόρησε το 2020.
Στο νέο του βιβλίο «Στην άκρη του χρόνου» ο Κ.Λ. σατιρίζει τους πάντες και τα πάντα χωρίς αναστολές, επιτηδευμένους καθωσπρεπισμούς και άλλα συναφή. Η σάτιρά του, ως προς το περιεχόμενο, είναι κλασική, εκτείνεται σε όλη την κοινωνική σφαίρα και ως εργαλεία μετέρχεται την ειρωνεία, τη χλεύη και τη διακωμώδηση.
Ως προς το στυλ, η σάτιρα του Κ.Λ. είναι σύγχρονη, σπιρτόζα και ευρηματική. Γενικά, η γραφή του διακρίνεται για το χιούμορ, τη φινέτσα, το τακτ, αλλά και τον κυνισμό της. Τα πιο πάνω χαρακτηριστικά γίνονται ιδιαιτέρως ευδιάκριτα, όταν ο συγγραφέας καταγράφει και περιγράφει κοινωνικό-οικονομικά δρώμενα και πεπραγμένα, στο φόντο πολιτικών διεργασιών. Και συνήθως αυτό κάνει, σχεδόν σε όλες τις σελίδες του νέου του βιβλίου.
Το νέο έργο του Κ.Λ. είναι τοποθετημένο με ακρίβεια στο χωροχρόνο και με απόλυτη εντοπιότητα σε ό,τι αφορά το συνολικό θέατρο των δρωμένων. Τα τοπωνύμια, οι γειτονιές, οι περιοχές, οι οδοί, οι πόλεις, οι επαρχίες, όλα, λέγονται με το όνομά τους. Αυτή η εντοπιότητα και το συγκεκριμένο ηχόχρωμά της εκτείνονται και στις συνήθειες, τις νοοτροπίες, την ιδιοσυγκρασία ακόμα και τη ψυχοσυναισθηματική υπόσταση των προσώπων που παρελαύνουν στο έργο. Τα κοινωνικά φαινόμενα περασμένων δεκαετιών σμίγουν αρμονικά ή μάλλον συγχωνεύονται με αντίστοιχα ή παρόμοια φαινόμενα των ημερών μας. Οι χρονολογικές αυτές προσμίξεις είναι ευφάνταστες και λειτουργικές, ουδέποτε άκομψες και ακατέργαστες.
Ο συγγραφέας είναι ενδελεχής, λεπτολόγος, οξυδερκής, εξαντλητικά προσεκτικός παρατηρητής της περιρρέουσας κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας. Το δε χιούμορ του, πάντα βιτριολικό: «Ντελιβεράδες που ελίσσονται σαν σβούρες – όπως κάποιοι πολιτικοί, που επιδίδονται στο προσφιλές τους σπορ, σέρφινγκ θεσιθηρίας». (σελ. 9)
Όλο το βιβλίο συνιστά μια πολιτική σάτιρα στο προφίλ του μέσου Κύπριου πολίτη των τελευταίων δεκαετιών. Μοιραία στο στόχαστρο τίθενται πρωτίστως πολιτικές και πολιτικοί: «Η συμμετοχή στην κυβέρνηση, η διαχείριση της εξουσίας, γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες λειτουργίας μιας κοινοπραξίας, με μετόχους και αξίες αγοράς». (σελ.40)
Ο συγγραφέας παίρνει κριτική θέση και στάση απέναντι σε όλους και όλα. Και το κάνει σε τέτοιο βαθμό και με τέτοια ένταση που θα μπορούσε να κατηγορηθεί για ακατάσχετη πολιτικολογία. Έχει όμως ως άλλοθι του το γεγονός ότι δεν χαρίζεται κανενός. Αυτό τον εξαγνίζει στα μάτια του αναγνώστη. Δεν υπάρχει θεσμός, πολιτεία, εκκλησία, κόμματα, κυβέρνηση, βουλή, που να μην μπαίνει στο στόχαστρό του: «…τα κόμματα ανακατεύονται σ’ όλα, όχι απαραίτητα για να βελτιώσουν την κατάσταση, αλλά για να ελέγχουν την κατάσταση και να νέμονται την εξουσία…». (σελ. 54) Γενικά, στα θέματα νομής της εξουσίας, ο συγγραφέας αποδεικνύεται βαθύς ανατόμος.
