Σε πλήρη αντίθεση με τα συμπεράσματα του αν. Διευθυντή της Διεύθυνσης Ελέγχου του Υπουργείου Μεταφορών Κωνσταντίνου Κοτζιάπασιη, που διεξήγαγε διοικητική έρευνα για να διαπιστώσει αν προκύπτει εύλογη υπόνοια για διάπραξη πειθαρχικού παραπτώματος από δημόσιο υπάλληλο σε σχέση με το περιεχόμενο της Εγκυκλίου του Τμήματος Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ), με θέμα «Ανακλήσεις Οχημάτων (Recall of Vehicles)» ημερ. 21.3.2017, βρίσκεται η Τριμελής Ερευνητική Επιτροπή, η οποία διατυπώνει στη δική της έκθεση σαφείς διαφωνίες σχετικά με τις εξουσίες του Διευθυντή του ΤΟΜ, την αποτελεσματικότητα και τη νομιμότητα της Εγκυκλίου του 2017, και κυρίως τις ενδεχόμενες ποινικές και πειθαρχικές ευθύνες.
Παρά το συμπέρασμα του κ. Κοτζιάπασιη ότι «δεν μπορεί να προκύψει οποιαδήποτε εύλογη υπόνοια για διάπραξη πειθαρχικού παραπτώματος», η Επιτροπή εκφράζει ισχυρές επιφυλάξεις ως προς το κατά πόσον ο Διευθυντής του ΤΟΜ διέθετε νομική εξουσία να εξαιρέσει τους Διανομείς του Κατασκευαστή (ΔτΚ) από τις διαδικασίες ανάκλησης γκρίζων οχημάτων.
Η Επιτροπή αναφέρει ότι με βάση το άρθρο 8 του Νόμου 61(Ι)/2005 «Αρμοδιότητες και εξουσίες της Αρμόδιας Αρχής», δεν περιλαμβάνεται καμία διάταξη που να δίνει τέτοια διακριτική ευχέρεια, και ότι τέτοια εξουσία «μόνο ο Νομοθέτης είχε», συνεπώς δεν νομιμοποιείται η εν λόγω παρέκκλιση.
Κεντρικό εύρημα της Επιτροπής είναι πως η Εγκύκλιος απέκλεισε τυπικά τους ΔτΚ από οποιαδήποτε ευθύνη αναφορικά με τα αυτοκίνητα τρίτων χωρών, υιοθετώντας τη ρητή θέση που κατείχε από καιρό ο Σύνδεσμος Εισαγωγέων Μηχανοκινήτων Οχημάτων (ΣΕΜΟ) ότι «δεν έχουν ευθύνη» επειδή «η πληροφόρηση δεν απευθύνεται στους ΔτΚ» και επιπλέον «δεν καθορίστηκε καμία εναλλακτική διαδικασία» για τα επικίνδυνα οχήματα που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα στην Κυπριακή αγορά. Αυτό, όπως επισημαίνει η Επιτροπή, δημιουργεί σοβαρό νομικό και θεσμικό κενό.
Ενώ ο κ. Κοτζιάπασιης αρνείται την ύπαρξη πειθαρχικού παραπτώματος, η Επιτροπή θεωρεί ότι: «ενδεχομένως, εγείρονται πειθαρχικά και/ή ποινικά ζητήματα», με αναφορά στο άρθρο 105 του Ποινικού Κώδικα (Κατάχρηση εξουσίας από δημόσιο λειτουργό), και επισημαίνει πως η σχετική κρίση ανήκει στον Γενικό Εισαγγελέα, ο οποίος, όπως αναφέρεται, καλείται «συνεκτιμώντας βεβαίως και τον χρόνο που έχει παρέλθει», να αποφανθεί κατά πόσον στοιχειοθετείται ποινική ευθύνη.
Η Επιτροπή τονίζει ότι, παρά τη μετέπειτα κοινοποίηση της Εγκυκλίου στον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων (ΥΜΕΕ), ο τελευταίος «καμία σημασία δεν έδωσε» στο περιεχόμενό της και «δεν ενημέρωσε τον Υπουργό», γεγονός που χαρακτηρίζεται ως «σοβαρές παραλείψεις». Το πόρισμα αναφέρει ότι δεν υπήρξε αντίδραση σε επιστολές πολιτών το 2015 και το 2016 σχετικά με τον κίνδυνο από τους αερόσακους Takata.
Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι, ναι μεν, η ετοιμασία της Εγκυκλίου ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2016, πριν την κορύφωση της υπόθεσης Takata, και ότι η επιβολή της εξαίρεσης συνιστούσε «πάγια θέση» των ΔτΚ, ωστόσο τονίζει ότι η παραδοχή της θέσης αυτής από το ΤΟΜ, χωρίς εναλλακτική διαδικασία για τα γκρίζα οχήματα, σημαίνει ότι η ερμηνεία π.χ. της παραπομπής της εξαίρεσης ήταν ελλιπής ή και απλώς ανεπαρκής, και ότι η Έκθεση του κ. Κοτζιάπασιη δεν λαμβάνει υπόψη αυτά τα ερμηνευτικά ζητήματα, περιοριζόμενη στην αποδοχή ότι υπήρξε κοινή «θέση» και δεν επαναφέρει οικονομική ή λογική συζήτηση.
Σε αντιδιαστολή με το συμπέρασμα του κ. Κοτζιάπασιη ότι δεν υπάρχουν εύλογες υπόνοιες πειθαρχικής ευθύνης, η Τριμελής Επιτροπή θεωρεί ότι οι αστοχίες της Εγκυκλίου 2017, καθώς και η θωράκιση των ΔτΚ από κάθε ευθύνη αναφορικά με τις ανακλήσεις, έχουν προκαλέσει θεσμικά και νομικά προβλήματα, που θα πρέπει να εξεταστούν από τον Γενικό Εισαγγελέα. Η διαφωνία αφορά στην ουσία της ερμηνείας του νόμου, την εξουσία παρέμβασης, δηλαδή αν ήταν απλή «άποψη» ή παρέμβαση όπως δικαιούτο μόνο ο Νομοθέτης και στην άρνηση της πολιτείας να καλύψει τα κενά που η ίδια δημιούργησε.
Η Εγκύκλιος του 2017 κοινοποιήθηκε, όπως αναφέρεται στην Έκθεση, και στον τότε Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Μεταφορών. Ωστόσο, ο τελευταίος «καμία σημασία δεν έδωσε στο περιεχόμενό της» και «σε καμία ενημέρωση δεν προέβη προς τον Υπουργό», γεγονός που η Επιτροπή χαρακτηρίζει ως «σοβαρές παραλείψεις».
Περαιτέρω, τονίζεται πως το θέμα των προβληματικών αερόσακων Takata, αν και δεν αποτέλεσε το αποκλειστικό αντικείμενο της Εγκυκλίου, είχε τεθεί στην αντίληψη του ΤΟΜ ήδη από το 2015, μέσω επιστολών πολιτών που ανέφεραν τον διεθνή κίνδυνο, χωρίς όμως να υπάρξει επίσημη ανταπόκριση.
Παρά τα πιο πάνω, το τελικό συμπέρασμα της Έκθεσης κ. Κοτσιάπασιη είναι ότι «δεν μπορεί να προκύψει οποιαδήποτε εύλογη υπόνοια για διάπραξη πειθαρχικού παραπτώματος σε σχέση με το περιεχόμενο της εν λόγω εγκυκλίου». Αντίθετα, η Τριμελής Ερευνητική Επιτροπή σημειώνει «με όλο το σέβας προς τη σοβαρή δουλειά που έφερε σε πέρας ο κ. Κοτζιάπασιης και παρά το γεγονός ότι βάσει του συνόλου του μαρτυρικού υλικού που τέθηκε ενώπιον της Επιτροπής, (α) οι συνθήκες, υπό τις οποίες εκδόθηκε η Εγκύκλιος του 2017, είναι ως περιγράφονται στην Έκθεσή του και (β) οι διαπιστώσεις του βρίσκουν σύμφωνη την Επιτροπή, εν τούτοις, διατηρούμε ισχυρές επιφυλάξεις κατά πόσον ο Διευθυντής του ΤΟΜ -ως η Αρμοδία Αρχή (από το 2009) για εφαρμογή των διατάξεων του περί Έγκρισης Τύπου Οχημάτων Νόμου του 2005 (Ν. 61(Ι)/2005, όπως τροποποιήθηκε μεταγενέστερα)- είχε αρμοδιότητα να εξαιρέσει τους ΔτΚ από τις διαδικασίες ανακλήσεων των γκρίζων οχημάτων, της ίδιας μάρκας με αυτά που διέθεταν στην κυπριακή αγορά, και μάλιστα χωρίς καθορισμό, παράλληλα, οποιασδήποτε εναλλακτικής διαδικασίας σε σχέση με τα γκρίζα οχήματα, τα οποία κατά εκατοντάδες χιλιάδες κυκλοφορούσαν και κυκλοφορούν στους δρόμους της Κύπρου.
