Κόλαφος και άκρως αποκαλυπτικό είναι το πόρισμα της Ερευνητικής Επιτροπής για τους ελαττωματικούς αερόσακους Takata, καλύπτοντας ποινικές, πειθαρχικές και πολιτικές ευθύνες, με στόχο την ανάδειξη και την απονομή δικαιοσύνης. Το πόρισμα παραδόθηκε χθες στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, Γιώργο Σαββίδη. Η διαδικασία βρίσκεται πλέον σε κρίσιμη φάση, καθώς οι αποφάσεις του Γενικού Εισαγγελέα θα οδηγήσουν στις επόμενες ενέργειες.
Συγκεκριμένα, με βάση πληροφόρηση του «Φ» οι ποινικές ευθύνες αφορούν πρώην Υπουργό Μεταφορών, δύο πρώην διευθυντές Τμήματος Οδικών Μεταφορών και ιδιώτη. Για πειθαρχικές ευθύνες με βάση το πόρισμα ζητούνται να διερευνηθούν δύο από τους πιο πάνω, καθώς και τρία άλλα άτομα που υπηρετούν σήμερα στο ΤΟΜ, την Ηλεκτρομηχανολογική Υπηρεσία και την Αστυνομία.
Σε σχέση με την ποινική διερεύνηση για πρώην υπουργό Μεταφορών υπάρχει μαρτυρία ενώπιον της Επιτροπής ότι είχε γνώση για το θέμα των ανακλήσεων. Σημειώνεται ότι οι άλλοι δύο εμπλεκόμενοι που προκύπτουν ποινικά αδικήματα κατά τη γνώμη της Ερευνητικής Επιτροπής, υπηρετούσαν στη δημόσια υπηρεσία όταν εκδόθηκε η εγκύκλιος του 2017, όπου παρατηρείται μεταστροφή του ΤΟΜ στο θέμα των ανακλήσεων για τα «γκρίζα» οχήματα, και διευκρινίζεται πως πλέον οι Διανομείς του Κατασκευαστή δεν έχουν καμία ευθύνη για τις ανακλήσεις των οχημάτων αυτών.
Σε δηλώσεις του, ο πρόεδρος της Επιτροπής και πρώην δικαστής του Ανωτάτου, Μιχαλάκης Χριστοδούλου, ανέφερε ότι το πόρισμα εισηγείται ποινική διερεύνηση για τρία πρόσωπα και πειθαρχική για πέντε ακόμη, σημειώνοντας ότι συνολικά έξι με επτά άτομα φέρουν είτε ποινικές είτε πειθαρχικές ευθύνες. Σημειώνεται ότι η περίοδος που εξέτασε εν τέλει η Επιτροπή αφορούσε την περίοδο 2013 – 2023.
Παράλληλα, άφησε ξεκάθαρες αιχμές για ενδεχόμενο διάπραξης σοβαρών ποινικών αδικημάτων, μεταξύ αυτών κατάχρησης εξουσίας, ανθρωποκτονίας, πρόκλησης θανάτου από αμέλεια και σοβαρού τραυματισμού, σε σχέση με τον θάνατο του Κυριάκου Όξινου και της Στυλιανής Γιωργαλλή και τον σοβαρό τραυματισμό του Αλέξανδρου Λούγκου από έκρηξη αερόσακου Takata.
Η Επιτροπή διαφοροποιείται ουσιαστικά από την προηγούμενη έκθεση του Κωνσταντίνου Κοτζιάπασιη, ανώτερου λειτουργού Ελέγχου της Διεύθυνσης Ελέγχου του Υπουργείου Μεταφορών, ο οποίος είχε κρίνει ότι δεν υπήρχε πειθαρχική ευθύνη για την τροποποίηση της εγκυκλίου του 2017 από το Τμήμα Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ). Ο κ. Χριστοδούλου δήλωσε ότι όχι μόνο υπήρξαν πειθαρχικά παραπτώματα, αλλά και ενδεχομένως διαπράχθηκε ποινικό αδίκημα κατάχρησης εξουσίας από δημόσιους λειτουργούς.