Ο Κ.Λ. μπαίνει ακόμα και στα άδυτα της κομματικής ζωής, της κάθε κομματικής ζωής: «…στο κόμμα αν δεν ακολουθήσεις τον ποιμένα και δεν συμπορεύεσαι με το ποίμνιο, τότε οι μηχανισμοί σε εξοντώνουν πολιτικά, σε εξωστρακίζουν». (σελ. 61) Μιλώντας για τα κομματικά πράγματα του τόπου, ενώ προφανώς είναι ένθερμος κοινωνιστής με ευαισθησία και ευθυκρισία, δεν περιορίζει την κρίση του μόνο στη Δεξιά. Έχοντας ως μαστίγιο την ειρωνεία δεν χαρίζεται ούτε στην Αριστερά: «Η αρχική οργάνωση είχε διασπασθεί, με τη μέθοδο του πολλαπλασιασμού των αμοιβάδων, σε διάφορες ομάδες, λόγω σοβαρών διαφωνιών σε θέματα αρχών και διαδικασίας του επαναστατικού προτσές». (σελ. 29) Ο συγγραφέας χλευάζει τον καθωσπρεπισμό και την υποκρισία, αλλά δεν χαρίζεται ούτε και στον δογματισμό, κυρίως τον αριστερό. Τα λόγια του ενέχουν συχνά χαρακτήρα πολιτικού μανιφέστου: «…κατακεραύνωνε καπιταλίστες, ρεβιζιονιστές, ρεφορμιστές, πρεσβεύοντας την υποτιθέμενη κρυστάλλινη αγνή, ανόθευτη, ασυμβίβαστη ιδεολογία». (σελ. 39)
Θέλω να πω δυο λόγια και για την στιλιστική της γραφής του Κ.Λ. όπως επίσης και για τις αφηγηματικές μεθόδους που υιοθέτησε. Πολλοί μονόλογοι και πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις προσδίδουν αμεσότητα στα όσα διεκτραγωδούνται και κεντρίζουν ακόμα πιο πολύ το αναγνωστικό ενδιαφέρον με τη γλαφυρότητα, αλλά και το τέμπο των διαδραματιζομένων. Ο συγγραφέας μιλά στην πρωταγωνίστρια του έργου του, απευθύνεται σε αυτήν πρωτοπρόσωπα. Αυτή η ωραία αφηγηματική φόρμα συμβάλλει στην αμεσότητα και την ευθύτητα του έργου. Ο αναγνώστης είναι ως να γίνεται ακροατής μιας ειλικρινούς, βαθιάς και μακράς συνομιλίας δύο ανθρώπων που γνωρίζουν πολύ καλά ο ένας τον άλλο.
Γενικά, η αναπαράσταση διαφόρων μικρόκοσμων της κυπριακής κοινωνίας είναι πιστή και πειστική, με αδρές ρεαλιστικές πινελιές. Ξεχωρίζουν βέβαια τα γκρίζα χρώματα, που έχουν όμως πικάντικη γεύση με μικρότητες, κουτσομπολιά, αναίδεια, αδιακρισία και υποκρισία σε πληθωρικό βαθμό. Στιγμές – στιγμές, οι χαρακτήρες που σκιαγραφεί ο συγγραφέας, χάριν έμφασης και υπογράμμισης, αγγίζουν τα όρια της καρικατούρας.
Μέσα από αυτή τη θέαση, εντοπίζω και εύστοχες κοινωνιολογικές παρατηρήσεις, που έχουν να κάμουν με την ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων του τόπου: «Αν σε κάθε τόπο, ακόμη και σ’ ένα μικρό νησί, υπάρχουν ανάμεσα στους κατοίκους διαφορές στη νοοτροπία και στο στυλ, τότε οι Λευκωσιάτες είναι οι Εγγλέζοι της Κύπρου και οι Λεμεσιανοί οι Βραζιλιάνοι της…». (σελ. 69)
Συνοψίζοντας και καταλήγοντας επί της συνολικής ουσίας του του νέου ή μάλλον του ανακαινισμένου μυθιστορήματος του Κ.Λ. θεωρώ ότι το πιο σημαντικό είναι η δημοσιολογική υφή της γραφής του. Το δημοσιολογικό του στίγμα που είναι δυναμικό, πληθωρικό, ευρηματικό, με δυο λόγια που είναι πλήρες. Από εκεί και πέρα οι αισθητικές παράμετροι που αφορούν τους κεντρικούς χαρακτήρες των ηρώων του συγγραφέα είναι αξιομνημόνευτες, ενδιαφέρουσες, εξελισσόμενες και υποσχόμενες καινούργιες κατακτήσεις στο μέλλον.
g.frangos@cytanet.com.cy