Ποινικές ευθύνες και πολιτική ολιγωρία – Πιάνουν δουλειά οι ανακριτές
Σε πολιτικό και θεσμικό σεισμό εξελίσσεται το σκάνδαλο των ελαττωματικών αερόσακων Takata, μετά τη χθεσινή δημοσιοποίηση του πολυαναμενόμενου πορίσματος της Ερευνητικής Επιτροπής, που συγκροτήθηκε από τη Νομική Υπηρεσία για διερεύνηση του θέματος. Το πόρισμα καταγράφει σοβαρές παραλείψεις, θεσμικές αδυναμίες, αλλά και πιθανές ποινικές ευθύνες που σχετίζονται με δύο θανάτους και έναν σοβαρό τραυματισμό στην Κύπρο.
Το πόρισμα στάλθηκε από τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας στον Αρχηγό Αστυνομίας, με οδηγίες για διερεύνηση όλων των πιθανών ποινικών αδικημάτων εναντίον οποιουδήποτε προσώπου.
Οι ανακριτές της Αστυνομίας θα εξετάσουν την τέλεση ποινικών αδικημάτων, όπως: • Κατάχρηση εξουσίας (Άρθρο 105 ΠΚ) • Ανθρωποκτονία (Άρθρο 205 ΠΚ) • Πρόκληση θανάτου από αλόγιστη ή επικίνδυνη πράξη (Άρθρο 210 ΠΚ) • Πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης (Άρθρο 231 ΠΚ).
Ταυτόχρονα, η Έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής στάλθηκε στη Γραμματεία του Υπουργικού Συμβουλίου για μελέτη και τυχόν ενέργειες των αρμοδίων Αρχών σε σχέση με πειθαρχικές ευθύνες που ενδέχεται να προκύπτουν από αυτήν.
Με βάση την έκθεση, αρχίζουν ανακρίσεις για ποινικές ευθύνες για τέσσερα πρόσωπα: στον τότε Υπουργό Μεταφορών, Μάριο Δημητριάδη, στον τότε Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Μεταφορών, Αλέκο Μιχαηλίδη, και στους πρώην Διευθυντές του ΤΟΜ Σωτήρη Κολέττα, και Γιάννη Νικολαΐδη. Επιπλέον, για πειθαρχικές ευθύνες θα διερευνηθούν λειτουργοί στο ΤΟΜ, στην Ηλεκτρομηχανολογική Υπηρεσία και την Αστυνομία. Ευθύνες προκύπτουν και για γενικούς διευθυντές του Υπουργείου οι οποίοι παρέλειψαν να δράσουν με υπευθυνότητα.
Η Επιτροπή συνδέει τις παραλείψεις του ΤΟΜ και άλλων εμπλεκόμενων με τρεις σοβαρές υποθέσεις θυμάτων:
• Ο 19χρονος Αλέξανδρος Λούγκου τραυματίστηκε σοβαρά το 2017.
• Ο 24χρονος Κυριάκος Όξυνος, σκοτώθηκε το 2023.
• Η 19χρονη Στυλιανή Γιωργαλλή σκοτώθηκε το 2024.