Το πόρισμα περιγράφει λεπτομερώς μια σειρά παραλείψεων που ξεκινούν από το 2013, όταν το ΤΟΜ έλαβε την πρώτη προειδοποίηση για θανατηφόρο περιστατικό με Takata στην Πορτογαλία. Σύμφωνα με την Ερευνητική, ακολούθησαν 73 ακόμα προειδοποιήσεις, καθώς και αναφορές πολιτών. Ωστόσο, καμία ουσιαστική ενέργεια δεν έγινε για την προστασία του κοινού.
Το πόρισμα παραθέτει επίσης τις νομικές ελλείψεις, την απουσία συντονισμού και εποπτείας από το Υπουργείο Μεταφορών, καθώς και την αδικαιολόγητη εξαίρεση των διανομέων των κατασκευαστών (ΔτΚ) από την ευθύνη ανάκλησης μεταχειρισμένων οχημάτων. Ειδικά για την εγκύκλιο του 2017, η Ερευνητική σημειώνει πως μόνο η Βουλή είχε την αρμοδιότητα να αλλάξει τέτοια πολιτική, και όχι το ΤΟΜ.
Συγκρίνοντας τις προσπάθειες στις ΗΠΑ σχετικά με την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, σε σχέση με την Κύπρο, είπε είναι «μηδέν στην Κύπρο, 10 στις ΗΠΑ».
Σύγκριση με το πόρισμα για το Μαρί
Ο κ. Χριστοδούλου προχώρησε σε βαρυσήμαντη δήλωση, συγκρίνοντας το εύρος και το βάθος των παραλείψεων στην υπόθεση Takata με εκείνες της τραγωδίας στο Μαρί. Όπως είπε, «υπάρχουν εξαιρετικές ομοιότητες», υποδηλώνοντας το βάρος των ευθυνών και την ανάγκη για λογοδοσία.
Αρμόδιος για να υιοθετήσει ή να απορρίψει τις εισηγήσεις της Επιτροπής είναι ο Γενικός Εισαγγελέας, ο οποίος δήλωσε ότι η Νομική Υπηρεσία θα μελετήσει ενδελεχώς το περιεχόμενο του πορίσματος, σε συνεργασία με την Επίτροπο Προστασίας Δεδομένων, προτού αυτό δοθεί στη δημοσιότητα με ελάχιστες παρεμβάσεις.
Σε περίπτωση εντοπισμού ποινικών αδικημάτων, ο φάκελος θα διαβιβαστεί στην Αστυνομία για διερεύνηση, ενώ σε περιπτώσεις πειθαρχικών παραπτωμάτων θα ενεργοποιηθούν οι αρμόδιες διοικητικές Αρχές.
Οι επισημάνσεις της Ερευνητικής Επιτροπής για τις ευθύνες
Ενώπιον της Επιτροπής κατέθεσαν ο νυν και οκτώ πρώην Υπουργοί Μεταφορών και Έργων. Αποτελεί εύρημα της Επιτροπής ότι οι Υπουργοί της περιόδου 2013-2023 «έχουν βαριά πολιτική ευθύνη, την οποία όμως ουδείς εξ αυτών αναγνώρισε και ανέλαβε». «Και αυτό με το πρόσχημα ότι ουδείς τους ενημέρωσε για το πρόβλημα με τους αερόσακους Takata και τον τρόπο με τον οποίο το ΤΟΜ αντιμετώπιζε το πρόβλημα.
