Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσιολογική φάση στη ζωή κάθε γυναίκας, η οποία κατά μέσο όρο εμφανίζεται γύρω στην ηλικία των 51 ετών. Ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός γυναικών αντιμετωπίζει διακοπή της περιόδου πολύ νωρίτερα. Όταν αυτό συμβαίνει πριν την ηλικία των 40 ετών, πρόκειται για την πάθηση που είναι γνωστή ως πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια (ΠΩΑ) — μια διάγνωση με σοβαρές συνέπειες τόσο για τη γονιμότητα όσο και για τη γενική υγεία της γυναίκας.
Αυξημένα περιστατικά, αυξημένη επίγνωση
Μέχρι πρόσφατα, οι μελέτες έδειχναν ότι περίπου 1 στις 100 γυναίκες εμφάνιζε ΠΩΑ. Ωστόσο, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας (ESHRE), το ποσοστό αυτό έχει πλέον αυξηθεί στο 3,5%. Η άνοδος αυτή αποδίδεται, εν μέρει, στη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του ιατρικού κόσμου και των ίδιων των γυναικών, που είναι πλέον σε θέση να αναγνωρίσουν πιο έγκαιρα τα συμπτώματα.
Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση των περιστατικών καρκίνου σε νεαρές ηλικίες, με τις σύγχρονες θεραπείες —παρότι αποτελεσματικές— να επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργία των ωοθηκών. Η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία αποτελούν ισχυρούς παράγοντες κινδύνου για ΠΩΑ, καθώς επηρεάζουν άμεσα το αναπαραγωγικό σύστημα. Επιπλέον, παράγοντες του σύγχρονου τρόπου ζωής όπως η αυξημένη περιβαλλοντική ρύπανση, το χρόνιο άγχος και οι ανθυγιεινές συνήθειες φαίνεται να συμβάλλουν στην εμφάνιση της κατάστασης.
Όταν δεν υπάρχει σαφής αιτία
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η πρόωρη διακοπή της λειτουργίας των ωοθηκών δεν μπορεί να εξηγηθεί με ακρίβεια. Υπάρχουν ωστόσο γνωστά ιατρογενή αίτια, όπως η χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών, η χημειοθεραπεία και άλλες ιατρικές παρεμβάσεις. Σπανιότερα, η ΠΩΑ μπορεί να οφείλεται σε γενετικά αίτια ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες όπως το σύνδρομο Turner. Επίσης, γυναίκες με αυτοάνοσα νοσήματα – όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto ή ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος – έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν τη συγκεκριμένη πάθηση.
Πότε να αναζητήσετε ιατρική αξιολόγηση
Το πιο συχνό προειδοποιητικό σημάδι της ΠΩΑ είναι οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως. Σε τρία στα τέσσερα περιστατικά, το πρώτο σύμπτωμα είναι η βράχυνση του κύκλου — όταν, δηλαδή, ο κύκλος μειώνεται από τις 28 στις 15–20 ημέρες. Στο υπόλοιπο 25% των περιπτώσεων, η περίοδος διακόπτεται αιφνίδια, χωρίς προειδοποιητικά σημάδια. Σε κάθε περίπτωση, οι αλλαγές στον κύκλο δεν θα πρέπει να αγνοούνται, καθώς υποδεικνύουν συχνά κάποιο υποκείμενο πρόβλημα — από απώλεια βάρους ή άγχος, μέχρι πολυκυστικές ωοθήκες ή ενδοκρινολογικές διαταραχές.
Η σημασία του ιστορικού και της έγκαιρης διάγνωσης
Το οικογενειακό ιστορικό αποτελεί σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο. Αν υπάρχει συγγενής πρώτου βαθμού, όπως μητέρα ή γιαγιά με ΠΩΑ, τότε η πιθανότητα εμφάνισης αυξάνεται στο 25%. Η διάγνωση τίθεται με βάση ορμονικό έλεγχο: όταν η τιμή της FSH (θυλακιοτρόπος ορμόνη) ξεπερνά τα 25 IU/L για διάστημα τουλάχιστον τεσσάρων μηνών. Επίσης, ιδιαίτερη σημασία έχει η μέτρηση της ΑΜΗ (Anti-Müllerian Hormone), η οποία μειώνεται πριν ακόμη παρατηρηθούν διαταραχές του κύκλου και μπορεί να προβλέψει τη μελλοντική ωοθηκική εξάντληση. Η μέτρηση αυτή προσφέρει στη γυναίκα τη δυνατότητα να λάβει έγκαιρες αποφάσεις για τη γονιμότητά της, όπως η κρυοσυντήρηση ωαρίων.
Επιπτώσεις πέρα από τη γονιμότητα
Οι γυναίκες με ΠΩΑ εμφανίζουν έντονα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα — εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, κολπική ξηρότητα και μείωση της libido. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι ακόμη σοβαρότερες και περιλαμβάνουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, οστεοπόρωση, διαβήτη τύπου 2 και άνοια. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις δεν είναι αμελητέες, καθώς πολλές γυναίκες αντιμετωπίζουν κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές. Επιπλέον, λόγω του νεαρού της ηλικίας στην οποία εμφανίζεται, η ΠΩΑ φέρνει πολλές γυναίκες πρόωρα αντιμέτωπες με το ενδεχόμενο της υπογονιμότητας.
Υπάρχουν δυνατότητες για τεκνοποίηση;
Παρά τη δυσμενή πρόγνωση για τη γονιμότητα, δεν είναι αδύνατη η εγκυμοσύνη. Ένα ποσοστό 5–10% των γυναικών με ΠΩΑ παρουσιάζει διαλείπουσα αυτόματη λειτουργία των ωοθηκών και μπορεί να συλλάβει φυσιολογικά. Ωστόσο, για την πλειονότητα, η Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή αποτελεί τη βασική εναλλακτική, με τη χρήση είτε δωρεάς ωαρίων είτε κρυοσυντηρημένων ωαρίων της ίδιας της γυναίκας, εφόσον η διάγνωση έχει τεθεί εγκαίρως.
Η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια δεν είναι απλώς μια αναπαραγωγική πρόκληση — είναι μια πολύπλευρη διαταραχή που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής και την υγεία των γυναικών. Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή ενημέρωση είναι το πρώτο βήμα για την πρόληψη και διαχείριση των συνεπειών της.
ygeiamou.gr