«Πρόκειται, κατά την άποψή μας για αιτιάσεις που παραβλέπουν, αφενός ότι η ευθύνη των Υπουργών είναι αντικειμενική» είπε, σημειώνοντας ότι, δεν χρειάζεται ένας Υπουργός να έχει άμεσα και προσωπική εμπλοκή σε ένα ζήτημα για να του καταλογιστεί ευθύνη. Αφετέρου, σημείωσε, εάν τα πρόσωπα στην κορυφή της πολιτικής και κοινωνικής πυραμίδας δεν αναλαμβάνουν ευθύνη για τις πράξεις και παραλήψεις τους, «τότε ενθαρρύνουν την εδραίωση γενικής και πολιτικής ασυδοσίας», και με τη μη ανάληψη ευθύνης δεν καλλιεργείται η πραγματική εμπιστοσύνη του πολίτη προς το κράτος και τους πολιτειακούς θεσμούς.
Είπε ότι κατέθεσαν επίσης η νυν γενική διευθύντρια και έξι πρώην ΓΔ του Υπουργείου Μεταφορών και ότι «θλιβερή διαπίστωση της Επιτροπής, για τους πέντε από τους έξι πρώην γ.δ., είναι η ευκολία, με την οποία πρόβαλαν την αφοπλιστική δικαιολογία», πως ούτε και αυτοί γνώριζαν για το πρόβλημα με τους αερόσακους, ή γενικά για τις ανακλήσεις και τον τρόπο αντιμετώπισης από το ΤΟΜ. «Παραβλέπουν όμως, ότι με τις δικαιολογίες αυτές αναγνώρισαν ανεπάρκεια στην εκτέλεση των καθηκόντων τους ως Γενικοί Διευθυντές του Υπουργείου». Ευθύνη, συμπλήρωσε, την οποία ουσιαστικά οι ίδιοι αναγνώρισαν ότι απέτυχαν να εκπληρώσουν.
Σχετικά με την μαρτυρία του νυν και τεσσάρων πρώην διευθυντών ή και αναπληρωτών διευθυντών του ΤΟΜ, ο κ. Χριστοδούλου είπε ότι κατά την κρίσιμη περίοδο (2013 -2023) είχε διαμορφωθεί και στη συνέχεια παγιωθεί, στο Τμήμα, η αντίληψη ότι την ευθύνη για τις ανακλήσεις κατείχε ο κατασκευαστής και μόνο καθήκον του ΤΟΜ ήταν να κοινοποιεί επικαιροποιημένα στοιχεία των ιδιοκτητών των υπό ανάκληση οχημάτων.
Επεσήμανε ότι ουσιαστικά το ΤΟΜ «μετέθεσε τις ευθύνες του» σε τρίτα, μη κρατικά όργανα με αποτέλεσμα να επιδείξει «ασύγγνωστη αδιαφορία και απραξία» στις συνεχείς προειδοποιήσεις για τους αερόσακους. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι «μετέτρεψαν την αποστολή του ΤΟΜ από φύλακα της οδικής ασφάλειας σε διαβιβαστή πληροφοριών σε τρίτους».
Για τις μαρτυρίες των εκπροσώπων του Συνδέσμου Εισαγωγέων Μηχανοκίνητων και Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΣΕΜΗΟ) και του Παγκύπριου Συνδέσμου Εμπορίας Αυτοκινήτων (ΠΑΣΕΑ), ο κ. Χριστοδούλου είπε ότι η Επιτροπή διαμόρφωσε την άποψη ότι «η έντονη διαφωνία τους αναφορικά με τις ανακλήσεις έχει στο επίκεντρό της οικονομικά συμφέροντα».
Είπε ακόμη ότι, η μαρτυρία των διευθυντών της Ηλεκτρομηχανολογικής Υπηρεσίας και του Τμήματος Τροχαίας Αρχηγείου ανάδειξε ότι μεταξύ των διαφόρων κρατικών υπηρεσιών δεν υπάρχει η απαιτούμενη συνεργασία και αλληλοενημέρωση στα θέματα οδικής ασφάλειας. Ομοίως ανέδειξε ότι το πολυπρόσωπο Συμβούλιο Οδικής Ασφάλειας, «περί πολλά τυρβάζει, αλλά υστερεί στη ουσία της αποστολής του που είναι η οδική ασφάλεια», πρόσθεσε.
